Συνέντευξη: Η Lara Prescott μιλάει στην ATHENS VOICE με αφορμή το νέο της βιβλίο «Όσα κρατήσαμε κρυφά», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
Το «Όσα κρατήσαμε κρυφά», το συγγραφικό ντεμπούτο της Lara Prescott, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, κατάφερε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα να κατακτήσει κοινό και κριτικούς, να μεταφράζεται ήδη σε περισσότερες από 30 γλώσσες και να έχει εξασφαλίσει τη μεταφορά του στη μικρή οθόνη.
Εντυπωσιακό ξεκίνημα για μια πρώην πολιτική σύμβουλο που δεν φανταζόταν πως το όνομά της –από την ηρωίδα του αγαπημένου μυθιστορήματος της μητέρας της «Δόκτωρ Ζιβάγκο»– θα αποτελούσε πηγή έμπνευσης για ένα συναρπαστικό βιβλίο. Όπως αποκαλύπτει η ίδια η συγγραφέας, αφορμή αποτέλεσε ένα άρθρο της Washington Post, το οποίο της έστειλε ο πατέρας της πριν περίπου πέντε χρόνια, σχετικά με το πώς η CIA είχε χρησιμοποιήσει το έπος του Μπορίς Παστερνάκ ως εργαλείο προπαγάνδας. Όσα διάβασε την παρακίνησαν να ψάξει πιο βαθιά τα γεγονότα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και να αποδώσει στο χαρτί μια ιστορία κατασκοπείας, αγάπης, αυταπάρνησης και προδοσίας δημιουργώντας ένα σαγηνευτικό θρίλερ εποχής.
Η πλοκή ξεκινά με την κατάθεση ψυχής της Όλγα Βσεβολόντο, ερωμένης του Μπορίς Λεονίντοβιτς Παστερνάκ, του πιο φημισμένου εν ζωή Ρώσου ποιητή, η οποία οδηγείται σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας καθώς δεν αποκαλύπτει στις αρχές τι περιλαμβάνει το νέο βιβλίο του αγαπημένου της και ποιες είναι οι πραγματικές του προθέσεις πίσω από τις λέξεις. Οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, η αποβολή του καρπού του έρωτά τους λόγω των κακουχιών, τα βασανιστήρια, η στέρηση των δύο της παιδιών, η απελπισία, εμποτίζουν το γράμμα της και δίνουν το στίγμα της εποχής. Στον αντίποδα, στη Δύση, ξετυλίγεται μια ιστορία με επίκεντρο μια ομάδα δακτυλογράφων καθώς και μια υπόθεση κατασκοπείας που αφορά στο βιβλίο «Δόκτωρ Ζιβάγκο» με πρωταγωνίστριες δύο «ασήμαντες» γυναίκες, την Ιρίνα Ντροζ-ντο-βα και τη Σάλι Φόρεστερ. Καθώς ο χρόνος τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, η συγγραφέας αποτυπώνει τον έντονο διωγμό του παράνομου ζευγαριού στη Ρωσία τη στιγμή που η CIA εξασφάλιζε το χειρόγραφο του Παστερνάκ, το τύπωνε κρυφά και το εξέδιδε οδηγώντας τις πολιτικές εξελίξεις στα άκρα.
