Άλκη Ζέη: Είμαι Αριστερή και αλλαξοπίστησα

«Εφυγε για ταξίδι μακρινό» στα 97 της χρόνια η Άλκη Ζέη. Στο σπίτι της με τα παιδιά της, την Ειρήνη και τον Πέτρο. Η αιώνια έφηβη η έφηβη της καρδιάς μας..

Την Αλκη Ζέη την θεωρούσα αθάνατη έτσι την είχα πλάσει στο μυαλό μου της είχα απαγορέψει μέσα μου να πεθάνει, ήταν ότι πιο πολυτιμότερο κουβαλούσα από τα εφηβικά μου χρόνια.
Το Νοέμβρη του 2016 όταν με κάλεσε σπίτι της για συνέντευξη πήρα ένα κασετοφωνάκι και κίνησα για την λεωφόρο Αλεξάνδρας να βρώ το μύθο της εφηβείας μας. Ένα ολόκληρο απόγευμα με την Αλκη Ζέη, ποιος θα το φανταζόταν, σκεφτόμουν, ότι είχα ραντεβού με την ιστορία.
Μου άνοιξε την πόρτα και ήταν σαν να με ήξερε χρόνια χαμογελαστή τρυφερή με χιούμορ. Είχα μεγάλο τράκ κι όμως βάλαμε κάτω το προφιτερόλ που είχα φέρει και το τσακίσαμε. Της άρεσαν οι πίτες και οι ζεστές σουπίτσες μου εκμυστηρεύτηκε γελώντας. Γύρω μας φωτογραφίες με την Ζωρζ Σαρή, τον Οδυσσέα Ελύτη, την Διδώ Σωτηρίου, τη θεία της, τον Χατζηδάκι και βιβλία, παντού βιβλία δικά της φυσικά. Όλα με συγκινούσαν. 
Έβαλε ένα ουισκάκι, εγώ νερό (γέλια ), πάτησα το μαγνητοφωνάκι μου και άρχισε η κουβέντα μας 4 ώρες και. Να τα γράψω όλα όσα συζητήσαμε, ρώτησα. Αν θέλεις να βρεις μπελά γράψτα, μου απάντησε γελώντας! Της έδωσα ένα σβουριχτό φιλί, μάζεψα την πραμάτεια μου και έφυγα τρέχοντας να προλάβω να ξαναζήσω όσα μου διηγήθηκε.

Η «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», «Το καπλάνι της βιτρίνας», «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» θα μείνουν για πάντα στα ράφια των βιβλιοπωλείων για να διαμορφώνουν τους εφήβους. Η Αλκη Ζέη έγραφε για αληθινά βιώματα, πραγματικές εικόνες, τοποθετημένα στην ίδια την Ιστορία. Συνειδητά έγραφε για να μεταφέρει στις επόμενες γενιές τη γνώση της Ιστορίας της Ελλάδας, της διαδρομής του λαού μας.

Εις το επανιδείν αγαπημένη μας.

---

«Από τα μικρά μου χρόνια ως σήμερα, ας μην πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω κι εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφύλιους πολέμους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές. Δεν τα έζησα σαν απλός παρατηρητής, αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά κι έτσι και να ήθελα δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας. Άθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγγραφικό μου λοιπόν έργο, θέλω δεν θέλω είναι γεμάτο ιστορία... Αν πέτυχα να κάνω τα παιδιά να την ακούσουν τουλάχιστον, το μέλλον θα δείξει».  -Άλκη Ζέη

Η κυρία Άλκη Ζέη τι άνθρωπος είναι;
Εγώ θα σου πω τι άνθρωπος είμαι; Aυτό πρέπει να το πουν αυτοί που με γνωρίζουν.

Αυτοί που γνωρίζουν λοιπόν την κυρία Ζέη μου είπαν ότι είστε ο πιο ευθύς άνθρωπος που έχουν γνωρίσει στη ζωή τους. Έχουν εμπιστοσύνη στα λεγόμενά σας και η γνώμη σας είναι θησαυρός. Επίσης είπαν ότι σας διακρίνει η αγάπη προς τους φίλους σας. Αυτό με το λίγο που σας ξέρω το προσυπογράφω κι εγώ.
Ευχαριστώ πολύ.

