Γιάννης Ρουσάκης, ένας σύγχρονος νομάς

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Αθήνα. Στα 80s, σε ηλικία 15 ετών, σε μια υπαίθρια αγορά αγόρασε την πρώτη του κάμερα Zenit μαζί με ένα παλιό πτυσσόμενο αναλογικό εξοπλισμό σκοτεινού θαλάμου σε βαλιτσάκι. Αυτό ήταν. Τη φωτογραφία την ένιωσε δικιά του ως μέσο, από την αρχή. Στην πορεία, όπως λέει, αναγκαζόταν να μάθει ολοένα καλύτερα το τεχνικό κομμάτι για να έχει μεγαλύτερη ελευθερία στο δημιουργικό. Μιλήσαμε με τον Γιάννη Ρουσάκη, με αφορμή τη νέα του σειρά ψηφιακών κολάζ με τίτλο «LIVE LIKE THIS» που θα παρουσιαστεί στον Πολιτιστικό Χώρο Macart τον Απρίλιο. 

Γιάννη, πρόσφατα επέστρεψες στην Ελλάδα από τη Σιγκαπούρη που ζούσες και εργαζόσουν. Πριν σε βρίσκαμε στην Αγγλία και ακόμα πιο παλιά σε διάφορες άλλες χώρες ανά τον κόσμο. Είσαι ένα είδος σύγχρονου νομάδα, θα έλεγα.
Ζω και δουλεύω σε διάφορα μέρη του κόσμου εδώ και πολλά χρόνια. Αυτός ο τρόπος ζωής μου ταιριάζει, η αίσθηση ότι υπάρχει δρόμος μπροστά και τίποτα δεν είναι για πάντα. Δίνει χώρο για εξέλιξη και ανακαλύψεις η περιπλάνηση έξω από την περίμετρο της κουλτούρας στην οποία γεννιέται κάποιος. Γίνομαι νευρωτικός όταν νιώθω ότι εγκλωβίζομαι σε αχρείαστες καταστάσεις που μου επιβάλλονται βουβά ή φανερά. Προτιμώ να είμαι κάπου πραγματικά παρών, όσο μπορώ κι αντέχω να είμαι, γνωρίζοντας ότι το διάλεξα συνειδητά. 

Ζώντας για χρόνια σε διάφορες χώρες έγινες κοινωνός του πολιτισμού και της κουλτούρας τους. Αυτό επηρέασε τη φωτογραφική ματιά σου;
Ως φωτογράφος δούλευα πάντα θέματα που για κάποιο λόγο με κινητοποιούσαν στην κάθε περίοδο της ζωής μου. Φωτογράφισα σκηνές σε βουδιστικά μοναστήρια στο Κασμίρ. Έζησα στην Ινδία, την Γκάνα, το Ομάν. Λάτρεψα τη ζωή στην Καμπότζη και το Λάος. Στη Μέση Ανατολή, που έζησα χρόνια, είχα μπροστά μου τη σύγκρουση της νομαδικής παράδοσης των Βεδουίνων με τον σύγχρονο ομογενοποιημένο κόσμο. Βρήκα ζωές φτιαγμένες από το τίποτα στη μέση της ερήμου, να πατούν ταυτόχρονα στο χθες και το σήμερα.  

Δεν φοβήθηκες ότι θα κατέληγες δέσμιος του couleur locale;
Στην αρχή ανησυχούσα υπερβολικά να μην πέσω στη παγίδα του φολκλόρ, του οριεντάλ στερεοτύπου, να μην αδικήσω την κουλτούρα με την άγνοιά μου. Μια μέρα σταμάτησα σε ένα χωριό στη μέση του πουθενά, στα σύνορα Εμιράτων και Σαουδικής Αραβίας, μπροστά σε μια μεγάλη σκηνή με παχιά κόκκινα χαλιά, όπου οι γέροντες της κοινότητας έπιναν τσάι στη σειρά, με λευκές καντούρες, μαγκούρες και τουφέκια, μπροστά σε μια γιγαντοοθόνη που έπαιζε ένα επεισόδιο από τα «Χρυσά κορίτσια». Εκεί κατάλαβα πως καλά θα έκανα να χαλαρώσω λίγο και να το απολαύσω.  

Παρόλο που φωτογράφιζες χρόνια, απέφευγες να εκθέσεις τη δουλειά σου. Ήταν συνειδητή επιλογή, θεωρούσες ότι δεν ήσουν έτοιμος να «εκτέθεις» ή ότι ίσως δεν θα ενδιέφερε κανέναν η δουλειά σου;
Ναι, πράγματι μου πήρε χρόνια να δείξω δουλειά μου σε κοινό. Ό,τι έφτιαχνα ήταν προσωπική υπόθεση, πίστευα ότι δεν θα αφορούσε και κανέναν έτσι κι αλλιώς. Έκανα λάθος. Έχει σημασία να νιώθει κανείς ότι υπάρχει και επικοινωνεί σε ένα κοινωνικό σύνολο. Είμαι ευγνώμων προς όλους όσοι έρχονται να δουν τη δουλειά μου. Πρώτη φορά συμμετείχα σε έκθεση στη Γλασκώβη το 2011 και μετά στα Sony World Photography Awards στο Λονδίνο το 2012. Από τότε δείχνω δουλειά σταθερά σε διάφορα μέρη του κόσμου. 

