Βιβλιο

O «Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Αργύρη Ευστρατιάδη

H μεταφραστική πορεία ενός γιατρού

2642-204777.JPG
Δημήτρης Φύσσας
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
O «Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Αργύρη Ευστρατιάδη

Το «Μοιρολόι γα τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα κυκλοφορεί σε απόδοση του γιατρού Αργύρη Ευστρατιάδη από τις εκδόσεις Πατάκη

Λίγους μήνες πριν, τον Δεκέμβρη του 2019, ο εκδόσεις Πατάκη κυκλοφόρησαν το «Μοιρολόι γα τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, σε απόδοση του γιατρού Αργύρη Ευστρατιάδη και εικαστική επιμέλεια της Μυρτώς Μήλιου, με λιθογραφίες του Νταλί και του Πικάσο, συν πρόσθετο πληροφοριακό υλικό.

Εδώ έχουμε έναν ακόμα γιατρό που διαπρέπει στα Γράμματα (έχω φτιάξει ένα σχετικό σημείωμα παλιότερα). O καθηγητής Ευστρατιάδης, σπουδαίος και πολύ πετυχημένος στον κλάδο του, ασχολείται με τον Λόρκα εδώ και δεκαετίες (το 2015 είχε κυκλοφορήσει από τον Καστανιώτη τη μετάφρασή του στα «Τσιγγάνικα τραγούδια»). Και το βιβλίο αυτό είναι, νομίζω, η σημαντικότερη μετάφραση για το συγκεκριμένο έργο του Λόρκα, που  οι περισσότεροι/ες το ξέρουμε από την εκδοχή του Γκάτσου, μελοποιημένη από τον Ξαρχάκο.

Πρόκειται για μια σημαντική έκδοση, που τιμά και τον μεταφραστή και τον εκδότη. Το βιβλίο το συναπαρτίζουν:

  • Το εισαγωγικό κείμενο «Μετά από πενήντα χρόνια», όπου ο κ. Ευστρατιάδης αναφέρεται στην αρχική του ενασχόληση με το «Μοιρολόι» και μια πρώιμη, παλιότερη και ατελέστερη έκδοσή του
  • Το μετάφρασμα των τεσσάρων επιμέρους ποιημάτων του Λόρκα, που συνθέτουν την αξεπέραστη αυτή ελεγεία
  •  Στο Επίμετρο, εκτεταμένο κείμενο του μεταφραστή με τον τίτλο «Ένα θλιμμένο αγέρι μες τα λιόδεντρα, θυμάμαι» (ο τελευταίος στίχος από το μετάφρασμα)
  • Βιβλιογραφία
  • Κείμενο του ελληνιστή καθηγητή Ramon Irigoyen γα τον Λόρκα και το έργο του, την ποίηση της εποχής του και μέρος της πρόσληψής του στην Ελλάδα
  • Κείμενο του «ποιητή» Βαγγέλη Ροζακέα για την έννοια του Duende (ιδιότυπη λέξη για τη μελαγχολική διάθεση κα ταυτόχρονα το αίσθημα ματαιότητας) στο «Μοιρολόι»
  • Κείμενο του Jorge Guillen για τα σύμβολα του θανάτου στο ποίημα, που εδώ αποδίδεται ως «Θρήνος…»
  • Αναφορά σε δώδεκα μεταφρασμένες εκδόσεις του ποιήματος στα ελληνικά, με κριτικές παρατηρήσεις για την απόδοση του κεντρικού και των επιμέρους τίτλων του ποιήματος
  • Αντικριστή παράθεση του ισπανικού κειμένου και μιας κατά λέξη μετάφρασης στα ελληνικά, με εκτεταμένες σημειώσεις
  • Πληροφορίες για το πλουσιότατο εικαστικό υλικό.

