Δουλεύοντας με βίντεο και ήχους, συναρμολογεί αναμνήσεις από παλιές ταινίες, έτσι όπως εντυπωμένες μέσα μας ως θεατών, κάποια στιγμή γίνονται και δική μας γλώσσα.
Still από το έργο “New Horizons – Pilot” της Λουκίας Αλαβάνου, VR360 film, 8’ 30’’, 2018. Ανάθεση και παραγωγή του Τμήματος Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Επιμέλεια: Ηλιάνα Φωκιανάκη
Η Λουκία Αλαβάνου μιλάει στην Athens Voice για το “New Horizons – Pilot” στη State of Concept, έργο ανάθεση και παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση
Η ευκαιρία για να μιλήσουμε με μια Ελληνίδα καλλιτέχνιδα παγκόσμιας κλάσης ήρθε χάρις στην επίσκεψή της στην Αθήνα για τις ανάγκες μιας αναδρομικής έκθεσης. Κι ενός δείγματος από τη νέα της δουλειά, που θα απολαύσουμε σε 3D διάσταση.
Δουλεύεις με φιλμ. Και θα προσπαθήσω να σε συστήσω στους ανεξοικείωτους με το έργο σου, παρακαλώντας σε να με διορθώσεις, αν κάτι βλέπω λάθος! Λοιπόν: Από τα πρώιμα φιλμ του Ντίσνεϊ έως τον Παζολίνι και από τον Μπέργκμαν έως το φουτουριστικό το “New Horizons” (αναμνήσεις από την Expo 1939 της Νέας Υόρκης), η δουλειά σου κινείται γύρω από μια πολύ συγκεκριμένη συνθήκη: Διερευνάς ακατάπαυστα μέσω εικόνων, συμβολισμών και κινηματογραφικών θραυσμάτων το πώς δομείται η μνήμη, συλλογική ή ατομική, αφού εμπλεκόμενοι «δανεισμοί» παρεισφρέουν στο υποσυνείδητο που σχεδόν τα οικειοποιείται κάνοντάς τα και δική του γλώσσα. Τι λες;
Πράγματι. Ανήκω στη γενιά που γεννήθηκε στην Ελλάδα τα αισιόδοξα και απατηλά χρόνια μετά τη δικτατορία, μια περίοδο γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μια, τα καρτούν από την Ανατολική Ευρώπη και οι σοβιετικές επιρροές στο μοντάζ και τον ήχο, τα τσεχοσλοβάκικα παιδικά που βλέπαμε στην τηλεόραση. Οι αρχές των 80s στην Ελλάδα ήταν μια περίοδος τρομερής δημιουργικής άνθησης χάρη στις επιρροές αυτές. Από την άλλη, το Χόλιγουντ, η σαπουνόπερα και τα ιδιωτικά κανάλια που μπήκαν ξαφνικά στη ζωή μας και την άλλαξαν ριζικά στις αρχές των 90s. Προσωπικά, αυτή η αλλαγή με βρήκε στην προεφηβεία. Αυτές οι αντιφάσεις με στιγμάτισαν, προσπαθώ να συνθέσω τα θραύσματα μέσα από το μοντάζ και να βάλω μια τάξη στο χάος.
Είναι κάτι σαν ατομική έκθεση-αναδρομή αυτό που παρουσιάζεις στη State of Concept. Διαλέγοντας όμως τον τίτλο “Towards New Horizons”, ευθέως συνδεδεμένο με την Expo του 1940 της Νέας Υόρκης, μάλλον θέλεις (;) κατά κάποιον τρόπο να ευθυγραμμίσεις το σήμερα με το φουτουριστικό εκείνο όραμα του «μέλλοντος». Εν είδει, ας πούμε, μιας κριτικής αποτίμησης για το τι συνέβη στην ουτοπία; Εκείνον τον καιρό, όπως βλέπω στις εικόνες της τότε έκθεσης, το μέλλον φαινόταν και διαγραφόταν υπέροχο. Ταχύτητα επικοινωνιών, υπερσυνδέσεις, και μια ελεγειακή και υπεραθώα προσμονή πως η τεχνολογία είναι ο δρόμος για την ευτυχία και την ολοκλήρωση...