Σας έγινε πρόσφατα κάποια επίθεση με το ΝΑΙ και το ΟΧΙ, κάτι για το οποίο δημιούργησε πολλές συζητήσεις γενικά και στην ομάδα μας, τη «Βιβλιο-Παρουσιάσεις-Κριτικές». Δεν έχει κάποιος το δικαίωμα να εκφράσει δημόσια τη γνώμη του;
Oι παλιοί μου φίλοι πήγαν να μου κόψουν την καλημέρα. Μια φορά είπα «όχι» και το πληρώσαμε. Έγινε ο εμφύλιος πόλεμος. Είχαμε πει ότι θα πάρουμε μέρος στις εκλογές το ’45. Γράφει ο Καραγιώργης την παραμονή ένα άρθρο ότι κατεβαίνουμε στις εκλογές! Την άλλη Κυριακή βλέπει δημοσιευμένο «Δεν κατεβαίνουμε στις εκλογές! Πάμε για αποχή». Του το άλλαξαν... Λοιπόν είπαμε το ΟΧΙ και δεν πήραμε μέρος στις εκλογές. Έγινε παράνομο το Κομμουνιστικό κόμμα, πήγαν εξορίες, φυλακές… Τώρα λοιπόν έβλεπα τι είναι το ΝΑΙ. Ναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό είπα.

Εγώ δεν κατάλαβα γιατί στεναχωρήθηκαν, για τον εαυτό τους ή για την πατρίδα πραγματικά;
Για μένα που είμαι αριστερή και «αλλαξοπίστησα». Όταν λες τις αλήθειες σε πολεμούν. Μέσα στα κόμματα δεν υπάρχει δημοκρατία. Δυστυχώς κριτική στα κόμματα δεν πρέπει να κάνεις.

Όταν το 1963 βγήκε το «Καπλάνι της βιτρίνας», το πρώτο βιβλίο το οποίο ήταν πολιτικό, πώς το αντιμετώπισαν οι κριτικοί και η κοινωνία ολόκληρη; Βέβαια ήταν το κίνημα των Λαμπράκηδων, μετά ήρθε η Χούντα. Αλλά εκείνη την εποχή πώς το είδαν αυτό το βιβλίο;
Οι κριτικοί έγραψαν ότι είναι ένα βιβλίο που δεν είναι για παιδιά, δεν πρέπει να πάει στα σχολεία και να μην το διαβάσουν. Επίσης η Γεωργία Ταρσούλη έγραψε δεκαπέντε σελίδες στο Υπουργείο Παιδείας λέγοντας ότι το βιβλίο είναι εναντίον της θρησκείας της οικογένειας και της πατρίδας. Μόνο η Έλλη Αλεξίου έγραψε δυο καλά λόγια, οι δε φίλοι αριστεροί με δυσκολία το έδιναν στα παιδιά τους. Η δικαιολογία ήταν, επειδή είχαν περάσει αυτοί τόσα «γιατί να μπλέκουμε τα παιδιά μας σε αυτά τα πράγματα». Και από το ’63 που πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο κυκλοφόρησε κανονικά μετά το ’78 επειδή η Χούντα το απαγόρευσε. Εν τω μεταξύ πήρε βραβείο στην Αμερική και δεν κυκλοφορούσε στην Ελλάδα. Όταν πήγα έξω κατάλαβα ότι δεν ήταν πολιτικό βιβλίο και όλοι έλεγαν ότι είναι ένα βιβλίο με αναφορές στην ιστορία, γιατί γι’ αυτούς η δικτατορία ήταν ιστορία, δεν ήταν πολιτικό φαινόμενο.

«Η Άλκη Ζέη πρέπει, νομίζω, να χαιρετισθεί σαν συγγραφικό φαινόμενο. Το βιβλίο με τη φυσική αβίαστη πορεία του –γελάς σε κάθε σελίδα– φωτίζει και διδάσκει. Βάζει το δάχτυλο πάνω στις πληγές που χρόνια δυναστεύουν και τυραννούν την ελληνική ζωή», Έλλη Αλεξίου

«Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» είναι ένα καταπληκτικό βιβλίο. Το έφεραν δώρο στον γιο μου και το διάβασα αμέσως, καθώς διαβάζω ό,τι πέφτει στα χέρια μου. Κυρία Ζέη, πώς απευθυνθήκατε σε μια τέτοια ομάδα ανθρώπων και πώς καταφέρατε να το αποδώσετε τόσο σωστά;
Πήγα για τρία χρόνια στο Κεντρικό Συμβούλιο του ΚΕΘΕΑ, μίλησα με πολλά παιδιά και πολλούς γονείς. Ξέρεις, αυτό είναι ένα θέμα που, αν είσαι απ' έξω, βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά. Όταν πλησιάζεις και δεις άνθρωπο που έχει χάσει το παιδί του, που προέρχεται από μια σωστή οικογένεια και οι γονείς του δεν είχαν πάρει είδηση, τότε καταλαβαίνεις πώς μπορεί από ένα τίποτα, όχι γιατί το παιδί ήταν δυστυχισμένο, όχι γιατί βρίσκεται εκεί, από ένα τίποτα μπορεί να ξεκινήσει να πάρει ένα χαπάκι, μετά να πάρει δεύτερο και να αρχίσει να καταστρέφεται. Έτσι αφού μπήκα πια μέσα σε οικογένειες και μίλησα με παιδιά και με γονείς, τότε αισθάνθηκα έτοιμη. Πριν ήθελα να γράψω για ένα τόσο καυτό θέμα, αλλά ένιωθα ότι ήμουν απ’ έξω από το πρόβλημα. Έτσι πήγα στο ΚΕΘΕΑ για τρία χρόνια στο συμβούλιο και μετά έγραψα το βιβλίο «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της».

Τα βιβλία σας έχουν μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες.
Κάποια έχουν μεταφραστεί σε είκοσι δύο και το «Καπλάνι» σε τριάντα τρεις. Σε Σουαχίλι, στην Κορέα έχει μεταφραστεί, αρμένικα, σε δυο τρεις περίεργες γλώσσες, και στην Αφρική σε κάνα δυο γλώσσες δεν ξέρω κι εγώ ακριβώς.

Αυτό είναι κάτι που εσείς επιδιώκετε ή το εξασφαλίζει ο εκδοτικός οίκος;
Είχα την τύχη το «Καπλάνι» να βγει στα αγγλικά και από τα αγγλικά το μετέφρασαν όλες οι χώρες, γιατί δύσκολα μεταφράζονται τα ελληνικά βιβλία. Κατ' αυτόν τον τρόπο το πήραν όλες οι Σκανδιναβικές χώρες και εν συνεχεία άρχισαν να το μεταφράζουν οι υπόλοιπες χωρίς να παίρνουν την άδειά μου.

Πώς και απευθυνθήκατε, κυρία Ζέη, στα παιδιά και δεν γράψατε για ενήλικες;
Έχω γράψει για ενήλικες.

Περισσότερο όμως έχετε γράψει για παιδιά.
Ναι, γιατί μου αρέσει περισσότερο. Άλλωστε τα βιβλία μου διαβάζονται άνετα και από μεγάλους με μεγάλη ευχαρίστηση απ’ ο,τι μου λένε.

Ναι, έχετε δίκιο γιατί διαβάζοντας κι εγώ το «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» συγκλονίστηκα και σκέφτηκα να μια συγγραφέας που καταφέρνει να γράφει βιβλία για παιδιά, εφήβους κυρίως, και να διαβάζεται άνετα και από μεγάλους. Αλήθεια, πόσα βιβλία έχετε γράψει και κυρίως τι θέματα σας ενέπνευσαν;
Δεκαοκτώ έχω γράψει και τα θέματα είναι παρμένα τα περισσότερα από τη δική μου ζωή, δηλαδή γεγονότα που έχω ζήσει όχι που έχω φανταστεί, αλλά και από τη ζωή των γύρω μου. Ας πούμε, δεν θα μπορούσα ποτέ να μη γράψω για την Κατοχή και την Αντίσταση αφού τα έζησα. Αν δεν τα είχα ζήσει, ίσως να μην τα έγραφα. Βέβαια, και να μην τα είχα ζήσει, πάλι θα έγραφα γιατί στο σπίτι συνεχώς γι' αυτά μιλούσαν οι δικοί μου και αυτό ήταν το κύριο θέμα των συζητήσεών τους. Στο βιβλίο «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» υπάρχουν τρεις γυναίκες, η γιαγιά και οι δύο αδελφές, που συζητούν διαρκώς για μια ιστορία που την έζησαν στο σπίτι της Διδώς Σωτηρίου. Όλες αυτές οι γυναίκες μιλούσαν για τη φυλακή, στου Αβέρωφ, για την εξορία για τα βιώματα που είχαν στη Μακρόνησο.

