Ο Δρ Ψυχίατρος Γιώργος Γουρνάς γράφει για το βιβλίο του καρδιολόγου, συνθέτη, συγγραφέα Θανάση Δρίτσα «Η μουσική ως φάρμακο: η βιολογική προσέγγιση της μουσικής θεραπείας» (Παπαζήσης)
«Kάθε πράγμα γεννιέται από μια παρέγκλιση» (παρέκκλιση) (Λουκρήτιος 2ος π.χ.). Στο βιβλίο του Θανάση Δρίτσα «Η μουσική ως φάρμακο», στο οποίο μπορούμε να δούμε την «παρέγκλιση» της ιατρικής και την συνάντηση της με την τέχνη της μουσικής, περιγράφονται: Ο ρόλος της μουσικής ως συμπλήρωμα της θεραπείας ασθενών και οι μουσικές θεραπείες που απευθύνονται στον άνθρωπο ως πρόσωπο, ως νου - σώμα, ως ένα «Όλον».
Ο Θανάσης Δρίτσας, με αυτό το βιβλίο του, απευθύνεται σ' αυτή την ανθρώπινη ολότητα και προσθέτει: «H βοήθεια των μουσικών παρεμβάσεων στοχεύει στην ενδυνάμωση του Νου, του μη σωματικού μέρους του ανθρώπου όταν το σωματικό υποφέρει, προκειμένου έτσι να επέλθει η συνολική ισορροπία του πάσχοντος προσώπου». Η προσέγγιση που ακολουθείται αποτελεί μία ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου και μία απάντηση στα εξής ερωτήματα: (πρώτον) Είναι δυνατόν να αξιοποιήσουμε τον Νου και την πνευματική κατάσταση προκειμένου να θεραπεύσουμε τις σωματικές ασθένειες; (δεύτερον) μπορεί ο Νους να επηρεάζει όχι μόνο τα συναισθήματα και την αρτηριακή πίεση αλλά επίσης τα γονίδια και τα μόρια σ' ένα μικροσκοπικό κυτταρικό επίπεδο; Η απάντηση, για τους νευροεπιστήμονες, είναι ναι. Η τέχνη πάντα διευσδύει στις ιδιαίτερες ρωγμές του ψυχισμού των ανθρώπων και στο παρόν βιβλίο του Θανάση Δρίτσα περιγράφεται η επίδραση της μουσικής στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη του ανθρώπου που αρχίζει από την εμβρυϊκή, περνά στην βρεφική φάση και συνεχίζεται σε όλη την διάρκεια της ζωής.
Στην εμβρυϊκή φάση, μέσα στο «ενδομητρικό αμφιθέατρο» το οποίο, κατά τον Θανάση Δρίτσα, «αποτελεί την σημαντικότερη εκπαιδευτική διαδικασία της ζωής μας ακόμη και σε σχέση με την πανεπιστημιακή μας παιδεία» υπάρχει μια ηχητική επικοινωνία που είναι η σημαντικότερη απ' όλες τις επαφές τις οποίες διατηρεί η μητέρα με το παιδί που βρίσκεται μέσα της. «Το παιδί κολυμπά σ' αυτό το ηχητικό περιβάλλον, τρέφεται με ήχους». Εγκαθιδρύεται έτσι μια αρχέγονη ακουο-φωνητική επικοινωνία και το έμβρυο παίρνει από αυτήν το αίσθημα της ασφάλειας που του εγγυάται την αρμονική του ανάπτυξη. Ήδη μετά την 16η εβδομάδα κύησης, όπως αναφέρει ο Θανάσης Δρίτσας, το έμβρυο μπορεί ν' αντιδρά σε εξωγενείς ήχους. Ακούει 26 εκατ. φορές περίπου τον ρυθμικό ήχο της καρδιάς της μητέρας, τον ρυθμό της αναπνοής, των λειτουργιών του σώματος, των κινήσεων και τη φωνή της όταν μιλάει ή τραγουδάει. Υπάρχει μια συγχρονία, μια σύζευξη μητέρας-εμβρύου, ένας ρυθμικός συντονισμός.
