Προτζέκτορας: Ο Γιώργος Παστάκας μιλάει για τη ζωγραφική, τα «Λάβαρα» και τον Ανδρέα Κάλβο ως πηγή έμπνευσης του έργου του
Με το ντοσιέ των σχεδίων του στα χέρια, άφησε τη γενέτειρά του για να συναντήσει στην Αθήνα τον γλύπτη Δημήτρη Καλαμάρα. Από εκείνη την στιγμή, για τον Γιώργο Παστάκα ξεκίνησε ένα μακρύ ταξίδι που, περνώντας μέσα από τις Ωδές του Κάλβου, έφτασε στα «Λάβαρα», τη δική του εικαστική μετάφραση της επαναστατικότητας.
«Η πορεία μου στην τέχνη ξεκίνησε πολύ νωρίς καθώς γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια επαρχιακή πόλη που είχε παράδοση στον χώρο αυτό. Σαν παιδί τα καλοκαίρια συναντούσα στη Φλώρινα καλλιτέχνες που έρχονταν και δούλευαν είτε ατομικά είτε ομαδικά, εμπνεόμενοι από τις εναλλαγές και τα παιχνίδια των χρωμάτων πάνω στα βουνά που περιέκλειαν την πόλη».
Ο τόπος, κατά κάποιο τρόπο, σας έδωσε κίνητρο και έναυσμα;
Τα πρότυπά μου και η αρχή της ιστορίας μου ήταν καλλιτέχνες όπως ο Κωστάκης ο Λούστας, ο γλύπτης Δημήτρης Καλαμάρας, ο Κούλης Στερίκας. Ο τόπος είχε την τύχη, μετά την καταστροφή του ’22, να δεχθεί ξεριζωμένους Μικρασιάτες που εγκαταστάθηκαν και δημιούργησαν σ’ αυτόν. Ανάμεσά τους και ο αείμνηστος Ηλίας Βυζάντης (1910-1980). Αυτή ήταν και η αρχή ώστε να δημιουργηθεί στην πόλη μια κυψέλη τέχνης και κάποια χρόνια αργότερα (το 1977) να αποκτήσει ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης αποτελούμενο από μικρό αριθμό έργων της Εθνικής Πινακοθήκης. Από την πρώτη στιγμή τα σωληνάρια, η μυρωδιά από το νέφτι, τα πινέλα, τα ξεχαρβαλωμένα από την πολυχρησία καβαλέτα με μετέφεραν σε έναν χώρο που ήθελα μεγαλώνοντας να ακολουθήσω και να γίνω ένα με αυτόν.
Η οικογένειά σας είδε θετικά αυτή την επιλογή σας;
Οι αντιδράσεις από το οικογενειακό περιβάλλον, όπως είναι λογικό, ήταν έντονες καθώς ένα τέτοιο επάγγελμα προμήνυε ένα μέλλον αβέβαιο και διαφορετικό. Αυτό βέβαια δεν με εμπόδισε από το να ακολουθήσω έναν δρόμο που γνώριζα από την αρχή τη δυσκολία του. Ήθελα να ζω και να γράφω με το χρώμα. Ήθελα να γίνω ζωγράφος και τίποτα άλλο.
Έχετε διανύσει μια μακρά πορεία στον χώρο της τέχνης. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη δουλειά σας;
Τη δουλειά μου τη χαρακτηρίζω φύσει ανθρωποκεντρική και πάντα συνυφασμένη με τον ιστό της ιστορίας. Θεωρώ πολύ σημαντικό ένας καλλιτέχνης να εμπνέεται από το παρελθόν ώστε να μπορεί να προχωρήσει στο μέλλον. Για τον λόγο αυτό θεωρώ αδιανόητο για έναν εικαστικό να μη γνωρίζει ιστορία τέχνης, ή την ιστορία του τόπου του. Ένας καλλιτέχνης πρέπει να έχει βάσεις για να μπορεί να χτίσει, να παρουσιάσει ένα δομημένο έργο που θα έχει διάρκεια στον χρόνο. Όλο μου το έργο βασίζεται πάνω σε αυτόν τον άξονα. Σε όλες τις εκθέσεις που έγιναν είτε στο εξωτερικό, όπως στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και την Στουτγάρδη, είτε στην Ελλάδα, η θεματική μου είχε πάντα ως βάση το ιστορικό στοιχείο.
