8ο Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων: Πoπ εναντίον υψηλής κουλτούρας

Σύγχρονος χορός, νέα πρότζεκτ, καινοτόμες τεχνικές. Αυτά συνθέτουν το καλλιτεχνικό έργο που θα παρακολουθήσουμε φέτος εξ ολοκλήρου online στο πλαίσιο του 8oυ Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων.

Ο καθιερωμένος θεσμός της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση κατεβαίνει από τη σκηνή και καταλαμβάνει τις οθόνες μας παρουσιάζοντας 11 πρωτότυπες δημιουργίες νέων Ελλήνων καλλιτεχνών, που κινούνται στο δίπολο «ποπ εναντίον υψηλής κουλτούρας».

Για δύο ημέρες, 20 και 21 Μαρτίου του 2021, κάνουμε μια σύντομη παύση στην πρωτόγνωρη καθημερινότητα της καραντίνας για να απολαύσουμε σε ψηφιακό περιβάλλον τους χορογράφους της νεότερης γενιάς. Με σύνθημα «Είμαστε εδώ, χορεύοντας» τα έργα που δημιούργησαν κατά τη διάρκεια του τελευταίου διμήνου καταγράφουν τη στιγμή, σε συνεργασία με προγραμματιστές, youtubers και άλλους digital media artists, στέλνοντας το δικό τους μήνυμα γι’ αυτά που όλοι βιώνουμε, σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε. Ανάμεσά τους, από μικρού μήκους ταινίες ενηλικίωσης εν χορώ, κινηματογραφημένες παραστάσεις και βιντεοκλίπ, μέχρι χορευτικά μαθήματα μαγειρικής, περιπατητικές περφόρμανς και performative διαλέξεις.

Λίγο πριν την εκδοχή του Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων για το 2021, οι επιμελητές Ιλειάνα Δημάδη, Κωνσταντίνος Τζάθας και Στεριανή Τσιντζιλώνη μιλούν στην ATHENSVOICE για τη μεταφορά της διοργάνωσης στο Διαδίκτυο, το πρόγραμμα και την επόμενη μέρα του φεστιβάλ.

Ποια είναι η σχέση σας με την τέχνη του χορού και τι σημαίνει το Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων για τον καθένα ξεχωριστά;

Στεριανή Τσιντζιλώνη Η τέχνη του χορού είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούμαι τα τελευταία χρόνια της ζωής μου. Περιλαμβάνει όλες τις πρακτικές που μέχρι τώρα έχω δοκιμάσει από τη διδασκαλία, τη θεωρητική έρευνα, το curation και τη θέαση ως θεατής, τη σκέψη πάνω στον χορό. Νομίζω ότι αυτή ήταν και ίσως η αφορμή για την οποία προσκλήθηκα να συμμετάσχω σε αυτή την επιμελητική ομάδα, καθώς έχω μια βαθιά σχέση και αγάπη με τον χορό. Το Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων ήταν για μένα πάντα ένας θεσμός πολύ σημαντικός για την ανάδειξη νέων φωνών στην ελληνική σκηνή και η φετινή χρονιά συνέπεσε και με τη συνθήκη της πανδημίας, οπότε μας έφερε όλους σε μια ανάγκη επαναπροσδιορισμού. Ποια είναι η σημασία της ύπαρξης αυτού του φεστιβάλ, τώρα, και πώς μπορεί να λειτουργήσει στις υπάρχουσες συνθήκες με γνώμονα την καλλιτεχνική δημιουργία και τη στήριξή της. Νομίζω ότι ήταν ένα δέλεαρ μεγάλο και μια πρόκληση που προσπαθήσαμε να την αφουγκραστούμε όσο καλύτερα μπορούσαμε.

Ιλειάνα Δημάδη Προέρχομαι από τον κόσμο του θεάτρου και της θεατρολογίας, αλλά πάντοτε αυτός ο κόσμος αλληλοσυμπληρώνεται με αυτόν της performance. Οπότε για μένα ο χορός ήταν ένα από τα πιο υβριδικά και καινοτόμα πεδία που μπορούσα να δω νέες γλώσσες να αρθρώνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, δεν ήταν τυχαίο ότι στο περσινό Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων αποφασίσαμε να καλέσουμε τον Ευριπίδη Λασκαρίδη ως μια περίπτωση καλλιτέχνη που έχει πυροδοτήσει νέες αναζητήσεις για τον σύγχρονο χορό. Και ίσως να έχει επηρεάσει και αρκετούς από τους καλλιτέχνες που θα δείτε στο φετινό, αδιόρατα ή και πολύ εμφανώς.

