Βρέθηκε στην Μιανμάρ (πριν το 1989 ονομαζόταν Βιρμανία) όταν παραιτήθηκε από τη δουλειά της στην Ελλάδα. Το φωτογραφικό της project «From Myanmar… with Love» κέρδισε την πρώτη θέση στην κατηγορία video art, στην Μπιενάλε της Φλωρεντίας. Η A.V. την βρήκε στην Μιανμάρ για να μάθει την περιπέτεια… της ζωής της.
Που σας πετυχαίνω;
Σήμερα είμαι ‒επιτέλους‒ πάλι στην Μιανμάρ μετά από δύο μήνες.
Γιατί επιτέλους;
Μέσα Οκτωβρίου έφυγα από την Μιανμάρ προκειμένου να ταξιδέψω στην Ιταλία για την συμμετοχή μου με το φωτογραφικό project «From Myanmar… with Love» στη Biennale Φλωρεντίας. Μετά από ένα οδικό τουρ στην Ιταλία που έκανα παρέα με τις φίλες μου ‒ είχαν έρθει από Ελλάδα φέρνοντας όλα τα καλούδια της Ελληνίδας μανούλας καθώς και κάποια χειμωνιάτικα ρούχα που χρειαζόμουν, επέστρεψα στην Μιανμάρ αρχές Νοεμβρίου. Δυστυχώς όμως δεν μου επέτρεψαν να μπω στην χώρα λόγω του ότι το διαβατήριο μου είχε ισχύ λιγότερη από έξι μήνες ‒ ήταν κάτι το οποίο δεν γνώριζα. Φτάνοντας εκεί με πτήση που έκανε transit Ντόχα και Ταϊλάνδη μου ανακοίνωσαν ότι δεν μου επιτρέπουν την είσοδο και ήθελαν να με στείλουν πίσω. Ήμουν χωρίς μονάδες στο κινητό τηλέφωνο και δεν μπορούσα ουτε να βγω να πάρω κάρτα. Στην αρχή νόμιζα πως θα με γύριζαν στην Ιταλία. Για καλή μου τύχη, επειδή στην Ταϊλάνδη δεν ισχύει το ίδιο για το διαβατήριο, με έστειλαν στην Μπανγκόγκ, όπου ένας καλός φίλος μου πρόσφερε διαμονή στο σπίτι του. Ένας υπάλληλος εν τω μεταξύ μου είχε αγοράσει κάρτα κι έτσι μπόρεσα να επικοινωνήσω με τους φίλους που με περίμεναν στην Μιανμάρ. Το διαβατήριο μου το παρέλαβα όταν προσγειωθήκαμε στην Ταϊλάνδη και συγκεκριμένα στο κτίριο του αεροδρομίου. Ακόμα και στο αεροπλάνο είχα επιβιβαστεί τελευταία και είχα καθήσει στην τελευταία σειρά. Γι’ αυτούς ήμουν παράνομη, για εμένα ήμουν μόνη, μακριά από το σπίτι μου.
Όμως τα «βάσανά» μου δεν τελείωσαν εκεί. Πηγαίνοντας στην ελληνική πρεσβεία ανακάλυψα πως θα χρειαζόντουσαν 3 με 4 εβδομάδες για να παραλάβω το νέο διαβατήριο και πως η διαδικασία θα ξεκινούσε όταν παραλάμβαναν το μπλοκάκι αποδείξεων από την Ελλάδα. Η ελληνική γραφειοκρατία με κυνηγούσε καθότι υπήρχε έλλειψη από μπλοκάκια. Ένιωσα απίστευτη απογοήτευση.