Πότε αποφασίσατε να παντρέψετε τα έργα σας με τον λόγο και τον ήχο;
Τα τελευταία χρόνια, και πιο συγκεκριμένα από την αρχή της συνεργασίας μου με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς το 2008 μέχρι και την μόνιμη έκθεση στο μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας που φέρει τον τίτλο «Έκτος Άθλος», άρχισα να δουλεύω πάνω στο εικαστικό ταίριασμα του Λόγου με το Χρώμα και τη Μουσική. Για να επιτευχθεί αυτό, είχα την ευτυχία να συνεργαστώ με δύο εξαιρετικούς δημιουργούς, τον λογοτέχνη Γιώργο Μανιώτη ο οποίος ξαναέγραψε τον 6ο Άθλο του Ηρακλή και τον Γιώργο Κουμεντάκη που με τη μουσική του έντυσε τα έργα. Θεωρώ ότι στους καιρούς που ζούμε οι συνέργιες είναι, αν όχι απαραίτητες, εξαιρετικά σημαντικές στο να κρατήσουν την καλλιτεχνική έμπνευση ενεργή.
Το έργο του Ανδρέα Κάλβου υπήρξε πηγή έμπνευσης για σας.
Η φράση «Ανδρέας ο Πρωτόκλητος και Πρωτοψάλτης Κάλβος» από το ποιήμα «Του αιγάγρου» του Ανδρέα Εμπειρίκου άφησε βαθιά το αποτύπωμ;a της μέσα μου πριν απο αρκετά χρόνια, όταν άρχισα να ασχολούμαι με το έργο του Ανδρέα Κάλβου. Η δύναμη του λόγου του, στη μετάφραση των «Ψαλμών του Δαβίδ», ήταν αυτή που κέντρισε την περιέργειά μου να μελετήσω σε βάθος το έργο του Καρμπονάρου ποιητή. Τον τελευταίο χρόνο ασχολήθηκα συστηματικά με το έργο του, τη «Λύρα» και τα «Λυρικά» που απαρτίζουν τις «Ωδές» του. Έστρεψα το ενδιαφέρον και την έρευνά μου σε αυτόν τον ποιητή που ήταν συνομιλητής του Σολωμού στα χρόνια της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Οι Ωδές, εκτός απο γλωσσικό αριστούργημα, είναι και μια αλυσίδα από επιβλητικές εικόνες, που δίνουν στο απλό και εφήμερο το μεγαλείο του αιώνιου. Σε αυτόν τον λόγο του, τον τόσο δυνατό, αποφάσισα να δώσω σχήμα και χρώμα. Αρχικά ξεκίνησα να δουλεύω σε κερωμένο και βερνικωμένο χαρτί και να του δώσω το σχήμα του ειληταρίου. Πάνω στο χαρτί δημιουργήθηκαν ζώνες ενώ τα υλικά μου ήταν χρυσός, λάδια, σκόνες και μελάνια.
Και κάπως έτσι δημιουργήθηκε μια ιδέα.
Ναι. Στην προσπάθειά μου να μεταφράσω με τον δικό μου τρόπο τον επαναστατικό λόγο, γεννήθηκε η ιδέα του «Λαβάρου» που συμβολίζει και ακριβώς αυτόν τον ρόλο του καλβικού έργου. Το δέρμα ήταν αυτό που αντικατέστησε το χαρτί, δίνοντας ένα νέο συμβολισμό. Ως σκληρό υλικό - προϊόν σφαγής, ιδιαίτερα δύσκολο και κοπιαστικό στην επεξεργασία του, είναι ταυτόχρονα ανθεκτικό και άφθαρτο. Σε τρία δέρματα (δύο δέρματα ταύρου και ένα μοσχαριού) χρησιμοποίησα φύλλα χρυσού, λάδια καθώς και μεταλλικά αναθήματα (τάματα) που προσφέρονται ως σύμβολα σεβασμού, τόσο στο θαύμα της Επανάστασης όσο και σε όλους αυτούς τους άγνωστους ήρωες που θυσιάστηκαν στον Αγώνα.
Υπάρχει η προοπτική παρουσίασης αυτού του έργου στο κοινό;
Ευχή και αγωνία μου την τόσο περίεργη περίοδο που διανύουμε, είναι να καταφέρω να παρουσιάσω τα δουλειά αυτή στο ευρύ κοινό καθώς οι ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας έχουν δώσει σε όλες τις εκθέσεις και τις πολιτιστικές δράσεις, το βασανιστήριο της αναμονής. Δεν μπορώ όμως παρά να παραμείνω αισιόδοξος γιατί η «δυσκολία» η «υπομονή» και η «ελπίδα» είναι λέξεις με τις οποίες ένας καλλιτέχνης έχει μάθει να επιβιώνει σε όλη τη ζωή του».
Έργο του Γιώργου Παστάκα, εμπνευσμένο από τις «Ωδές» του Α. Κάλβου.
*Πληροφορίες για το έργο και και την πορεία της δουλειάς του Γιώργου Παστάκα περιέχονται στο νέο Ελληνικό Λεξικό Νεοελλήνων Ζωγράφων του εκδοτικού οίκου Μέλισσα.
12°