Κωνσταντίνος Τζάθας Αντίστοιχα, προέρχομαι από έναν πιο θεατρικό χώρο. Ίσως περισσότερο τα τελευταία χρόνια στη μεγαλύτερη ενασχόλησή μου με το πιο επιμελητικό κομμάτι της τέχνης ασχολήθηκα με τον χορό που ήταν για μένα σχήμα ελευθερίας σε σχέση με το θέατρο. Πάντα είχα στο μυαλό μου ότι θα πάω να δω κάτι που δεν έχει τα όρια ή τους περιορισμούς που μπορεί να σου δίνει μια θεατρική πράξη και ήταν πάντα πιο απελευθερωτικό και απελευθερωμένο στο μυαλό μου.

Πώς μεταφέρεται ένα «σωματικό» φεστιβάλ διαδικτυακά; Ποια είναι η ιδέα πίσω από τη φετινή διοργάνωση;

Κωνσταντίνος Τζάθας Η σκέψη όλων μας ήταν το πώς θα μπορούσε αυτό το φεστιβάλ με αυτή την ιστορία που έχει και αυτό που έχει δημιουργήσει για την κοινότητα του χορού στην Ελλάδα –γιατί είναι από τις ελάχιστες ευκαιρίες που υπάρχουν για τη νεότερη γενιά των χορευτών και χορογράφων– να μεταφερθεί ψηφιακά. Να δημιουργηθούν έργα που είναι αμιγώς ψηφιακά και δεν είναι μόνο απλές βιντεοσκοπήσεις από μια θεατρική σκηνή και να διατηρήσει τον ίδιο αντίκτυπο τόσο στην κοινότητα του χορού όσο και στους θεατές αυτού του φεστιβάλ. 

Ιλειάνα Δημάδη Νιώσαμε ότι δεν χρειάζεται να πτοηθούμε λόγω της πανδημικής συνθήκης, αλλά να δούμε τη δυνατότητα που διανοίγεται. Μια δυνατότητα που επιτρέπει στους καλλιτέχνες να λειτουργήσουν με νέα μέσα για μια νέα πλατφόρμα, μια άλλη, ψηφιακή σκηνή. Εκτός από τον τεράστιο όγκο προτάσεων που λάβαμε, περίπου 184 προτάσεις, είναι αρκετοί οι Έλληνες καλλιτέχνες που είναι έτοιμοι να οικειοποιηθούν τα ψηφιακά μέσα είτε αυτά είναι interfaces ή social media, stories και selfies που μπορούν να τα αξιοποιήσουν με όρους χορογραφίας, ήταν εντυπωσιακό. Όπως και τα υλικά από τα έργα που δημιουργήθηκαν, με αφορμή το πλαίσιο που ορίσαμε.

Κωνσταντίνος Τζάθας Γιατί έχουν δημιουργηθεί και πολλά διαφορετικά είδη ψηφιακών έργων. Το τελικό αποτέλεσμα που θα δούμε δηλαδή και στις οθόνες μας, δεν θα είναι μόνο 11 βίντεο αλλά και 11 πολύ διαφορετικά είδη βίντεο μεταξύ τους.

Στεριανή Τσιντζιλώνη Με λίγα λόγια προσπαθήσαμε να δούμε τι δημιουργικό υπάρχει σε αυτή τη συνθήκη, να χρησιμοποιήσουμε την ευκαιρία των συνθηκών όχι ως αρνητικό στοιχείο αλλά ως θετικό. Το βλέπουμε να υπάρχει στο DNA της δημιουργικότητας των καλλιτεχνών, των διαδικασιών και των φορμάτ που έχουν τελικά ολοκληρώσει. Άρα νιώθουμε ότι είχε μια ουσιαστική συμβολή σε όλη την καλλιτεχνική διαδικασία.

Πόσο αλλάζει η εικόνα του φεστιβάλ των προηγούμενων χρόνων σε σύγκριση με αυτή του φετινού; Τι θα παρακολουθήσουμε στις 20 & 21 Μαρτίου;