H Prescott απεικονίζει με ακρίβεια τις πολιτικοκοινωνικές αποχρώσεις της εποχής μέσω του τρόπου ζωής των χαρακτήρων της, των πολιτικών τους πεποιθήσεων, των στερεοτύπων όσον αφορά τις σεξουαλικές τους επιλογές, των εσωτερικών τους αμφιταλαντεύσεων. Στην Ανατολή, το παράνομο ζευγάρι του Μπορίς και της Όλγα παλεύει ενάντια στο καθεστώς, στη φίμωση, στην τρομοκρατία, στη νόμιμη σύζυγο Ζινάιντα, ενώ στη Δύση, η Ιρίνα, η Σάλι, ο Τέντι, η Λόνι, η Νόρμα, η Κάθι, η Τζούντι, προσπαθούν να προσφέρουν στην πατρίδα ξεπερνώντας τους εαυτούς τους και τις ανάγκες τους, προσφεύγοντας σε συμβιβασμούς, διαλύοντας την ψυχή τους. Ανάμεσα στους δύο ετερόκλητους κόσμους βρίσκεται ένα βιβλίο, ο «Δόκτωρ Ζιβάγκο». «Η παραγωγή ψυχών είναι πιο σημαντική από την παραγωγή τανκς» και η CIA αναλαμβάνει μια πρωτοβουλία γνωστή ως «πολιτιστική διπλωματία». Η λογοτεχνία χρησιμοποιείται για την προώθηση των αξιών και των αρχών του δυτικού κόσμου, όπως ακριβώς και το αριστούργημα του Παστερνάκ που εκείνη την εποχή είναι βαριά άρρωστος.
Οι εναλλαγές στην αφήγηση επιτείνουν την αγωνία και την ίδια στιγμή προβάλλουν τις ανασφάλειες, τους φόβους, τις κοινωνικές προκαταλήψεις, τις ενοχές και πρώτιστα τη θέση της γυναίκας τη δεκαετία του ’50. Η γυναίκα είναι απλά ένας ρόλος με ημερομηνία λήξης και περιορισμένα καθήκοντα. Είναι η δακτυλογράφος, η αναμορφωμένη, η απεσταλμένη, η ταχυδρόμος, η μεταφορέας, η λεσβία, η εκμαυλίστρια, η κατάσκοπος. Οι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις της Όλγα, της Ιρίνα, της Σάλι σε συνδυασμό με το «εμείς» των δακτυλογράφων επιτυγχάνουν να αποδώσουν τα κακώς κείμενα της ανδροκρατούμενης κοινωνίας και να αναδείξουν ταυτόχρονα τα επιτεύγματα του θεωρούμενου ασθενούς φύλου σε κρίσιμες στιγμές. «Τα γρήγορα δάχτυλα κρατούν μυστικά», μυστικά που καθορίζουν πολλά και διαμορφώνουν το σκηνικό ερήμην των πανίσχυρων αντρών.
Σκοτεινή ατμόσφαιρα, ζωντανοί διάλογοι, ωμές περιγραφές, κινηματογραφικές εναλλαγές σκηνών που εκτοξεύουν την αδρεναλίνη και ανθρώπινοι χαρακτήρες που γίνονται έρμαια του πάθους, της υπηρεσίας, της αγάπης, του εκφοβισμού, της προδοσίας, ενώνονται δεξιοτεχνικά σε μια περιπέτεια κατασκοπείας με τη λιτή γραφή της Prescott. Ένα Νόμπελ, ένας έρωτας, ένα κρυφό πάθος και ένας διπλός πράκτορας υφαίνουν μια μοναδική ιστορία έντονης δράσης και βαθιάς συγκίνησης.
Η ίδια η Lara Prescott, αυθόρμητη, άμεση, χειμαρρώδης, μίλησε στην Athens Voice για τη μεγάλη επιτυχία του βιβλίου της, για το πώς το όνομά της αποτέλεσε την αφορμή για να ασχοληθεί με τον Μπορίς Παστερνάκ και τη μούσα του, για τη βαθιά έρευνα που έκανε πριν αποτυπώσει την πλοκή της, για την τεράστια δύναμη που κρύβουν τα βιβλία και φυσικά για τη διαχρονική αξία του «Δόκτωρ Ζιβάγκο», που ακόμα και σήμερα σαγηνεύει τους αναγνώστες.
