Μια φαντασμαγορική έκθεση με στοιχεία Χόλιγουντ και «pop αρχαιολογίας» που έχει θέμα της όχι έναν ένδοξο Φαραώ αλλά ένα αδύναμο αγόρι -βασιλιά που αγαπούσε τα όμορφα ρούχα και τα παιχνίδια του
Στην γκαλερί Saatchi Gallery στο Λονδίνο παρουσιάζεται η έκθεση «Τουταγχαμών: Οι Θησαυροί του Χρυσού Φαραώ» ως τις 3 Μαΐου 2020.
Σε μια αίθουσα της έκθεσης «Τουταγχαμών: οι Θησαυροί του Χρυσού Φαραώ» υπάρχει ένα μικρό αλαβάστρινο κύπελλο όπου μπορούμε να διαβάσουμε την ευχή «Είθε η ψυχή σου να ζήσει χίλια χρόνια, είθε τα μάτια σου να αντικρίσουν θαυμάσια πράγματα». Και πράγματι είναι θαυμάσια όσα εκτίθενται εδώ στην Γκαλερί Saatchi στο Δυτικό Λονδίνο, όλα αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο του νεαρού Φαραώ Τουταγχαμών που πέθανε πριν από 3000 χρόνια προτού ακόμη συμπληρώσει τα είκοσι του χρόνια.
«Είθε η ψυχή σου να ζήσει χίλια χρόνια, είθε τα μάτια σου να αντικρίσουν θαυμάσια πράγματα»
Από τις αρχές Νοεμβρίου, 150 αντικείμενα −60 από τα οποία δεν είχαν εγκαταλείψει ποτέ την Αίγυπτο μέχρι σήμερα− ταξίδεψαν στη βρετανική πρωτεύουσα, τελευταίο σταθμό μετά το Λος Άντζελες και το Παρίσι, πριν επιστρέψουν οριστικά στις αρχές του 2020 στο Κάιρο, στο νέο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο.
Μερικά από τα σπουδαιότερα αντικείμενα που βρέθηκαν στην ανασκαφή του 1922 ταξίδεψαν από την Αίγυπτο στο Λονδίνο
Και όπως ήταν αναμενόμενο, το Λονδίνο ζει την επέλαση ενός νέου κύματος αιγυπτιομανίας, ίσως μεγαλύτερο από αυτό που είχε κατακλύσει την πόλη πριν από 47 χρόνια στην έκθεση των θησαυρών του «Βασιλιά Tut» το 1972: δρόμοι, πλατείες, τηλεφωνικοί θάλαμοι, λεωφορεία και σταθμοί γέμισαν με τις αφίσες που αναγγέλλουν το μεγάλο γεγονός, την έλευση του «Χρυσού Φαραώ».
Η μανία για τον βασιλιά Tut επιστρέφει στο Λονδίνο
Η ίδια η έκθεση έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε οι επισκέπτες να παρακολουθήσουν την πορεία του Τουταγχαμών από τη στιγμή που ανέβηκε στο θρόνο σε ηλικία μόλις εννέα ετών, το γάμο με την ετεροθαλή αδελφή του, Ανκεσεναμούν, τη γέννηση και το θάνατο των δύο παιδιών τους, την ανατροπή της θρησκευτικής μεταρρύθμισης του πατέρα του Ακενατέν και, φυσικά, το θάνατό του σε ηλικία μόλις 19 ετών. Αν και για χρόνια κυρίαρχη ήταν η άποψη ότι είχε δολοφονηθεί, τα τελευταία επιστημονικά ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο θάνατος του νεαρού Φαραώ προήλθε από παθολογικά αίτια, ίσως ένας μοιραίος συνδυασμός ελονοσίας και κατάγματος ισχίου.
«Τουταγχαμών: Οι Θησαυροί του Χρυσού Φαραώ»
Μιλώντας πάντως για θανάτους, η κατάρα που υποτίθεται ότι σκότωσε τον Λόρδο Κάρναρβον, τον χρηματοδότη της αποστολής αλλά και μερικούς ακόμη από τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην ανακάλυψη του τάφου, ήταν όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων fake news της εποχής και συγκεκριμένα της εφημερίδας Daily Mail που κατασκεύασε την ιστορία της κατάρας ως αντιπερισπασμό στην ανταγωνιστική εφημερίδα Times η οποία είχε προλάβει να εξασφαλίσει την αποκλειστική πρόσβαση στην ανασκαφή. Πράγματι, ο Λόρδος Κάρναρβον έχασε τη ζωή του από τσίμπημα εντόμου μόλις μερικούς μήνες μετά τη μεγάλη ανακάλυψη αλλά ο αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ –ο πρώτος που μπήκε στον τάφο και σίγουρα ο πρωταρχικός στόχος κάθε πιθανής κατάρας− έζησε μέχρι το 1939 και έφυγε πλήρης ημερών.
