Kάθεται απέναντί μου σε ένα ορθογώνιο τραπέζι σε μια τεράστια κενή αίθουσα του Μουσείου Μπενάκη. Τρώει φρέσκα φρούτα, είναι καλοδιάθετη, πετάει σπίθες και από κοντά κρύβει περισσότερα χρόνια και από τα φωτογραφικά αλά Callas πορτρέτα της ή τα 70 έτη του εξαντλητικού βιογραφικού της. Είναι η Marina Abramović, αιώνιο enfant terrible της performance που ζει στο σήμερα, δεν νοσταλγεί το παρελθόν και δεν φοβάται το θάνατο. Τον έχει σκηνοθετήσει μάλιστα. Με τρία διαφορετικά σώματα στις 3 πόλεις της ζωής της. Βελιγράδι. Άμστερνταμ. Νέα Υόρκη.
Tο έργο της ξεπερνά κάθε λεκτικοποιημένο κλισέ που τη βαπτίζει provocateur ή ό,τι άλλο «bullshit» χαρακτηρισμό της αποδίδεται, ξεπερνώντας τα όρια της τέχνης, επιδρώντας στο κοινό, φτάνοντας ακριβώς δίπλα του, στην καθημερινή ζωή. Σκοπός της να βιώσει ο καθένας το έργο της και να πάρει κάτι μαζί του όταν κλείσει το φως το ίδιο βράδυ σπίτι του. Για τη Abramović μόνο ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον εαυτό του και μαζί τον κόσμο. Όχι η τέχνη. Η τέχνη δεν μπορεί να επιδράσει στα πολιτικά παιχνίδια. Δεν την ελκύει η ομορφιά και η σιγουριά, αλλά οι δυσκολίες, ο πόνος, o φόβος, η σκληρή δουλειά.
Έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής της στη δημιουργία της φημισμένης Abramović Method μέσω του Marina Abramović Institute (ΜAI). Ακουστικά, ο ήχος της σιωπής, κόκκοι ρύζι, ένα ποτήρι νερό, η υπογραφή του ονόματος. Όλα σε slo-mo κίνηση. Επιβραδύνοντας τη φρενίτιδα του χρόνου. Το ΜΑΙ αποτελεί το «σπίτι» της μεθόδου για την οποία είναι περήφανη και μαζί με τον ΝΕΟΝ θα εισάγουν το αθηναϊκό κοινό στην τέχνη της performance με το πρόγραμμα «Αs Οne» από 10 Μαρτίου ως 24 Απριλίου 2016 στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της οδού Πειραιώς, με ελεύθερη είσοδο. Κυρίως όμως θα αναδείξουν μέσα από την εξοντωτική προεργασία των 29 καλλιτεχνών, πάντα με την καθοδήγηση της Abramović, τη δυνατότητα της τέχνης να αφυπνίσει, να συγκινήσει και να παρακινήσει αναβαθμίζοντας την καθημερινότητα και την οπτική του πολίτη. Εφαπτόμενο ακριβώς με τους στόχους του ΝΕΟΝ, το «Αs Οne» αποτελεί για το λόγο αυτό ένα εξαιρετικά σημαντικό καλλιτεχνικό event που ξεπερνά μια άρτια τεχνικά ζωγραφική απεικόνιση της ιστορίας της ομορφιάς μέσα σε μια τόσο σκληρή εποχή σαν τη σημερινή.
Η Marina Abramović και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ιδρυτής του ΝΕΟΝ
Είναι η Marina Abramović, έχει τη μέθοδο να ζει στο τώρα και να γράφει ιστορία με το να κάθεται, να κάθεται, να κάθεται. Ή να περπατά 2.500 χλμ. στο Σινικό Τείχος. Να παίρνει μαθήματα από Θιβετιανούς μοναχούς. Ή Σαμάνους στη Βραζιλία. Από τις αρχές του 2016 διδάσκει με τη 40χρονη εμπειρία της τη Μέθοδο Abramović σε 29 Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «As One». Βασισμένο στην ατομική και τη συλλογική συμμετοχή, αποτελεί μια βιωματική προσέγγιση στην άυλη τέχνη. Με μια σειρά ασκήσεων κοινό και καλλιτέχνες θα διευρευνήσουν τα όρια του σώματος και του πνεύματος σε μια δημόσια συμμετοχική εμπειρία που στοχεύει στο να αλλάξει μέρος της οπτικής μας για τον κόσμο της τέχνης και την τέχνη του κόσμου. Πάντα σε present tense.
Κάθομαι απέναντί της όπως οι χιλιάδες επισκέπτες στην Serpentine Gallery του Λονδίνου ή το ΜοΜa της Νέας Υόρκης με μια σειρά από απορίες και ερωτήματα που δεν θα προλάβω να της θέσω στο χρόνο μας, κοιτώντας της στα μάτια, και το στόμα της ξεκινά να εκφέρει με τη χαρακτηριστική προφορά της τις απαντήσεις της με μετρημένες και ακριβείς λέξεις... Περπατώντας μισή ώρα αργότερα στην Πειραιώς, αισθάνομαι ήδη μέλος της σκληροτράχηλης «αίρεσης» Abramović.