Κατά τη γνώμη μου, η αξία της έκδοσης - μετάφρασης του κ. Ευστρατιάδη εντοπίζεται, μεταξύ άλλων, στα εξής:    

  • Βασανιστική προσπάθεια γα την απόδοση κάθε λέξης και κάθε φράσης και κάθε νοήματος –τονίζω: κάθε– του ισπανικού κειμένου, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μεταφέρει στον ανώτατο δυνατό βαθμό τη θρηνητική χροιά του πρωτότυπου
  • Καλός χειρισμός του ιάμβου στα τρία από τα τέσσερα κομμάτια (Α΄, Γ΄, Δ΄) του σπονδυλωτού ποιήματος και του τροχαίου (στο Β΄) και ταυτόχρονα εναλλαγή ελεύθερου στίχου (Α΄- Β΄), δεκαπεντασύλλαβου (Γ΄) και μικτού τρόπου (Δ΄), κατά τις εκάστοτε ανάγκες του μεταφράσματος  
  • Εξαντλητικός σχολιασμός του πρωτότυπου, με εξαιρετικές επεξηγήσεις, που αποτελούν ταυτόχρονα δήλωση των μεταφραστικών επιλογών. Ο κ. Ευστρατιάδης ορθότατα λέει ότι δίχως γνώση των πραγματικών δεδομένων, άρα της ισπανικής παράδοσης, άρα της μεταφραστικής μελέτης (κλάσμα των οποίων περιλαμβάνεται στις σημειώσεις), το ποίημα δε γίνεται αντιληπτό. Πολλά έχουν να διδαχτούν οι φιλόλογοι και οι μεταφραστές από τον καημό αυτού του γιατρού
  • Η τιμιότατη μεταφραστική πρακτική να παρατίθεται όχι απλά το πρωτότυπο, αλλά και η κατά λέξη μετάφραση, ώστε να κρίνει ο/η αναγνώστης/ώστρια σε ποιο βαθμό και γιατί αυθαιρετεί ο μεταφραστής, στην προσπάθειά του να πετύχει την ιδανική απόδοση
  • Πέρα από το καθαυτό κείμενο, όλα τα παρελκόμενα διδάσκουν πολλαπλά όποιον/α κάνει τον κόπο να διαβάσει. Ας πούμε, εγώ τουλάχιστον δεν ήξερα α) πως ο Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας δεν ήταν απλά ταυρομάχος που έχασε τη ζωή του στην τελευταία του ταυρομαχία, μα ένας σπουδαίος και καλλιεργημένος άνθρωπος με πολλές ιδιότητες, που απλά ήταν και ταυρομάχος β) ότι ο Λόρκα ήταν άσχετος με τις ταυρομαχίες, αλλά απόχτησε κάποια τριβή με το θέμα λόγω της φιλίας του με τον Ιγνάθιο γ) το ειδικό λεξιλόγιο, ούτε το τυπικό των ταυρομαχιών δ) τη σχέση του Ιγνάθιο με τη σπουδαία τραγουδίστρια Argentinita κλπ κλπ
  • Το εικαστικό μέρος κολλάει πολύ καλά - και τα σπάει.   

Για να μην πολυλογώ, θα πρέπει να έγινε φανερό ότι το βιβλίο δεν είναι απλώς μια μετάφραση ενός ποιήματος, αλλά –με αφορμή αυτό– και μια κατάδυση στην Ισπανία του μεσοπολέμου πριν τον Εμφύλιό της, για την οποία τόσο λίγα ξέρουμε. Η σύλληψη αυτή οφείλεται επίσης στο μεγαλόπνοο σχεδιασμό του μεταφραστή.    

Μοναδική έλλειψη, κατά τη γνώμη μου, η απουσία Περιεχομένων. Ήταν απαραίτητα σε ένα βιβλίο με τόσο πολυεπίπεδη στόχευση.

Υ.Γ. Αναφέρω, επίσης, τη μετάφραση του κ. Ευστρατιάδη για τα κοσμαγάπητα «Ρουμπαγιάτ» του Ομάρ Καγιάμ («Πατάκης», 1998).

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.