Ήταν δύσκολα τα χρόνια που ζήσατε στη Σοβιετική Ένωση;
Δεν ήταν δύσκολα, δηλαδή στην Τασκένδη είχαμε υλικές δυσκολίες, στη Μόσχα όμως όχι. Στην Μόσχα ήταν πιο καλά τα πράγματα. 

Τα όνειρα που έχουμε ως παιδιά, άλλοι μπορέσαμε να τα κάνουμε πραγματικότητα, άλλοι όχι όλα… Πολλοί έχουν ακόμη μέσα τους το σαράκι του ανεκπλήρωτου ονείρου. Κυρία Ζέη, τώρα όταν κοιτάτε πίσω στα χρόνια της εφηβείας πόσα από τα τότε όνειρά σας πιστεύετε πως έγιναν πράξη;
Εγώ ήθελα να γίνω συγγραφέας και έγινα, αυτό ήταν το όνειρό μου.

Είστε συγγραφέας και μάλιστα με πολύ δημιουργική και δυναμική πένα. Η διάθεση, η ορμή θα έλεγα, να γράψετε και κυρίως για παιδιά από πού εδράζεται; Οφείλεται σε διάφορους εξωγενείς παράγοντες, κάθε φορά και διαφορετικούς, ή θέλατε να καταγράψετε τα συναισθήματά σας και πλάθατε ιστορίες;
Το πρώτο μου βιβλίο «Το καπλάνι της βιτρίνας» όταν το έγραφα δεν ήξερα ότι γράφω βιβλίο για παιδιά. Ήμουν στη Μόσχα και επειδή ήθελα τα παιδιά μου, κατά κάποιο τρόπο, να μάθουν την Ελλάδα λέω το καλύτερο από όλα είναι να τους διηγούμαι τι κάναμε εγώ και η αδελφή μου όταν ήμασταν μικρές στη Σάμο. Τους άρεσε τόσο πολύ που τους έλεγα συνέχεια ιστορίες γι’ αυτά. Μάλιστα, το βιβλίο γράφτηκε τόσο γρήγορα επειδή ήξερα απέξω αυτές τις ιστορίες.

Το ίδιο ισχύει και για τον «Περίπατο του Πέτρου»;
Ναι, αλλά δεν ήταν ιστορίες που τις έλεγα κάθε μέρα, έπρεπε να φτιάξω μυθιστόρημα. Το καπλάνι της βιτρίνας όμως ήταν ένα βιβλίο σχεδόν αυτοβιογραφικό.

Κυρία Ζέη, ποιο ήταν το βιβλίο σας που αναφέρατε για το πολυτεχνείο;
Στο Πολυτεχνείο αναφέρομαι στο «Κοντά στις ράγες». Ό,τι όμως έχει συμβεί στο Πολυτεχνείο, το έχω μεταφέρει να διαδραματίζεται στην Πετρούπολη. Όπως όταν σου δίνουν ένα σχέδιο και πρέπει να το κεντήσεις, έτσι κι εγώ πάνω στο σχέδιο του βιβλίου έβαλα τα γεγονότα της Χούντας γιατί αλλιώς δεν θα έβγαινε το βιβλίο.

Πιστεύετε ότι στη σημερινή εποχή τα παιδιά διαβάζουν; Τι συμβουλή θα τους δίνατε;
Πιστεύω ότι τα παιδιά δεν διαβάζουν. Διαβάζουν εκείνα που έχουν στο σχολείο ένα δάσκαλο παθιασμένο με τη δουλειά του. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να κάνεις ένα παιδί να διαβάσει. Έχουν πέσει με τα μούτρα τα περισσότερα στο κομπιούτερ.

Πώς βλέπετε τα σημερινά βιβλία που γράφονται για παιδιά;
Σήμερα γράφονται αυτά που «τραβάνε» πολύ. Τα σημερινά παιδιά θέλουν κάτι άλλο. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Χάρι Πότερ και άλλα παρόμοια. Ένα καλό που θα μπορούσα να διακρίνω σ' αυτή την κατηγορία είναι ότι έχουν κάνει εκατομμύρια παιδιά να πιάσουν στα χέρια τους βιβλίο.