Φωτό: Marco Anelli
Μπορεί η performance να λειτουργήσει σαν μηχανισμός δημιουργίας και διαχείρισης ατομικών ή συλλογικών συναισθημάτων;
Ξέρεις, αν μια performance είναι κακή, το κοινό απογοητεύεται και γυρίζει την πλάτη τριγυρνώντας αδιάφορα με ένα ποτό. Δεν σου επιστρέφει τίποτα πίσω. Όταν όμως μια performance είναι σπουδαία, το κοινό το βιώνει πραγματικά με έναν τρόπο οργανικό. Το έχω δει να συμβαίνει. Είναι αλήθεια. Για αυτό είναι σημαντικοί για μένα οι έξι performing artists εδώ. Πραγματοποιούν ένα πρωτόγνωρο για αυτούς ταξίδι με τεράστια δύναμη θέλησης. Πιστεύω πως ο κόσμος θα ζήσει κάτι απίστευτο.
Απαιτεί το πρόγραμμα αυτό από το κοινό τη γνώση ενός κώδικα, μιας καλλιτεχνικής μεταγλώσσας, ώστε να κατανοήσει το έργο;
Όχι. Αυτό είναι το σημαντικό. Όχι μόνο η performance, αλλά κάθε έργο τέχνης μπορεί να κατανοηθεί σε συναισθηματικό επίπεδο, χωρίς νοηματοδότηση από το δημιουργό, χωρίς καν να χρειάζεται να γνωρίζει ποιος είναι. Γιατί πρώτα το νιώθεις στο στομάχι. Απεχθάνομαι τα έργα που απαιτούν να διαβάσεις τόνους από αναλύσεις πριν τα δεις. Και αυτό που βλέπεις τελικά να είναι μια απεικόνιση του κειμένου. Ένα έργο διαθέτει τη δική του ενέργεια. Aπό μία καθαρίστρια μέχρι τον πρόεδρο της χώρας, όλοι μπορούν δημοκρατικά να νιώσουν κάτι. Είναι τρελό αλλά έχω ζήσει καταστάσεις όπου οι φύλακες του μουσείου συμμετέχουν στην performance επί ίσοις όροις με κριτικούς τέχνης. Η γλώσσα της performance είναι ενέργεια, είναι συναίσθημα.
Μέθοδος Abramović
Ποιος είναι ο ρόλος του σώματος σε αυτή τη virtual εποχή όπου το κινητό είναι προέκταση του χεριού;
Για αυτό ακριβώς τα βάζω στην άκρη. Θεωρώ πως η τεχνολογία μάς καθιστά ανάπηρους με επικίνδυνες προεκτάσεις, όπως η virtual reality που ζούμε τώρα. H επιστημονική φαντασία των seventies είναι η πραγματικότητα του σήμερα. Με αυτή την ανισορροπία χάνεται το κέντρο βάρους. Οι νεότερες γενιές δεν μπορούν να συνδεθούν με τίποτε. Αλλάζουν συνέχεια προγράμματα, γκουγκλάρουν, δεν διαβάζουν βιβλία. Βλέπεις νεαρά ζευγάρια σε ένα εστιατόριο που δεν μιλάνε μεταξύ τους, απλώς γράφουν μηνύματα. Oπότε συναισθηματικά προκαλείται η απόλυτη ανισορροπία. Για αυτό το πρόγραμμα «As Οne» αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, δίνοντάς σου τη δυνατότητα να επικοινωνήσεις, να συνδεθείς με ανθρώπινα όντα.
Παρόλα αυτά είναι πολλοί οι νέοι άνθρωποι που ανταποκρίνονται στο έργο σου.
Ακριβώς. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Όντως οι νεότερες γενιές έρχονται κοντά μου. Γιατί αντιλαμβάνονται αυτή τη συναισθηματική ανισορροπία. Και αμέσως αρχίζουν να ανακαλύπτουν νέα πράγματα. Συμμετέχουν ενεργά. Γιατί ψάχνουν κάτι που τους λείπει. Την ανθρώπινη επαφή. Όταν ήμουν στην Αυστραλία έβλεπα πολλά παιδιά μεταξύ 14 και 21 ετών. Και αυτά τα παιδιά είναι το μέλλον, αυτά θα συνεχίσουν, όχι εγώ.
House with Ocean View performance, Sean Kelly Gallery New York, 2002
Φωτό: Steven P. Harris /Courtesy of the Marina Abramović Archives
Aναφέρεσαι πολύ συχνά με άνεση στο θάνατο.