Όχι. Φεύγοντας από την πρεσβεία άρχισα να σκέφτομαι τι θα μπορούσα να κάνω αυτές τις 4 εβδομάδες ώστε να μην τα ξοδέψω. Ασχολούμαι με την yoga και έτσι έστειλα mail σε κάποια yoga retreats (η Ταϊλάνδη έχει αρκετά στα νησιά της) προτείνοντας να προσφέρω τις υπηρεσίες μου ως φωτογράφος ή στο κομμάτι του Marketing και της Επικοινωνίας ‒είναι η ειδίκευσή μου‒, με αντάλλαγμα να μου προσφέρουν διαμονή και φαγητό. Οι απαντήσεις ήταν θετικές! Κάπως έτσι βρέθηκα στο νησί Koh Samui σε ένα retreat για 3 εβδομάδες. Δούλευα σε ένα πολύ όμορφο μέρος, μελετούσα, έκανα yoga και τα βράδια κοιμόμουν σε ένα ασφαλές και καθαρό δωμάτιο. Εκεί συνάντησα και μια δασκάλα yoga που χρειαζόταν κάποιες φωτογραφίες. Δουλέψαμε μαζί και μετά έφυγε για το Μπαλί. Εκεί της έστειλα τις φωτογραφίες. Ενθουσιάστηκε και μου πρότεινε να κάνουμε άλλη μια φωτογράφιση στο Μπαλί. Η πρόταση ήρθε δύο μέρες πριν πάρω το νέο μου διαβατήριο, που στο ενδιάμεσο είχε ήδη φτάσει στην ελληνική πρεσβεία, και λίγο πριν κλείσω τα εισιτήρια για Μιανμάρ. Έτσι βρέθηκα στο Μπαλί. Μια άλλη Ασία, ένας άλλος ρυθμός. Η φωτογράφιση κράτησε περίπου 3 μέρες και αποκορύφωμα ήταν αυτή μιας τελετής για μια εγκυμονούσα (κάνουν μια μικρή γιορτή οι φίλες της για τον νέο της ρόλο, αυτό της μητέρας). Μετά από 2 μήνες, 3 χώρες, 13 διαφορετικά δωμάτια, κρεβάτια, καναπέδες… επέστρεψα στην Μιανμάρ. Ειλικρινά όσο βρισκόμουν στο Immigration office για την έγκριση της βίζας και του διαβατηρίου μου νομίζω ότι έτρεμα…
Στιγμιότυπα από το Μπαλί
Στη Μιανμάρ την πρώτη φορά γιατί πήγατε;
Για τουρισμό. Πήγα τον Σεπτέμβριο του 2014 όταν παραιτήθηκα από την διαφημιστική εταιρεία όπου δούλευα. Είχα ανάγκη να κάνω ένα διάλειμμα αφού μέχρι τότε έκανα σχεδόν 3 δουλειές. Η φίλη μου, που μόλις είχε πάει εκεί για δουλειά, μου πρότεινε να την επισκεφτώ. Στην Αντιγόνη και στην γενναιοδωρία της χρωστάω όσα συνέβησαν από τότε. Στην αρχή το εισιτήριο μου ήταν για δύο μήνες.
Μετά από τόση δουλειά ήταν εύκολο να έχετε τόσο ελεύθερο χρόνο;
Πολύ δύσκολο. Στο μυαλό μου ήξερα ότι ήθελα να εστιάσω στη φωτογραφία και την yoga ‒ είχα πλέον χρόνο να ασχοληθώ με αυτά που αγαπούσα. Όμως ανακάλυψα πως ήταν πολύ περίεργο να μην δουλεύω. Τις πρώτες εβδομάδες δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Κάπου εκεί και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι με είχε εντυπωσιάσει η φιλικότητα των Βιρμανών απέναντι στους ξένους και τους τουρίστες, ήρθε στο μυαλό μου το νέο φωτογραφικό μου project που θα εστίαζε στο ερώτημα «Τι είναι αγάπη;». Τι σημαίνει αγάπη, αυτή που ένιωθα δηλαδή κάθε φορά που μιλούσα με κάποιον ντόπιο. Τι σημαίνει για μια κοινωνία που είναι βαθιά βουδιστική και για μια χώρα που μέχρι πριν λίγα χρόνια (μετρημένα στο ένα χέρι) δεν ήξερε κανείς τι συνέβαινε μέσα σε αυτήν. Κλειστή στην Δύση και όχι μόνο.