Ιλειάνα Δημάδη Ακόμα πιο απενοχοποιημένα έργα, έργα που αμφισβητούν πάσης φύσεως στερεότυπα ή συνήθειες για το τι είναι ο σύγχρονος χορός παίζοντας πάρα πολύ πάνω στη λεπτή γραμμή του τι είναι υψηλή τέχνη και τι είναι λαϊκή κουλτούρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η παράσταση του ποδοσφαίρου, το «442», που αντλεί από τα γήπεδα και την κουλτούρα τους μεταβολίζοντας τον χουλιγκανισμό, τις πάσες και τα τερματάκια σε συνθήκη χορογραφικής παρτιτούρας. Κι αν αυτό ισχύει για την παραγωγή αυτή, ισχύει και η αντίστοιχη αμφισβήτηση των καθιερωμένων προσδοκιών μας για το τι είναι χορός σε όλα τα έργα. Μιλάμε νομίζω και οι τρεις πολύ εντυπωσιασμένοι από το αποτέλεσμα, χωρίς να θέλουμε να τονίσουμε με όρους σπουδαιοφάνειας «α, τι ανακαλύψαμε». Είναι γεγονός ότι υπάρχει μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών που προέρχονται από πολύ διαφορετικά πεδία: κάποιοι με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών και μαζί στη Γυμναστική Ακαδημία, στην Αρχιτεκτονική. Κάποιοι είναι όντως χορευτές, δόκιμοι κιόλας χορευτές και χορογράφοι. Όλοι τους είναι έτοιμοι να περάσουν σε μια άλλη πίστα. Να παίξουν δηλαδή με τα νέα μέσα, με αυτή τη λεγόμενη δραματουργία του νέου μέσου σε ακραίο επίπεδο.

Κωνσταντίνος Τζάθας Για τους φανατικούς του Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων, η εμπειρία θα είναι σε κάποιο βαθμό παρόμοια. Δηλαδή θα έχουμε δύο ημέρες διαφορετικών έργων κάθε ημέρα, οπότε θα μιλάμε για δύο μαραθώνιους χορού. Τρεις ώρες περίπου συνολικής ροής τη δεύτερη ημέρα.

Στεριανή Τσιντζιλώνη Θα υπάρχουν παράλληλα και κάποια στοιχεία στο site. Υπάρχει ένα έργο το οποίο είναι φτιαγμένο για το site και όχι για να προβληθεί, κι ένα άλλο έργο το οποίο έχει ένα μέρος που θα προβληθεί στο Youtube Channel και ένα κομμάτι του θα αποτελέσει διαδικτυακό περιεχόμενο. Οπότε και το site, όχι μόνο το κανάλι στο Youtube, θα είναι κομμάτι του φεστιβάλ.

Φέτος, στο πρόγραμμα εντάσσονται 11 νέα καλλιτεχνικά πρότζεκτ. Ποια είναι και πώς προέκυψε η θεματολογία τους;

Ιλειάνα Δημάδη Δεν υπήρχε εξαρχής κάποιος θεματικός άξονας που προσδιορίσαμε, ένα επιμελητικό σημείωμα που να παραπέμπει σε κάποια συγκεκριμένη έννοια πέρα από την ανάγκη μας να δούμε τους καλλιτέχνες να ορμούν σε αυτό το νέο χώρο. Οπότε ούτε τώρα προσπαθούμε να κατασκευάσουμε κάποιο θεματικό πλαίσιο. Αν θέλουμε να δούμε μια αδιόρατη γραμμή που να τα ενώνει, είναι το αίνιγμα, τι τελικά είναι ψηλό και τι λαϊκό, τι είναι εξεζητημένο και τι είναι πραγματικό, τι είναι ρεαλιστικό και τι σουρεαλιστικό και τι τελικά συναντάς ως θεατής ως χορευτικό βηματισμό και τι ως μια συνολική χειρονομία σωματικής χειραφέτησης.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις που συναντήσατε κατά τη διάρκεια της online μεταφοράς;

Ιλειάνα Δημάδη Αυτό μπορούν να το απαντήσουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Η πρόκληση ήταν για τους ίδιους. Λάβαμε τα έργα ως προτάσεις αρχικά, τα προκρίναμε, και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες είτε με δικούς τους κινηματογραφιστές ή με κινηματογραφιστές που προτείναμε εμείς, συνεργάστηκαν για την παραγωγή γηγενών ψηφιακών έργων.

Κωνσταντίνος Τζάθας Νομίζω ότι το αντιμετωπίσαμε κάπως σαν να μην είχαμε για παράδειγμα διαθέσιμη τη Στέγη εκείνη την περίοδο, θα μπορούσαν να γίνονται έργα στο κτίριό μας. Το μόνο που αλλάξαμε ήταν το location. Δεν ήταν το ίδιο το φεστιβάλ. Ζητήσαμε δηλαδή από τους καλλιτέχνες να σκεφτούν τα έργα, να σκεφτούν δημιουργικά αλλά γύρω από μια νέα τοποθεσία για αυτά που ετοιμάζουν.