Γιατί είναι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις. Γιατί τον φοβόμαστε τόσο πολύ και προσπαθούμε να τον αποφύγουμε. Είναι εντελώς αλαζονικό να θεωρούμε ότι είμαστε αθάνατοι. Kάθε μέρα είμαστε κοντά στο τέλος. Είναι τόσο σημαντικό να το αντιμετωπίσουμε. Διαρκώς αντιμετωπίζω τους φόβους μου. Έκανα ένα θεατρικό με τον Bob Wilson («The Life and Death of Marina Abramović»), έχω τρία φέρετρα για τις τρεις Μαρίνες. Στην αρχή του έργου είμαι μέσα σε ένα φέρετρο για αρκετά λεπτά. Σκέφτομαι πώς θα είναι όταν πεθάνω πραγματικά. Είναι μια πολύ καλή άσκηση. Για μένα είναι εξαιρετικά σημαντικό να μην πεθάνω θυμωμένη, φοβισμένη και ασυνείδητα. Να νιώσω αυτό το πέρασμα. Είχα μια καλή ζωή και θέλω να έχω ένα καλό θάνατο. Να νιώσω αυτή τη στιγμή. Για να είσαι έτοιμος πρέπει να προετοιμαστείς, μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή. Δύο λεπτά πριν ή σε ένα λεπτό από τώρα μπορεί ένας αστεροειδής να χτυπήσει τον πλανήτη. Πάντα νομίζουμε ότι δεν θα συμβεί σε μας. Όταν σκέφτεσαι το θάνατο απολαμβάνεις κάθε λεπτό αυτής της ζωής. Και ζεις στο παρόν. Όχι στο παρελθόν. Σταματάς να ασχολείσαι με όλα τα «bullshit» αξιοποιώντας το χρόνο σου, κάνοντας τα πράγματα που θεωρείς σημαντικά. Είναι σημαντικό να έχεις στο μυαλό σου τη μεγάλη εικόνα. Γεννιέσαι και πεθαίνεις. Αυτό είναι.
info: 10/3 - 24/4 Το πρόγραμμα «As One» θα παρουσιαστεί σε όλους τους χώρους του Κτηρίου Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη( Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 21 0345 3111) με ελεύθερη είσοδο. Ώρες λειτουργίας Τρ.-Τετ.-Πέμ.-Σάβ. 12.00-20.00, Παρ. 12.00-22.00, Κυρ. 10.00-18.00, Δευτ. κλειστά. Για περισσότερες πληροφορίες http://neon.org.gr/gr/
Performance interventions - Θανάσης Ακοκκαλίδης, Rafael Abdala και Jessica Goes, Γιάννης Αντωνίου και Σταύρος Αποστολάτος, Έλενα Αντωνίου, Χριστίνα Βασιλείου, Σεραφίτα Γρηγοριάδου, Θωμάς Διάφας, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Γιάννης Καρούνης, Amanda Coogan, Αλέξανδρος Μιχαήλ, Kira O’Reilly, Κατερίνα Οικονόμου, Nikolaos, Αναστασία Παπαθεοδώρου, Γιάννης Παππάς, PASHIAS, Ευγενία Τσανανά, Σπύρος Χαραλαμπόπουλος, Δημήτρης Χειμώνας, Maria Herranz.
>>Οι θεατές-συμμετέχοντες, αφού αφήσουν τα κινητά τους τηλέφωνα και όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα σε ειδικό χώρο φύλαξης, με την καθοδήγηση των μεσολαβητών, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν από τη συνεργάτρια της Abramović, Lynsey Peisinger, θα ακολουθήσουν μια σειρά ασκήσεων προετοιμασίας ώστε όλη η προσοχή τους να είναι στραμμένη σε αυτό που συμβαίνει «τώρα» με έναν ανεμπόδιστο τρόπο.
>> Το πρόγραμμα συμπληρώνεται από 2 re-performances της Marina Abramović, των έργων «Cleaning the Mirror» (1995) και «Art Must be Beautiful - Artist Must Be Beautiful (1975)», που θα παρουσιάσουν οι καλλιτέχνες Μάρθα Πασακοπούλου, Δημήτρης Μπαμπίλης, Δήμητρα Μπίλλια, Γίτσα Κωνσταντουδάκη, Ελιάν Ρουμιέ, Βασιλική Σπάχου και Καλλιόπη Ζερβουλάκου.
>> Η Marina Abramović θα δώσει δύο διαλέξεις, μία για την ιστορία της τέχνης της performance (Σάββατο 19/3) και μία για το μέλλον της και το ρόλο που θα παίξει σε αυτό η αυξανόμενη συμμετοχή του κοινού (Τετάρτη 23/3), με υλικό από την πιο πρόσφατη έκθεση του MAI στη Βραζιλία. Επίσης θα συνομιλήσει, σε δύο εργαστήρια, με επιλεγμένους καλλιτέχνες για την πρακτική τους (Παρασκευή 11/3 & Τρίτη 22/3).
Αρχική φωτογραφία: The Artist is Present Performance 3 months,The Museum of Modern Art, New York, NY 2010/ Photography by Marco Anelli/Courtesy of the Marina Abramović Archives
9°