Τον Δεκέμβριο του 2014 πραγματοποιώ την παρουσίαση του project με μια φιλανθρωπική έκθεση φωτογραφίας στην Yangon. Πήρα 100 απαντήσεις σε 60 ημέρες σε 4 διαφορετικές πόλεις. Για εμένα είναι 100 ιστορίες, 100 χαμογέλα αμηχανίας, γέλιων, δακρύων… Είχα ήδη αποφασίσει να μείνω Μιανμάρ και να ψάξω για δουλειά αφού υπήρχαν πολλές ευκαιρίες. Τον Ιανουάριο του 2015 ξεκίνησα να δουλεύω ως δασκάλα αγγλικών σε ιδιωτικό προ-παιδικό σχολείο. Δεν το είχα ξανακάνει και η εμπειρία μου με τα παιδιά ήταν μόνο μέσω κάποιων εθελοντικών δράσεων. Από τότε και μέχρι τον Οκτώβριο δούλεψα ως δασκάλα. Πολύ ενδιαφέρον και πολύ διαφορετικό σύστημα. Όμως τα παιδιά είναι παιδιά και το μόνο που θέλουν είναι αγάπη. Ήταν μια πολύ όμορφη εμπειρία που μέσα από τα χαμόγελα και τα αυστηρά παιδικά βλέμματα αλλά και τα κλάματα μου μάθαινε κάθε μέρα και από κάτι.
Δασκάλα στο σχολείο
Τι ψάχνετε στις χώρες της Ασίας;
Δεν έχω επισκεφτεί όλες τις χώρες της. Όμως τον τελευταίο χρόνο συνειδητοποίησα πολλές φορές την διαφορετικότητα της Ασίας σε σχέση με τον δυτικό κόσμο. Σε πολλά επίπεδα. Σε επαγγελματικό επίπεδο, σε κοινωνικό και στο πιο βασικό, στο συναισθηματικό… στην Αγάπη! Το πώς αντιλαμβανόμαστε και πως εκφράζουμε την Αγάπη είναι διαφορετικό. Η αγάπη είναι το πιο αγνό, πρωτόγονο συναίσθημα, είναι το μέσο επικοινωνίας όταν δεν μιλάς την ίδια γλώσσα, με αυτή ασχολούνται καλλιτέχνες, ποιητές και έχουν γίνει πόλεμοι για χάρη της. Και όμως η κάθε κοινωνία βάσει των πολιτικών και θρησκευτικών της πεποιθήσεων το εκφράζει διαφορετικά. Τo project με βοήθησε να δω αυτή την διαφορετικότητα. Όταν ρώτησα έναν μονάχο «τι είναι αγάπη» μου απάντησε «Εσύ ξέρεις; Ή μήπως αυτή αναζητάς;»
Νομίζω λοιπόν ότι αναζητάω την χώρα που θα νιώσω ότι είναι σπίτι μου και στην οποία μπορώ να ονειρεύομαι, να προσπαθώ για τους στόχους μου και να έχω ευκαιρίες. Προς το παρόν η χώρα μου είναι η Ελλάδα αλλά το σπίτι μου αυτή την στιγμή είναι η Βιρμανία.
Στιγμιότυπα από το Λάος
Ανέκαθεν ταξιδεύατε;
Μου αρέσουν τα ταξίδια. Πάντα μου άρεσαν. Νομίζω ότι μαθαίνεις πολλά από αυτά. Αρκεί να παρατηρείς. Τις περισσότερες φορές δεν ταξιδεύω με κάποιο τουριστικό οδηγό. Με οδηγούν οι άνθρωποι που συναντώ και γνωρίζω στην πορεία ή όταν φτάνω στην χώρα. Είναι μαγικό με πόσους ανθρώπους ένιωσα οικειότητα σε στιγμές που ένιωθα μόνη. Πόσοι μου μίλησαν σαν να γνωριζόμασταν χρόνια και μου έδωσαν τα καλύτερα tips για την συνέχεια του ταξιδιού μου.