Το ξύλινο άγαλμα - φύλακας του βασιλικού τάφου
Σήμερα, στις αίθουσες που καλύπτει η έκθεση παρουσιάζονται μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα που ανακάλυψε ο Κάρτερ το 1922: πολύχρωμα φυλαχτά και περιδέραια, βραχιόλια με σκαραβαίους και δαχτυλίδια με πολύτιμες πέτρες, όλα τοποθετημένα σε όμορφες προθήκες με άφθονο χώρο και φως όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πώς συνδυάζονται αριστοτεχνικά τα χρώματα και τα υλικά, το λάπις λάζουλι και το τυρκουάζ /μπλε της Αιγύπτου με το ασήμι, το πράσινο άστριο με την κορνεόλη και το έγχρωμο γυαλί με το χρυσό. Ίσως για αυτό σε αυτή την έκθεση οι επεξηγηματικές ετικέτες σπάνια έχουν περισσότερες από δύο προτάσεις, δεν υπάρχουν βίντεο ή σχολαστικές οδηγίες. Τα πολύτιμα αντικείμενα μιλάνε από μόνα τους.
Σύμβολα της εξουσίας. Το βασιλικό ραβδί από χαλκό, γυαλί και χρυσό
Όμως δεν είναι ο χρυσός και τα πολύτιμα υλικά αυτά που κόβουν την ανάσα, είναι η εξαιρετική τέχνη με τα οποία φιλοτεχνήθηκαν. Πριν από περισσότερα από 3.300 χρόνια, κορυφαίοι μάστορες, τεχνίτες και χρυσοχόοι της Αιγύπτου κλήθηκαν να δημιουργήσουν όλο τον εξοπλισμό που θα χρειαζόταν ο νεαρός Φαραώ για το μεγάλο ταξίδι του στην αιωνιότητα. Οι δημιουργίες τους είναι μερικά από τα πιο σπουδαία αριστουργήματα όλων των εποχών: δοχεία από ημιδιαφανές λευκό ασβεστίτη με λεπτές λαβές που μοιάζουν με το έργο κάποιου αναγεννησιακού καλλιτέχνη, το νεκρικό κρεβάτι με τα υπέροχα λαξευμένα πόδια λιονταριού κι ένα κομψό μικρό φορητό επιτραπέζιο παιχνίδι που ίσως, αν ζούσε σήμερα το αγόρι-βασιλιάς, μάλλον θα έπαιζε με αυτό καθισμένος στο πίσω κάθισμα μιας λιμουζίνας. Κι έπειτα είναι τα τόξα και τα βέλη, λεπτά στελέχη καλυμμένα με χρυσό, διακοσμημένα με πολύτιμες πέτρες, στολισμένα με μικροσκοπικά γεράκια και κόμπρες, χρώματα που εναλλάσσονται σε μια αρμονική συμφωνία της ζεστής λάμψης του χρυσού με το μπλε του ουρανού και τις σκιερές πρασινωπές σκιές σαν το θρόισμα που κάνουν οι καλαμιές στις όχθες του Νείλου.
Η νεκρική μάσκα του Τουταγχαμών, Βρετανικό Μουσείο, 1972
Και δίπλα στα πολύτιμα και τα μαλαματένια δεν λείπουν τα ταπεινά και τα πρακτικά. Μικρά ξύλινα σκεύη που φτιάχτηκαν ειδικά για το φαγητό και τις προμήθειες που θα χρειαζόταν ο Τουταγχαμών στο μεταθανάτιο πικνίκ του. Το μεγαλοπρεπές εναλλάσσεται διαρκώς με το καθημερινό, το παιδί που γίνεται βασιλιάς και το αντίστροφο. Άλλωστε οι επιμελητές της εκθαμβωτικής αυτής έκθεσης δεν είχαν καμία διάθεση να προσποιηθούν ότι το ζητούμενο εδώ ήταν μια σχολαστική ακαδημαϊκή παρουσίαση αλλά μάλλον ένα υπερθέαμα «pop αρχαιολογίας» με άρωμα Χόλιγουντ, αποβλέποντας να δημιουργήσουν μια σχέση οικειότητας ανάμεσα στο κοινό και τον νεαρό Τουταγχαμών. Πράγμα που μάλλον το καταφέρνουν αφού, όταν επιτέλους ο επισκέπτης φτάνει να συναντήσει αυτόν τον «ροκ σταρ Φαραώ» που κείτεται ξαπλωμένος ειρηνικά στο νεκρικό κρεβάτι του έχοντας τα χέρια του διπλωμένα στο στήθος με το σκήπτρο και τα βασιλικά του σύμβολα, αυτό που μένει από αυτή τη συνάντηση είναι μια αίσθηση ζεστασιάς και εγγύτητας. Ο Φαραώ Τουταγχαμών δεν ήταν ο αδίστακτος τύραννος, ο πολεμοχαρής στρατηλάτης ή κάποιος φιλόδοξος πολιτικός. Ένα μικρό αγόρι ήταν που του άρεσε να φοράει όμορφα ρούχα και να παίζει με τα παιχνίδια του.
Info: «Τουταγχαμών: Οι Θησαυροί του Χρυσού Φαραώ», Saatchi Gallery, Λονδίνο, έως 3 Μαΐου 2020
12°