Το ψηφιακό κολάζ με ποιον τρόπο μπήκε στη ζωή σου;
Το ψηφιακό κολάζ ήρθε κι έμεινε χωρίς να το καταλάβω. Το χαίρομαι και το γλεντάω σαν διαδικασία, με κάνει να νιώθω ελεύθερος, μπορώ να δουλέψω με τρόπο αυθόρμητο και άμεσο. Με τη φωτογραφία πάντα νιώθω ένα ιδιαίτερο βάρος ευθύνης στην αποτύπωση, ειδικά όταν δουλεύω με ανθρώπους που μου εμπιστεύονται τη στιγμή τους για να την κάνω εικόνα. Στο κολάζ, όμως, η διαδικασία είναι εντελώς προσωπική και ελαφρώς αναρχική. Είμαι μόνος με τις αναφορές, τις διαθέσεις, τις εμμονές μου και ορμάω με κέφια προς σουρεαλιστικές κατευθύνσεις. Κάνω πάρτι μόνος μου, με λίγα λόγια! 

Τον επόμενο μήνα θα παρουσιάσεις στο κοινό μια νέα σειρά από κολάζ. Θα μας μιλήσεις λίγο για αυτή την έκθεση;
Το θέμα, στο οποίο γυρνάω με τη νέα σειρά κολάζ με τίτλο «LIVE LIKE THIS», είναι η αναμέτρηση με τις συλλογικές και προσωπικές ψευδαισθήσεις μας. Η κατανόηση της πραγματικότητας από ένα παραληρηματικό ανσάμπλ μανιακών θηλαστικών, όπως είναι το ανθρώπινο γένος.  

Γιατί θεωρείς ότι το ανθρώπινο γένος είναι μανιακό;
Είμαστε το μόνο είδος στον πλανήτη που πρέπει να σηκωθεί πρωί πρωί, να ντυθεί και να πάει να πουλήσει φριτέζες στο mall, έχοντας ταυτόχρονα σαφή επίγνωση του κύκλου της ζωής και του θανάτου του. Και γι’ αυτό τον λόγο, πιστεύω, έχουμε ως γκρουπ άλυτα θέματα και νεύρα, γενικώς. 

Η επίγνωση του κύκλου ζωής και θανάτου μας δεν θα έπρεπε να μας κάνει πιο σοφούς στον τρόπο που επιλέγουμε να «συναλλαχθούμε» με τον εαυτό μας και τους γύρω μας;
Θα έπρεπε αλλά δυστυχώς παίρνουμε τον εαυτό μας και τις απόψεις μας πολύ στα σοβαρά. Κάνουμε όσο περισσότερο θόρυβο μπορούμε. Βάζουμε με στόμφο παντού κόκκινες γραμμές, έντρομοι και χαμένοι στις παραισθήσεις μας. Για χιλιάδες χρόνια, έργα τέχνης μιλάνε ακριβώς για αυτή την εντελώς άνιση και παράλογη μάχη των ανθρώπων με το εγώ τους, που παθαίνει ντελίριο, αντιμέτωπο με υπαρξιακά μεγέθη και ερωτήματα που μας ξεπερνούν όλους. 

Οι ήρωές σου έρχονται αντιμέτωποι με αυτά τα ερωτήματα;
Οι ήρωές μου βιώνουν την κατάρρευση μιας μεταπολεμικής αφήγησης ευημερίας και ασφάλειας πάνω στην οποία στήριξαν τις ζωές τους και τον αυτοπροσδιορισμό τους. Ίσως να νιώθουν εξαπατημένοι και βουβά συμμέτοχοι σε πράγματα στα οποία έπρεπε να αντιδράσουν νωρίτερα. Η κλιματική κρίση και η κατάρρευση των οικοσυστημάτων, τα social media και η ζωή ως κυνική performance, η υπερκατανάλωση και οι επιπτώσεις της, όλα αυτά είναι ζητήματα που θίγονται στη δουλειά αυτή.  

Ο 21ο αιώνας δεν μας επιφύλασσε εκπλήξεις, λοιπόν; Θα έπρεπε να ήμασταν προετοιμασμένοι για όλα αυτά που ήρθαν καθώς τα προκαλέσαμε με τον έναν ή άλλο τρόπο;
Το πρόβλημα με τον 21ο αιώνα είναι πως δεν έχουμε πια την πολυτέλεια για δικαιολογίες και βολικές αυταπάτες. Δε μιλάμε πια για τόξα, βέλη και άγριο φυσικό πλούτο που μοιάζει αχανής, αιώνιος και ανεξάντλητος. Σήμερα ο βασιλιάς είναι γυμνός, παθολογικά άπληστος, καίει τόνους πετρέλαιο κάθε μέρα και κάθεται πάνω σε πυρηνικές κεφαλές. 

Οι εικόνες σου δείχνουν τη γύμνια του βασιλιά; Με ποιον τρόπο;
Δοκίμασα να φτιάξω εικόνες στις οποίες ο θεατής θα περιπλανάται με οικειότητα, αλλά και με μια παράλληλη αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά. Προσπάθησα να αγγίξω τα θέματα με τρόπο υπερρεαλιστικό, με εναλλαγή/συνύπαρξη τραγικού και κωμικού, σοβαρού και αστείου, με αντιπαραβολή τετριμμένου και εξωφρενικού/ονειρικού, ακροβατώντας μεταξύ κυνισμού και βαθιάς τρυφερότητας.  

Η έκθεση «LIVE LIKE THIS» θα ξεκινήσει στα μέσα του Απριλίου;
Το Σάββατο 16 Απριλίου, συγκεκριμένα. Στον Πολιτιστικό Χώρο Macart, που είναι στη Λένορμαν 244, και θα μπορούν να την επισκέπτονται καθημερινά από τις 11.00 π.μ έως τις 7.00 μ.μ.  

Δείτε τη δουλειά του Γ. Ρουσάκη στο site του και στο Instagram του.