Όντως, το μέλλον διαγραφόταν υπέροχο κι έναν χρόνο μετά τη δημιουργία του φιλμ έγινε παγκόσμιος πόλεμος… Και μετά ήρθαν τα 50s, o υπερκαταναλωτισμός, η λήθη, η οικοδόμηση του μέλλοντος με μπετόν... Ήταν, για μένα, τεράστια πρόκληση το να πατήσω πάνω στην αφήγηση του φουτουριστικού φιλμ του ’40, με αυτή την υπνωτιστική φωνή του αφηγητή, και να τη συνθέσω με πλάνα δικά μου στην Ελλάδα του σήμερα. Το παλιό φιλμ ήταν τραβηγμένο προοπτικά με ελικόπτερο αλλά και πάνω από μακέτες (σαν να «προμήνυε» λίγο τα google maps). Για την πρώτη πιλοτική βερσιόν που παρουσιάζω στη State Of Concept, γυρίσαμε σκηνές εικονικής πραγματικότητας προοπτικά, με drone, πάνω από ένα νεκροταφείο αυτοκινήτων στο Σκαραμαγκά, ένα νεκροταφείο πλοίων και μαζούτ στη θάλασσα της Ελευσίνας, εγκαταλειμμένα εργοστάσια, και το σπίτι του Μαρίνου, ενός ρακοσυλλέκτη που έχει τη μεγαλύτερη συλλογή από αρκουδάκια που είδα στη ζωή μου! Η δουλειά μου έχει πολλά κοινά με αυτή του ρακοσυλλέκτη, μαζεύω θραύσματα φιλμ και συνθέτω κάτι καινούριο, μαζεύω πεταμένα αντικείμενα και τα χρησιμοποιώ για τη δημιουργία ήχων (αυτό που στο σινεμά λέγεται «Foley»). Έχω τη βαθιά πεποίθηση ότι «νέοι ορίζοντες» βρίσκονται μπροστά από τη μύτη μας, αν απαλλαγούμε από την καταστροφική μας «μελλοντομανία» (όπως την ονομάζει ο Ρολάν Μπαρτ).
Χαίρομαι που το έργο αυτό μπορεί να είναι προσιτό σε νεότερες γενιές, μιας και ενσωματώνει μια γλώσσα των βιντεογκέιμς (VR). Αυτό ήταν συνειδητή επιλογή. Είμαι της άποψης ότι οι καλλιτέχνες σήμερα οφείλουν να οικειοποιηθούν «μέσα» θελκτικά σε πολύ νέους ανθρώπους, τις γενεές αυτές που δεν έχουν όραμα και δεν βλέπουν ορίζοντα παρά μόνο στην οθόνη των P/C στα internet café, «ενσαρκώνοντας» στρατιώτες σε virtual πολέμους.
Η ιδέα του να γίνει επιλογή έργων από όλες τις φάσεις της δουλειάς μου στην έκθεση στη State ήταν της Ηλιάνας Φωκιανάκη, που κάνει την επιμέλεια. Διαπιστώσαμε μετά από διάλογο ότι υπάρχει συνέχεια μεταξύ των πρώτων βίντεό μου, όπως το Wishing Well (ένα «κολάζ» από τη Χιονάτη του Disney και το υπνωτιστικό τραγούδι της πάνω από το Πηγάδι των επιθυμιών ) μέχρι το τελευταίο, το “New Horizons – Pilot”.