«Όσα κρατήσαμε κρυφά». Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που συνδυάζει το δράμα, την κατασκοπεία, τη λογοτεχνία, την πολιτική, την ιστορία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το όνομά σας αποτέλεσε την αφορμή γι’ αυτό το βιβλίο;
Ναι! Πρέπει να ευχαριστήσω τους γονείς μου για το όνομά μου από την ηρωίδα του Μπορίς Παστερνάκ, τη Λάρα. Η μητέρα μου είχε λατρέψει τη δεξιοτεχνική προσαρμογή του «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του David Lean και, ως παιδί, άνοιγα ξανά και ξανά τη μουσική κοσμηματοθήκη της για να απολαύσω το κομμάτι «Lara’s Theme» («Το θέμα της Lara»). Επίσης, μου άρεσε πολύ η ταινία αλλά μόλις διάβασα το μυθιστόρημα ως έφηβη ένιωσα μια τόσο ισχυρή σύνδεση με την πλοκή.
Ποιος είναι ο πυρήνας του βιβλίου σας;
Το «Όσα κρατήσαμε κρυφά» είναι ένα έργο ιστορικής μυθοπλασίας που διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’50 –αφορά σε μια ομάδα γυναικών δακτυλογράφων της CIA και την τύχη του βιβλίου «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Μπορίς Παστερνάκ. Ο πυρήνας του μυθιστορήματος είναι τα βιβλία και ότι κάποτε είχαν τη δύναμη να αλλάξουν τον κόσμο. Και πιστεύω ότι εξακολουθούν να έχουν ακόμα αυτή τη δύναμη.
Η ιστορία σας μοιράζεται ανάμεσα στην Ανατολή (Σοβιετική Ένωση) και στη Δύση (ΗΠΑ). Ήταν δύσκολο για σας να μην χαθείτε στους διαφορετικούς πολιτισμούς και τις πολιτικές συνθήκες;
Κατά τη διάρκεια του πρώτου μου προσχέδιου, δούλευα για εβδομάδες εστιάζοντας στη σκιαγράφηση κάθε φορά και διαφορετικού χαρακτήρα έτσι ώστε να είμαι πλήρως εστιασμένη στον αντίστοιχο τόπο και στην αντίστοιχη εποχή.
Χρησιμοποίησα επίσης τη δύναμη της μουσικής για να καταφέρω να αγγίξω συγκεκριμένα συναισθήματα ή να νιώσω πως είμαι κομμάτι ενός συγκεκριμένου τόπου. Κατά τη σύνθεση του νήματος της πλοκής που αφορά στη Δύση, άκουσα κυρίως μουσική της δεκαετίας του ’50 και του ’60. Άκουσα ιδιαίτερα R&B, τζαζ και σόουλ μουσική που ήταν δημοφιλής στην Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου – καλλιτέχνες όπως τη Shirley Horn, τον Duke Ellington, τη Ruth Brown και πλήθος άλλων.
Για την αποτύπωση της ιστορίας που διαδραματιζόταν στην Ανατολή, άκουσα κλασική μουσική – όπως τον Franz Liszt, τον Tchaikovsky, και δύο φίλους πιανίστες του Μπορίς Παστερνάκ: τον Heinrich Neuhaus και τον Sviatoslav Richter.
Ζούσατε στην Ουάσινγκτον και εργαζόσασταν σε πολιτικές εκστρατείες. Βοήθησε αυτή η εμπειρία κατά τη συγγραφή του μυθιστορήματός σας;
Απολύτως. Χρόνια πριν επιδιώξω το όνειρό μου να γίνω μυθιστοριογράφος, είχα μια καριέρα ως πολιτικός σύμβουλος, ζούσα και εργαζόμουν στην Ουάσινγκτον. Ήξερα πώς είχα βιώσει όλη αυτή την εμπειρία μου σε εκείνον τον κόσμο –σημαδεμένη από σεξισμό και ανάρμοστη συμπεριφορά, περιτριγυρισμένη από ισχυρούς άντρες με τεράστια «εγώ»– και φαντάστηκα πώς θα ήταν για εκείνες τις γυναίκες της δεκαετίας του ’50, πολύ πριν από την απελευθέρωση των γυναικών, περισσότερο από μισό αιώνα πριν από το κίνημα #MeToo. Προσπάθησα να αξιοποιήσω αυτά τα συναισθήματα όταν έγραφα από τη σκοπιά των δακτυλογράφων, της Ιρίνα και της Σάλι.