Ζήσατε πόλεμο, εμφύλιο, κατοχή, προσφυγιά. Φτάσαμε και στη σημερινή κρίση. Κατά τη γνώμη σας πιο είναι το χειρότερο απ’ όλα;
Για μένα το χειρότερο είναι ο εμφύλιος, δεν υπήρχε χειρότερη εποχή για την Ελλάδα.

Οι γνώσεις που αποκτά κάποιος σπουδάζοντας, όταν φτάσει η ώρα να τις χρησιμοποιήσει στην πράξη πόσο βοηθούν στη συγγραφή ενός βιβλίου;
Καθόλου. Φυσικά ό,τι γνώση έχεις πάρει καλή είναι. Και δικηγόρος να είσαι και γιατρός να έχεις σπουδάσει οι γνώσεις μπορεί να σε ωφελήσουν στο γράψιμο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτός που έχει πάρει ντοκτορά θα γράψει ένα καλό μυθιστόρημα.

Κυρία Ζέη μπορείτε να μας πείτε πού οφείλεται η διαχρονικότητά σας; Υπάρχουν νέοι γονείς που κατεβάζουν από τη βιβλιοθήκη τους ακόμα τα ίδια βιβλία που διάβασαν και κείνοι ως παιδιά.
Πείτε γονείς, πείτε και παππούδες, δεν ξέρω ούτε κι εγώ, δεν γνωρίζω ούτε κι εγώ πως μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Στην Κύπρο επί τριάντα χρόνια είχαν τον «Περίπατο του Πέτρου» σαν αναγνωστικό στα σχολεία, και τώρα το ανέβασαν στο θέατρο και είχε κοσμοσυρροή απο μαμάδες, μπαμπάδες, παππούδες, γιαγιάδες και παιδιά. Όλη η οικογένεια έκλαιγε.

Στις μέρες μας παρατηρείται ένας εκδοτικός οργασμός. Πολλοί νέοι τίτλοι βιβλίων, εκατοντάδες συγγραφείς. Πώς τοποθετείστε απέναντι στα βιβλία νέων συγγραφέων; Βλέπετε πολλές διαφοροποιήσεις ως προς τις θεματικές που πραγματεύονται; Πώς θα σχολιάζατε την περίπτωση της εύπεπτης πεζογραφίας;
Καλό είναι να βγαίνουν πολλά βιβλία. Στην πορεία ξεσκαρτάρουν τα πράγματα και αυτά που δεν αξίζουν δεν θα τα θυμάται κανένας!

Όταν ένας συγγραφέας γράψει ένα βιβλίο και έρθει η καταξίωση από όλους, πόσο «βάρος» προσθέτει η διάκριση αυτή στη μετέπειτα συγγραφική του πορεία; Ποια ευθύνη γεννά μια τέτοια καταξίωση απέναντι στο κοινό των αναγνωστών που περιμένουν τη συνέχεια του έργου του;
Είναι μερικοί συγγραφείς που γράφουν ένα καλό βιβλίο και μετά γράφουν τη συνέχειά του, η οποία τυχαίνει να μην έχει το ίδιο αποτέλεσμα! Εγώ δεν γράφω ποτέ τη συνέχεια κάποιου βιβλίου μου επειδή είχε επιτυχία. Θα γράψω κάποιο άλλο.

Εννοώ, αν γράψετε μια επιτυχία, σας αγχώνει η πορεία του επόμενου βιβλίου σας;
Δεν με αγχώνει καθόλου, προσπαθώ να είναι καλό το βιβλίο. Δηλαδή δεν συλλογιέμαι ότι πρέπει και αυτό να γίνει σαν και το προηγούμενο. Γράφω όταν έχω κάτι να πω και όταν θέλω να γράψω.

Έχω την εντύπωση ότι κάθε φορά που κάποιος γράφει ένα βιβλίο, βάζει την ίδια του την ψυχή. Ζει μέσα από την πλοκή του βιβλίου. Εσείς όταν τελειώνετε ένα βιβλίο και γράψετε τη λέξη «ΤΕΛΟΣ», τι αισθάνεστε; Πώς αποχωρίζεστε τους ήρωές σας και πάτε στους επόμενους;
Πάω εύκολα στους επόμενους ήρωες μου γιατί τους αποχωρίζομαι για πολύ καιρό. Δηλαδή δεν γράφω το ένα βιβλίο μετά το άλλο όπως κάποιοι άλλοι.