Οι παλιές ταινίες – «πρώτη ύλη» σου (Χόλιγουντ αλλά και ελληνικές προς μαζική κατανάλωση ή «εκπαιδευτικές» προς «γνώση») εξιδανικεύουν κάποια χαρακτηριστικά της εποχής ή των πρωταγωνιστών/ηρώων. Είτε προσπαθούν να ομογενοποιήσουν «εκμοντερνίζοντας» ήθη και καταστάσεις, δημιουργώντας μύθο και επιθυμία. Κινείσαι στον αντίποδα, χρησιμοποιώντας τα καρέ τους, μα παρεμβάλλοντας τις δικές σου «σκέψεις». Υπάρχει κάτι σταθερό στον πυρήνα της καλλιτεχνικής σου «αφήγησης», που πιθανόν και να αποτελεί τον συνεκτικό ιστό αυτής της αναδρομικής σου έκθεσης; Ας το αποκαλέσω Zeitgeist...
Νομίζω αυτό θα το εντοπίσει κανείς μέσα από τη χρήση του ήχου στα βίντεό μου. Συχνά με απασχολεί η εξής (ολίγον θλιβερή) σκέψη: Λέω: Άραγε πόσο διαφορετική θα είχε υπάρξει η ζωή μας (και αναφέρομαι κυρίως σε εμάς τους Δυτικούς), αν αντί για την κυρίαρχη τάση την οποία μας μπόλιασαν, όπως τα sitcoms, είχε επιβιώσει και κυριαρχήσει η χρήση στον ήχο που γίνονταν στα πειράματα της Ρώσικης Πρωτοπορίας (που μετά καπελώθηκαν από τον Στάλιν και έχασαν τη «συνέχειά τους», περιθωριοποιήθηκαν). Ο W. Benjamin είχε προβληματιστεί από τον πρώτο καιρό που ο ήχος μπήκε στα φιλμ για το αν θα μπορέσει να «αντέξει», να παραμείνει avant garde, ή αν θα καπελωθεί από την εικόνα. Πιστεύω βαθιά ότι η χρήση του ήχου μπορεί να είναι άκρως ριζοσπαστικό μέσον. Όταν μοντάρω, αφήνω τον ήχο να με καθοδηγεί (όχι την εικόνα, ούτε τη «γλώσσα», τον «ήχο» αυτούσιο). Η εικόνα ακολουθεί.
Θεωρείς εαυτόν καλλιτέχνη με μια κάποια «εξειδίκευση» ως προς το φύλο; Το ρωτώ γιατί πολλές από τις αναφορές/υποκείμενα πρωταγωνιστών στα έργα σου, μα και δηλώσεις σου σε παλιότερες συνεντεύξεις, εστιάζουν στη γυναίκα.
Αυτά τα θέματα με απασχολούν συνέχεια, τα βρίσκω θεμελιώδη! Συχνά αναρωτιέμαι πότε θα έρθει η μέρα που, όταν κανείς πηγαίνει να βγάλει ελληνική ταυτότητα, θα του ζητάνε και «μητρώνυμο». Αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, κρίμα που έπρεπε να περιμένουμε να ξεσπάσουν τα σκάνδαλα στο Χόλιγουντ για να βγουν αυτά τα ζητήματα στην επικαιρότητα. Περνάμε μάλλον περίοδο νέου κύματος τερατώδους πουριτανισμού. Άρχισε κι ο αλγόριθμος του facebook να λογοκρίνει εικόνες θηλασμού... Τη θηλή δηλαδή από την οποία ο άνθρωπος, όντας θηλαστικό, παίρνει την πρώτη του μορφή ικανοποίησης...
Από τις 3 Μαρτίου μέχρι τις 28 Απριλίου. State of Concept (Τούσα Μπότσαρη 19, Αθήνα, T: +30 2130 318576). Το έργο “New Horizons – Pilot” είναι ανάθεση και παραγωγή του Τμήματος Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση.
Όλες οι εικόνες είναι stills από το έργο “New Horizons – Pilot” της Λουκίας Αλαβάνου, VR360 film, 8’ 30’’, 2018. Ανάθεση και παραγωγή του Τμήματος Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Επιμέλεια: Ηλιάνα Φωκιανάκη
13°
