Ο Σταμάτης Ζάννος μας μιλά για τα 12 κεντήματα που δημιούργησε με θέμα την Επανάσταση του ’21.
Με φυσικά χρώματα, βελονιά στη βελονιά και με τεράστια υπομονή, αποδίδονται αριστοτεχνικά οι φιγούρες και οι λεπτομέρειες των θεμάτων των χαρακτικών του Γάλλου ζωγράφου και φιλέλληνα Λουί Ντυπρέ, από τον καλλιτέχνη και σχεδιαστή μουσειακών εκθέσεων Σταμάτη Ζάννο.
Τον Φεβρουάριο του 1819, ο Ντυπρέ επισκέφθηκε την Ελλάδα σε ένα οδοιπορικό μαζί με τρεις Άγγλους περιηγητές, απεικόνισε πρόσωπα, σκηνές της ζωής και τοπία της χώρας από την Κέρκυρα μέχρι τα περίχωρα της Αττικής και τα νησιά του Σαρωνικού. Τα έργα δημοσιεύθηκαν το 1825 σε εικονογραφημένο γαλλικό ταξιδιωτικό χρονικό που περιλάμβανε 40 έγχρωμες λιθογραφίες και 11 βινιέτες.
Ο Έλληνας καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από τον ζωγράφο για τη δημιουργία 12 κεντημάτων που θα παρουσιαστούν στο κοινό στο άμεσο μέλλον. Τι τον οδήγησε όμως σε αυτό το εγχείρημα;
«Είχα ένα λεύκωμα του ομίλου Λάτση από τις εκδόσεις Ολκός, το οποίο περιείχε συγκεντρωμένες όλες τις γκραβούρες, τη ζωγραφική δουλειά που είχε κάνει ο Λουί Ντυπρέ περνώντας από την Ελλάδα με τους περιηγητές το 1819. Αφορμή για να ξεκινήσω το πρότζεκτ ήταν ο εγκλεισμός στο σπίτι, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Η δουλειά μου είναι να σχεδιάζω και να επιμελούμαι εκθέσεις για μουσεία. Με το κλείσιμο των μουσείων, έπαψα να έχω κάποιο αντικείμενο ενασχόλησης. Για να κρατήσω την ισορροπία μου, σκέφτηκα το κέντημα. Αναρωτήθηκα με τι θα μπορούσα να καταπιαστώ αυτό το χρονικό διάστημα και στη συνέχεια συνδύασα την ιδέα μου με το γεγονός ότι φέτος είναι η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Επέλεξα τα ελληνικά θέματα του ζωγράφου, τα οποία είναι κυρίως προσωπογραφίες», λέει ο Σταμάτης Ζάννος.
Πριν από 40 χρόνια συνεργάστηκε με την Αμαλία Μεγαπάνου, που τότε εμπνεόταν από εκθέματα και κεντήματα του μουσείου Μπενάκη, έκανε δικά της σχέδια με σκοπό να κυκλοφορήσουν σε βιβλία τα οποία πρότεινε στις κυρίες εκείνης της εποχής. «Έκανα όλα τα ερμηνευτικά σχέδια σε αυτά τα βιβλία και κυρίως το τελευταίο, τον τρίτο τόμο που ακόμα πωλείται στο Μπενάκη.Είχα σκοπό να της τηλεφωνήσω, να την ενημερώσω για τα νέα μου κεντήματα – γιατί είχαμε κρατήσει επαφή – και στις 10 μέρες που ξεκίνησα να κεντάω, έφυγε από την ζωή. Είναι σύμπτωση, κάτι καρμικό».
Ξεκινώντας με το πρώτο από τα 12 κεντήματα, ο καλλιτέχνης άρχισε να αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον γι’ αυτό που οραματίστηκε, έχοντας αρχικά επιφυλάξεις ως προς τη διαδικασία. «Πρόκειται για ένα μεγάλο παιχνίδι -σχετικά με το πρωτότυπο έργο του Ντυπρέ- να το μετατρέψω σε τέτοια μορφή ώστε να μπορεί να γίνει pixels, να κεντήσω και να μετρήσω. Μετράω στον καμβά, δεν έχω εκτυπώσει στο πανί και προχωρώ ανάλογα με ένα πατρόν που έχω βγάλει από τον υπολογιστή. Αργότερα, τα επεξεργάζομαι όλα αυτά».