Πόσο χρόνο χρειάζεστε εσείς για να γράψετε ένα βιβλίο;
Μπορεί να περάσουν και τρία ή πέντε χρόνια για να γράψω ένα καινούργιο βιβλίο. Κάποιοι συγγραφείς γράφουν γιατί δεν μπορούν να μην γράψουν, το έχουν ανάγκη. Εγώ είμαι πολύ ευχαριστημένη τον καιρό που γράφω και πολύ ευχαριστημένη τον καιρό που δεν γράφω. Γιατί κάνω πολλά πράγματα στη ζωή μου.

Ταξιδεύετε στο εξωτερικό;
Πηγαίνω και μένω από τον Δεκέμβριο μέχρι το Μάρτιο στην κόρη μου στις Βρυξέλλες. Μου αρέσουν τα ταξίδια, πρόσφατα είχα πάει στη Μόσχα και σε δυο μέρες πήγα στην Κύπρο.

Τι πιστεύετε ότι χρειάζονται τα σημερινά παιδιά για να μεγαλώσουν καλά; Για ν’ ανθίσει και πάλι η ελπίδα στα χείλη τους;
Να είναι καλά τα σχολεία, να είναι καλοί οι δάσκαλοι και μακάρι να αλλάξει και το παιδαγωγικό σύστημα. Χρόνια το λέμε να αλλάξει, αλλά…

Την εποχή της μεγάλης φτώχειας και δυστυχίας ενός ολόκληρου λαού, του ελληνικού, πόσο εύκολο είναι ένα βιβλίο αξιόλογο να πουλήσει;
Ούτε εποχή μεγάλης φτώχειας είναι, ούτε μεγάλης πείνας, ούτε μεγάλης καταστροφής είναι. Αν τη συγκρίνουμε με την Κατοχή τότε δεν ξέρουν τι θα πει πείνα, τι θα πει φόβος, τι θα πει εκτέλεση. Λένε ότι έχουμε τώρα πόλεμο, ότι έχουμε πείνα. Εγώ όταν το ακούω αυτό, ότι έχουμε πόλεμο και πείνα, νιώθω άβολα… Ιδίως όταν πας στην επαρχία δεν καταλαβαίνεις ότι υπάρχει κρίση.

Τα βιβλία στην εποχή μας είναι πάρα πολλά. Υπάρχουν συγγραφείς που κάθε χρόνο παρουσιάζουν και από ένα βιβλίο, υπάρχουν άλλοι που αργούν περισσότερο. Πιστεύετε πως το καλό βιβλίο θέλει τον χρόνο «ωρίμανσης» στο μυαλό του συγγραφέα ώστε να καρποφορήσει ή μπορεί να γίνει γνωστό με ένα καλό μάρκετινγκ από τον εκδότη και κυρίως του συγγραφέα που έχει κάποιο «όνομα»;
Κανένα μάρκετινγκ δεν μπορεί να κρατήσει συγγραφέα, μπορεί να έχει επιτυχία στην αρχή της κυκλοφορίας του και μετά να πέσει κατακόρυφα. Άλλωστε για να γραφεί ένα καλό βιβλίο εξαρτάται απο πολλά… δεν υπάρχει συγκεκριμένος κανόνας.

Σε έναν συγγραφέα συνηθίζεται να ρωτούν στο τέλος μιας κουβέντας, τι ετοιμάζει τώρα. Δεν θα ξεφύγω από το πλαίσιο και σας ρωτώ ευθέως: Ττι ετοιμάζετε και σε ποιο στάδιο είναι;
Να ξεφύγεις γιατί δεν λέω ποτέ!

Πείτε μας δύο τελευταίες κουβέντες, τι εύχεστε;
Εύχομαι από καρδιάς να βγούμε από την κρίση αλλά, όταν διάβασα ότι η Ελλάδα έχει περάσει εξήντα φορές κρίση, ε λέω αφού περάσανε εξήντα θα την ξεπεράσουμε και την εξηκοστή πρώτη. Αν ήταν η πρώτη θα έλεγα ότι είναι απελπισία, από το 1827 όμως έως σήμερα περνάμε συνεχώς κρίσεις και τις ξεπερνάμε, το ίδιο θα γίνει και τώρα.