Το πρώτο μου ταξίδι που με κινητοποίησε να παρατηρήσω και να αγαπήσω την travel photography ήταν το ταξίδι μου στην Κούβα. Καθεστώς, άνθρωποι, κουλτούρα, χορός, και φτώχεια. Το ταξίδι ήταν σύντομο και με group αλλά αρκετό για να εκτιμήσεις και να αναθεωρήσεις πολλές έννοιες όπως αυτή της ελευθερίας. Το επόμενο ταξίδι που με στιγμάτισε ήταν στο Βιετνάμ με την συμμετοχή μου σε μια εθελοντική αποστολή μαζί με την Action Aid. Εξαιρετική ευκαιρία για παρατήρηση και για προσωπικό αναπροσανατολισμό. Με την επιστροφή μας, μαζί με δύο φίλους εθελοντές από την αποστολή, τον Πάνο και τον Μανώλη, πραγματοποιήσαμε φιλανθρωπική έκθεση φωτογραφίας στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννης με θέμα τον εθελοντισμό. Η ανάγκη να επικοινωνήσουμε όλα όσα ζήσαμε εκείνες τις δέκα μέρες στο Βιετνάμ, αλλά και τα συναισθήματα που νιώσαμε από τους ανθρώπους που συναντήσαμε είχαν σαν αποτέλεσμα της έκθεσης «Δινω+Παίρνω Αγάπη, Ελπίδα, Φως, Χαμόγελο». Σπούδασα Marketing και δούλευα στον τομέα της Επικοινωνίας για σχεδόν 10 χρόνια. Τώρα επιστρέφω πάλι στον τομέα του Marketing αλλά από την Βιρμανία και συνεχίζω να δουλεύω σαν φωτογράφος. Το project «from Myanmar with Love» θα έχει και συνέχεια. Το project θέλω να το πραγματοποιήσω και σε άλλες χώρες με διαφορετική κουλτούρα με τελικό προορισμό την Ελλάδα. Και είμαι σε αναζήτηση συνεργάτη/sponsor για αυτό.
Από την έκθεση «Δινω+Παίρνω Αγάπη, Ελπίδα, Φως, Χαμόγελο»
Μπορείτε να απομονώσετε κάποια στιγμιότυπα από τα ταξίδια σας;
Στα ταξίδια υπάρχουν πολλές στιγμές που κρατάω. Κυρίως από ανθρώπους. Όταν έπαθα δηλητηρίαση στην Ταϊλάνδη και η κοπέλα που έφτιαχνε χυμούς απέναντι από το δωμάτιο μου με αγκάλιασε, μου έφτιαξε ρύζι και μου έδωσε φάρμακο για να συνέλθω. Η Mimi που μετά από δύο μήνες που ταξίδευα με μια βαλίτσα, ξενυχτήσαμε μαζί λέγοντας όσα θα έλεγα στον πιο δικό μου άνθρωπο∙ τον Στράτο έναν Έλληνα άστεγο που συνάντησα στην Φλωρεντία και περάσαμε μαζί 3 ώρες στο πεζοδρόμιο-σπίτι του να μου λέει για την ζωή του∙ το βράδυ που γιόρτασα την γιορτή μου με τους Robert, Kristin και την Alla… τα ταξίδια είναι μαγεία και οι άνθρωποι που συναντάς είναι το ραβδάκι που τα κάνουν μαγικά.
Την φωτογραφική μηχανή την χρησιμοποιείτε για να αιχμαλωτίσετε στιγμές/ αναμνήσεις ή όχι;
Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος κρύβει έναν μικρό Super Ήρωα μέσα του και μέσα από τις φωτογραφίες μου προσπαθώ να δώσω φωνή σε αυτόν τον Ήρωα που κρύβει ένα συναίσθημα, μια σκέψη, μια φωνή, μια ιστορία, μια εμπειρία, μια ζωή. Η φωτογραφία δεν «αιχμαλωτίζει» μια στιγμή. Αποκαλύπτει στιγμές από το προηγούμενο παρελθόν μέχρι την στιγμή που βρίσκεσαι εκεί και το φωτογραφίζεις.
Για αυτό και τις περισσότερες φορές που φωτογραφίζω, μου αρέσει να μαθαίνω την ιστορία, να επικοινωνώ με τον κόσμο που βρίσκεται εκεί, ή με τον κόσμο που φωτογραφίζω. Η φωτογραφία είναι μια μορφή επικοινωνίας για εμένα, δυνατή , πολλές φορες πιο δυνατή και από τα λόγια.