Γιατί επέλεξε τις βελονιές που είναι μια παραδοσιακή τεχνική και όχι κάποιο άλλο είδος τεχνοτροπίας; «Με βελονιές ξεκίνησα για πρακτικούς λόγους κυρίως. Δηλαδή για να μπορώ να ασχοληθώ με κάτι στο σπίτι μου χρησιμοποιώντας λίγα τεχνικά μέσα: αγοράζοντας κλωστές κι ένα πανί κι έχοντας την ευχέρεια στον υπολογιστή να κάνω αυτά που θέλω να κάνω, μπορώ να δουλέψω στον χώρο μου, χωρίς να είμαι σε εργαστήρια», μας εξηγεί.
Ο δημιουργός αποκαλύπτει ότι το πρότζεκτ αποτέλεσε την καθημερινότητά του τους τελευταίους 11 μήνες, από την αρχή της πανδημίας. Απασχολείται με ένα κέντημα τον μήνα και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο στάδιο επεξεργασίας του 10ου κεντήματος της συλλογής του. «Εργάζομαι πέντε με έξι ώρεςτην ημέρα. Η διαδικασία με δυσκόλεψε πολύ στην αρχή. Αυτό που πάντα έβαζα ως προτεραιότητα ήταν η πειθαρχία που χρειάζεται για την υλοποίηση, κάτι που έγινε αμέσως αισθητό. Κι έπεισα τον εαυτό μου ότι θα τολμήσω, έχω υπομονή».
Τι είναι εκείνο που τον ενθουσιάζει σε αυτή τη δουλειά; «Πρώτα από όλα είναι ένα πείραμα να μπορείς να μεταφέρεις ένα ζωγραφικό έργο σε κέντημα, ξεπερνώντας λίγο τη λαϊκή παράδοση με την οποία το έχουμε συνδέσει. Προσπάθησα να δω αν μπορώ με αυτό το μέσο, δηλαδή με την κεντητική, να το καταφέρω. Βρέθηκα να κάνω κάτι πολύ έξω από αυτό που θα μπορούσα να κάνω. Πιστεύω ότι πέτυχε το πείραμα. Έχουν ξεκινήσει πολλοί και κεντούν πια, είναι ίσως και λίγο της μόδας. Προσπαθούσα να αποκλείσω πράγματα που έχουν επαναληφθεί, που έχουν ήδη γίνει».
Για να αποδοθούν όσο το δυνατόν καλύτερα οι λεπτομέρειες, ο Σταμάτης Ζάννος μεγεθύνει το σχέδιο σε σημεία όπως για παράδειγμα το κεφάλι της φιγούρας του πίνακα. Και όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, χρειάζεται πολλή συγκέντρωση. «Το έργο αυτό με κράτησε σε εγρήγορση προκειμένου να αντιμετωπίσω όλο αυτό που βιώνουμε εδώ και περίπου ένα χρόνο. Ήταν για μένα η ψυχοθεραπεία, ο ψυχολόγος μου. Αισθάνομαι ότι έκανα κάτι, έχοντας και ένα αποτέλεσμα και τον σκοπό να παρουσιαστούν φέτος οι δημιουργίες μου».
Ο καλλιτέχνης τονίζει τη σημασία δημόσιας προβολής του εγχειρήματός του, όμως λόγω της τρέχουσας πανδημίας του κορωνοϊού και της πορείας που αυτή θα έχει, προς το παρόν δεν έχει κλείσει κάποιος χώρος παρουσίασης. «Βρίσκομαι σε συζητήσεις με μουσεία, θέλω τα έργα να φανούν και κατά κάποιο τρόπο να κατοχυρωθεί η δουλειά μου», καταλήγει.
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
13°
Λουί Ντυπρέ - «Βασίλειος Γούδας». Κέντημα του Σταμάτη Ζάννου © Δημήτρης Μιχαλάκης