Η Όλγα Ιβίνσκαγια, η πραγματική ερωμένη του Παστερνάκ, κρύβεται πίσω από τον χαρακτήρα της Λάρα στο μυθιστόρημα του «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Τι σας σαγήνευσε σε αυτή τη γυναίκα;
Ενώ τα περισσότερα μάτια στρέφονται προς τον διάσημο άνδρα στο προσκήνιο, εμένα πάντα με ιντρίγκαρε η γυναίκα πίσω από αυτόν. Όταν ανακάλυψα το βιβλίο «Μια αιχμαλωσία του χρόνου» –την αυτοβιογραφία της ερωμένης και μούσας του Παστερνάκ, Όλγα Ιβίνσκαγια– αφοσιώθηκα αμέσως στην ιστορία της. Η Ιβίνσκαγια στάλθηκε στο Γκουλάγκ (δύο φορές) λόγω της σχέσης της με τον Παστερνάκ και βλέποντας αυτήν την εμπειρία μέσα από τα μάτια της –πώς στάθηκε δίπλα στην αγάπη της ζωής της, ανεξάρτητα από το κόστος, πώς υπέφερε στα χέρια του κράτους– συνειδητοποίησα πως το κομμάτι της πλοκής μου που αφορούσε την Ανατολή έπρεπε να βασιστεί στην ιστορία της.
Η Σάλι, η Ιρίνα, όλες οι άλλες γυναίκες στον τομέα δακτυλογράφησης της CIA, επισκιάστηκαν από τους άνδρες. Θεωρείτε πως οι γυναίκες βρίσκονται σε καλύτερη θέση σήμερα;
Ενώ πιστεύω ότι έχουμε διανύσει πολύ δρόμο από τη δεκαετία του ’50, ξέρω πως έχουμε πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουμε προτού οι γυναίκες επιτύχουν ίσα δικαιώματα. Για παράδειγμα, εν έτει 2020 στις ΗΠΑ οι γυναίκες κερδίζουν μόνο 0,81$ για κάθε δολάριο που κερδίζει ένας άντρας. Και το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των φύλων είναι ακόμη μεγαλύτερο για τις έγχρωμες γυναίκες.
Τι συνεπαγόταν η έρευνά σας; Πόσα βιβλία και πηγές διαβάσατε για να γράψετε ένα τόσο ολοκληρωμένο και πολυεπίπεδο μυθιστόρημα;
Διάβασα περί τα 100 βιβλία και άρθρα και παρακολούθησα αρκετά ντοκιμαντέρ. Ταξίδεψα επίσης στη Μόσχα, στο Περεντελκίνο, στην Ουάσινγκτον, στο Λονδίνο και στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου. Επιπλέον, συνέλεξα πολλά ιστορικά αντικείμενα, όπως ένα αντίγραφο της πρώτης ιταλικής έκδοσης του «Δόκτωρ Ζιβάγκο», μια μικρογραφία εκτύπωσης της CIA του «Δόκτωρ Ζιβάγκο», φυλλάδια από την Expo58, ένα αντίγραφο του TIME του 1958 με τον Μπορίς Παστερνάκ στο εξώφυλλο και πολλά άλλα.