Στεριανή Τσιντζιλώνη Αυτό που και οι 3 προσπαθούμε να τονίσουμε είναι ότι δεν είναι μια μεταφορά ενός ζωντανού φεστιβάλ που λόγω του ότι δεν μπορούσε να γίνει, έγινε ψηφιακά. Αλλά είναι μια εκ βαθέων επανατοποθέτηση από τη σύλληψη του φεστιβάλ και της ιδέας και των έργων. Ζητήσαμε από τους καλλιτέχνες να γίνουν αυτόχθονες χορογράφοι του ψηφιακού κόσμου και ανταπεξήλθαν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα σε αυτή την πρόσκληση.

Πώς φαντάζεστε το μέλλον του φεστιβάλ μετά την πανδημία και συνεπώς αυτή την πρωτότυπη εκδοχή του 2021;

Ιλειάνα Δημάδη Θεωρώ ότι είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι θα έχουμε και ψηφιακά και μη ψηφιακά έργα εφεξής.

Κωνσταντίνος Τζάθας Και δεν νομίζω ότι ισχύει μόνο γι’ αυτό το φεστιβάλ. Ίσως ούτε μόνο για τη Στέγη. Δηλαδή, νομίζω ότι είναι μια πραγματικότητα η οποία ήρθε για να μείνει. Δεν νομίζω ότι θα αλλάξει τόσο εύκολα, ακριβώς γιατί δεν έγινε μόνο εξαιτίας της ανάγκης αλλά γιατί απλώς μας βοήθησε να ανοίξουμε αυτό το νέο πεδίο και να επενδύσουμε περισσότερο σε αυτό.

Ιλειάνα Δημάδη Ούτως ή άλλως ακόμα και μεγάλοι χορογράφοι –για να το πιάσουμε λίγο πιο ιστορικά– όπως ο Αμερικανός Γουίλιαμ Φόρσαϊθ ή ο Βρετανός Γιούαν ΜακΓκρέγκορ, πειραματίζονται από τις αρχές του 2000 με την τηλεματική και με την τεχνητή νοημοσύνη, «ταΐζοντας» με τις χορογραφίες τους το ίδιο το Διαδίκτυο, φτιάχνοντας online, A.I. αρχεία με σκορ χορογραφίας, για να αναφέρω δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Βλέπουμε ότι τα έργα των Ελλήνων δημιουργών έχουν μια δική τους θερμοκρασία, μια δική τους ιδιοσυγκρασία, ένα δικό τους ταπεραμέντο. Όσο ξεχωριστοί κι αν είναι μεταξύ τους οι καλλιτέχνες, έχουν μια κοινή τρέλα σε αυτό που κάνουν.

Info: 8ο Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων (ONC 8), 20 & 21 Μαρτίου 2021. Παρακολουθήστε το φεστιβάλ μέσα από το YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση, το Onassis.org και τα socialmedia. 
Σχεδιασμός-Επιμέλεια: Ιλειάνα Δημάδη, Κωνσταντίνος Τζάθας, Στεριανή Τσιντζιλώνη, Production – Manager: Δήμητρα Δερνίκου, Οργάνωση Παραγωγής Βασίλης Παναγιωτακόπουλος, Χριστίνα Πιτούλη - Εκτέλεση Παραγωγής: Δέσποινα Σιφνιάδου, Ειρηλένα Τσάμη, Ιουλία Σταμούλη,  Τεχνική Διεύθυνση Λευτέρης Καραμπίλας - Αναπληρωτής Τεχνικός  Διευθυντής / Τεχνική Διεύθυνση Περιοδείας: PhilipHills - Οργάνωση δράσεων εξωστρέφειας: Χριστίνα Λιάτα - Σχεδιασμός προβολής: Τμήμα Επικοινωνίας Ιδρύματος Ωνάση - Κινηματογραφική επιμέλεια: Χρήστος Σαρρής, Onassis Channelassistant: Σμαράγδα Δογάνη. Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Παραγωγές: Βασίλης Βηλαράς-  REDRIDING SHOES, Νάντη Γώγουλου-Thecooking-with-Nadishow, Μυρτώ Δελημιχάλη, Στάθης Δογάνης-Pose_Transpose, Ειρήνη Καλαϊτζίδη-yaGrid, Oμάδα Besuch-Besuch, Άννα Παπαθανασίου-Axel’sjustdreaming, Ιωάννα Παρασκευοπούλου -All she likes is popping bubble wrap, Κωνσταντίνος Παπανικολάου - Άλογα κατάδυσης και άλλες μυθολογίες, Νατάσα Σαραντοπούλου - ΙΛΙΣΣΟΣ/ λίμποeξótica, odyicons -YESHALLOHI, Stereo Nero DanceCo. - 442, or A Game Without Score