Πως ξεκίνησε το project που σας έφερε το πρώτο βραβείο στην Μπιενάλε;
Μέσα από το project συνάντησα ανθρώπους φτωχούς, που δεν είχαν πάει σχολείο, που δεν ήξεραν να διαβάσουν, ομοφυλόφιλους, μεγάλης ηλικίας, νέους ερωτευμένους… όμως όλοι είχαν όμορφα χαμόγελα.
Μίλησα με μοναχούς βουδιστές, με έβαλαν σπίτι τους, με κέρασαν φρούτα και τσάι και δεν μιλούσαμε καν την ίδια γλώσσα. Ένας νεαρός δάκρυσε όταν τον ρώτησα τι είναι αγάπη. «Χωρίσαμε πριν 5 χρόνια, ακόμα τον αγαπώ» μου είπε ‒ τον είχα συναντήσει σε ένα πάρτυ της LGTB SE Asia κοινότητας. Η αγάπη δεν έχει χρώμα, φύλο, έθνος, γλώσσα, θρησκεία… Και για αυτό θέλω να μιλήσω καθώς τα τελευταία χρόνια εστιάζουμε σε άσχημα γεγονότα και οι ρυθμοί και τα προβλήματα δεν μας αφήνουν να ζήσουμε. Τον Απρίλιο άκουσα πως η Biennale έκανε ανοιχτό κάλεσμα για τις συμμετοχές. Και αυτό θα ήταν μια καταπληκτική εμπειρία αλλά και ευκαιρία. Έτσι και έκανα την αίτηση. Όταν δέχθηκα το mail που έλεγε πως έχει επιλεχθεί από την Biennale η συμμετοχή μου, να είμαι ειλικρινής δεν το πίστευα.
Από το project «From Myanmar… with Love»
Τι ακριβώς είναι το βραβείο;
Το βραβείο είναι η πρώτη θέση, στην κατηγορία video art. Σε συνεργασία με τον Γιάννη Μπούτα (Phoenix Fbyw Flybywire - Yiannis Boutas), ο οποίος έντυσε μουσικά το video με την υπέροχη μελωδία και απέσπασε πολλά θετικά σχόλια από τον κόσμο που επισκέφθηκε την Biennale. Το βραβείο είναι μια διεθνής αναγνώριση από έναν θεσμό που φέτος πραγματοποιηθηκε για δέκατη χρονιά στην Φλωρεντία. Για εμένα πιο πολύ το βραβείο ήταν η συγκίνηση του κόσμου όταν έβλεπε το βίντεο. Στο σημειωματάριο που είχα στην παρουσίαση κάποιος σημείωσε: ‘’Love as simple as that”… νομίζω ότι αυτό είναι το βραβείο, κάτι που «φτιάχτηκε» με πολύ αγάπη. Με τις απαντήσεις 100 ανθρώπων που μοιράστηκαν μαζί μου στιγμές, με την στήριξη των φίλων μου σε πολλά επίπεδα και κυρίως με το ότι πίστευαν σε εμένα.
Στην απονομή του βραβείου
Άλλαξε ο τρόπος που φωτογραφίζετε/ η ματιά σας μετά το βραβείο;
Πάντα αλλάζει ο τρόπος που φωτογραφίζω. Ανάλογα του τι φωτογραφίζω, την διάθεση μου, την ματιά μου, την σκέψη μου, και το τι θέλω να δείξω. Τις περισσότερες φορές απλά βγαίνει από μόνο του…
Πείτε μου τις πιο ωραίες λέξεις που μάθατε στις χώρες που βρεθήκατε;
Στα βιρμανέζικα: Αγαπη=Ατσι + ζωη=μπεουα. Είναι σε αυτό που έμαθα να εστιάζω τα τελευταία χρόνια. Να μου θυμίζω να αγαπώ την ζωή.
Τα Χριστούγεννα που θα σας βρουν;
Τα Χριστούγεννα έρχομαι Ελλάδα για λίγες μέρες.Οικογένεια, φίλοι, οικειότητα και καλό ελληνικό φαγητό, ξέρεις… μελομακάρονα, σπανακόπιτα, φέτα κτλ γιατί όλα τα παραπάνω μου λείπουν πολύ στην Myanmar.
11°
Από το project «From Myanmar… with Love»