Δημιουργείται ένας συναισθηματικός δεσμός ο οποίος θα αποτελέσει και τη βάση της συναισθηματικής ανάπτυξης (συναισθηματικής εξέλιξης) που θα καθορίσει και τη δημιουργία των ενήλικων συναισθηματικών σχέσεων. Το παιδί γεννιέται ως ένα ολοκληρωμένο πρόσωπο. Μητέρα και βρέφος συγχρονίζονται μεταξύ τους όπως οι μουσικοί της τζαζ όταν αυτο-σχεδιάζουν. Σε επιστημονική μελέτη βρέθηκε ότι γονιός και βρέφος παράγουν ήχους με μουσική ακρίβεια σε ρυθμό andante συν-θέτοντας μαζί μια μουσική φράση διάρκειας 3.6 δευτερολέπτων με το βρέφος να παίρνει την πρωτοβουλία και τον γονέα να ακολουθεί και να συντονίζεται. Τις πρώτες εβδομάδες τα βρέφη προσέχουν τον παλμό και τις λεπτές αρμονίες της ομιλίας της μητέρας στρέφοντας το πρόσωπό τους προς την πηγή των τόνων συμπάθειας και αποστρέφοντάς το όταν οι τόνοι αυτοί απουσιάζουν. Αυτός ο ψυχολογικός συντονισμός ονομάζεται συν-ρυθμικός συντονισμός και ο ίδιος συντονισμός απαντάται κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μεταξύ ενηλίκων. Ο συντονισμός αυτός δημιουργεί την αίσθηση του «ανήκειν», της οικειότητας και της ευχαρίστησης, που όταν αυτή χάνεται νιώθουμε ντροπή, φόβο και θυμό.
Ο Trevarthen αποκαλεί «επικοινωνιακή μουσικότητα» την αμοιβαία κατανόηση και τη σύνδεση που επιτυγχάνεται μέσα από την απελευθέρωση ρυθμών και μελωδιών. Η μουσικότητα της επικοινωνίας, ο ρυθμός της κίνησης και οι συγκινήσεις που εκφράζονται στη μελωδία και την αρμονία της φωνής αποτελούν έμφυτη ικανότητα κάθε ανθρώπινου όντος. Ο Ιγκόρ Στραβίνσκι αναφέρει ότι «η μουσική είναι αυτό που ενοποιεί». Ο μαέστρος Claudio Abado δίδαξε ότι «έχουμε μάθει να μιλάμε αλλά δεν έχουμε μάθει πως να ακούμε». Η συναισθηματική σύνδεση γεννά ρυθμικές αρμονίες και αντίστροφα. Όταν επιτευχθεί αυτή η σύνδεση, η οικειότητα στη σχέση, πολύτιμες ορμόνες όπως η ωκυτοκίνη, η ενδορφίνη και η ντοπαμίνη αρχίζουν να ρέουν στον οργανισμό, ο αμυγδαλωτός πυρήνας ηρεμεί, τα δεξιά ημισφαίρια αρχίζουν τη δική τους επικοινωνία, οι κατοπτρικοί νευρώνες το δικό τους χορό. Όπως τα όργανα συντονίζονται αρμονικά για να παράξουν τη μελωδία έτσι και οι εγκέφαλοι αντίστοιχα ακολουθούν συντονιζόμενοι, συμπαρασύροντας όλες τις βιολογικές λειτουργίες σε μια εσωτερική αρμονία που λειτουργεί άλλοτε επουλωτικά σε παλιά τραύματα και άλλοτε θεραπευτικά σε πρόσφατες πληγές.
Πολύ συχνά στα ζευγάρια που έρχονται για θεραπεία εκφράζεται το παράπονο: «είναι ο τόνος που μου μιλάς, ο τρόπος που λες τα πράγματα που με φοβίζει, δεν είναι αυτό που λες». Δεν είναι, λοιπόν, το περιεχόμενο των λόγων, είναι ο παλμός, ο τόνος, η αρμονία, η μουσικότητα των λέξεων.
Γεννηθήκαμε μέσα στην αρμονία των ήχων την οποία χάσαμε με την ενηλικίωση και έτσι γίναμε «παράφωνοι» και μείναμε μόνοι. Έχουμε ανάγκη ν' ανασύρουμε αυτή την πρωταρχική εμπειρία, την ευαισθησία και τον πλούτο που υπάρχει βαθειά μέσα μας και να τον ξαναφέρουμε στη ζωή μας και στις σχέσεις μας και αυτό είναι ένα σημαντικό μήνυμα το οποίο αναδύεται διαβάζοντας το βιβλίο «Η μουσική ως φάρμακο» του Θανάση Δρίτσα.
*Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτης και συγγραφέας.
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