Το μυθιστόρημά σας «Όσα κρατήσαμε κρυφά» αφορά τη δύναμη των βιβλίων. Πιστεύετε ότι τα βιβλία μπορούν ακόμη να επηρεάσουν την ιστορία; Μπορεί η λογοτεχνία να αποτελέσει προπύργιο στη χειραγώγηση των μέσων;
Πιστεύω ότι τα βιβλία έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη ζωή των ανθρώπων και κατ’ επέκταση να αλλάξουν την πορεία της ιστορίας. Για μένα, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος εκμάθησης της ενσυναίσθησης από την αφήγηση. Τα βιβλία μάς επιτρέπουν να βιώσουμε τη ζωή άλλων ανθρώπων, να επισκεφθούμε άλλες χρονικές περιόδους, να περπατήσουμε στους δρόμους τόπων που δεν έχουμε επισκεφτεί ποτέ. Χτίζουν μια σύνδεση δημιουργώντας μια κοινή εμπειρία.
Σε μια εποχή όπου υπάρχουν τόσες πολλές συζητήσεις για την οικοδόμηση τειχών και μια ρητορική βιτρίνας που δίνει έμφαση σε όλα όσα μας κάνουν διαφορετικούς, είναι σχεδόν μια επαναστατική πράξη το να φανταζόμαστε πόσα μας συνδέουν, πόσα κοινά στοιχεία έχουμε. Αυτή είναι η δύναμη των βιβλίων, η δύναμη της αφήγησης. Είναι μια δύναμη που είχε χρησιμοποιηθεί από τις κυβερνήσεις στο παρελθόν, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από αυτές μέχρι σήμερα. Και είναι μια δύναμη που, ως άτομα, μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε για την επιδίωξη ενός καλύτερου μέλλοντος.
Υπάρχουν αντιστοιχίες εκείνης τις εποχής με το σήμερα όσον αφορά τον τρόπο που ελέγχονται οι ανθρώπινες συνειδήσεις;
Οι κυβερνήσεις –που επιδιώκουν να ελέγξουν τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες τους βλέπουν και βιώνουν τον κόσμο– χρησιμοποιούσαν πάντα τις λέξεις ως όπλα. Πριν από εξήντα χρόνια, τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν τα βιβλία ως μορφή προπαγάνδας, αλλά σήμερα πιστεύω ότι η προτιμώμενη μέθοδος είναι τα tweets, τα bots, τα ψεύτικα νέα (fake news) και οι δημοσιεύσεις στο Facebook.
Γιατί πιστεύετε ότι ακόμα και σήμερα το «Δόκτωρ Ζιβάγκο» συναρπάζει τους αναγνώστες;
Σε μια από τις πρόσφατες αναγνώσεις μου, αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο είναι οι τρόποι με τους οποίους ο Παστερνάκ μεταφέρει τη σημασία της ελεύθερης σκέψης. Μέσα από τη ζωή του Γιούρι Ζιβάγκο, ο συγγραφέας καταδεικνύει πως η λαχτάρα για ελευθερία παραμένει μια άφθαρτη δύναμη – παρά τα πολιτικά συστήματα που επιδιώκουν να την καταστείλουν. Πράγματι, ο Ζιβάγκο αφορά κυρίως άτομα που σκέφτονται και γελούν και αγαπούν τον εαυτό τους, ανεξάρτητα από το κόστος. Είναι αυτή η έννοια της ελεύθερης σκέψης που πιστεύω ότι κάνει αυτό το κλασικό μυθιστόρημα να έχει τόσο μεγάλη απήχηση στις μέρες μας.
Το συγγραφικό ντεμπούτο σας θα μεταφερθεί στην τηλεόραση. Ποιο θα ήταν το ιδανικό καστ για εσάς;
Μου αρέσει όταν άγνωστοι ηθοποιοί πρωταγωνιστούν σε κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές μεταφορές μυθιστορημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, ο θεατής μπορεί πραγματικά να βυθιστεί στην ιστορία χωρίς να γνωρίζει πολλά για τον ηθοποιό και τι έχει υποδυθεί στο παρελθόν. Ωστόσο, θα μπορούσα να δω τη Νικόλ Κίντμαν να παίζει τον ρόλο της Όλγα!
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
6°
