41 σταθμοί για φιλότεχνο καλοκαίρι

Να «κλείσουμε» παλιούς λογαριασμούς ή να ανοίξουμε καινούργιους; Όταν μετά από μήνες βιώνεις ξανά δράσεις πολιτισμού στον φυσικό τους χώρο, το σύνθημα δεν μπορεί παρά να είναι «τρεχάτε ποδαράκια μου». Υλικό, άλλωστε, υπάρχει, για κάθε διάθεση.

Αν μέσα στη συνθήκη του εγκλεισμού αναλογίστηκες συχνά βασικές αρχές και δεδομένα, ίσως ήρθε η στιγμή να πιάσεις το νήμα από την αρχή. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Μουσείο Ακρόπολης κάθε επίσκεψη έχει τη δυναμική να διεγείρει στο βλέμμα πρότερα αθέατες λεπτομέρειες. Κοιτάζοντας το μακρινό παρελθόν, ο δρόμος ίσως σε φέρει και στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στην έκθεση με τίτλο «δες ΑΠΕΝΑΝΤΙ. Ένας οικισμός στην Κέρο 4.500 χρόνια πριν», με ευρήματα από τις ανασκαφές στην Κέρο και το παρακείμενο Δασκαλιό. Προτιμάς να κινηθείς σε πιο… μοντέρνους καιρούς; Στο Μουσείο Γουλανδρή στο Παγκράτι η παρουσίαση της συλλογής ανανεώθηκε με 58 καινούργια έργα, ενώ το ΕΜΣΤ ξεδιπλώνει τριπλέτα επιλογών: μόνιμη συλλογή και δύο περιοδικές εκθέσεις - το Ubuntu με έργα της συλλογής Χάρη Δαυίδ και η έκθεση τέχνης και αρχιτεκτονικής «Symbols and iconic ruins» (από 27/5) που διερευνά τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τα ισχυρά πολιτισμικά σύμβολα.

Τα νέα μουσεία της πόλης

Πλήρως ανακαινισμένη και με υπερδιπλάσια έργα της συλλογής της προσβάσιμα στο κοινό, η Εθνική Πινακοθήκη επέστρεψε μετά από χρόνια για να ξετυλίξει τον μίτο της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, από τον Γκρέκο και τη ζωγραφική του 19ου αιώνα ως τις εγχώριες αναγνώσεις του Μοντερνισμού και σύγχρονες αναζητήσεις. Δεν λείπει, βέβαια, και το εκθεσιακό αφιέρωμα στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Η νεότερη άφιξη στον μουσειακό χάρτη της Αθήνας, πάντως, κατοικοεδρεύει στο 6 της οδού Μαυρομιχάλη, στο μέγαρο που κατασκεύασε για την οικογένειά του ο αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλερ και το οποίο κατόπιν φιλοξένησε την κατοικία και το Μουσείο Διονυσίου Λοβέρδου. Ζωγραφισμένες οροφές, λαμπερά ψηφιδωτά, ξυλόγλυπτα θυρώματα, πομπηιανά μοτίβα αλλά και σχεδιαστικές επιρροές από τη λαϊκή αρχιτεκτονική παράδοση συνθέτουν το εντυπωσιακό σκηνικό στο παράρτημα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου που στεγάζει την συλλογή του Κεφαλλονίτη τραπεζίτη με μεταβυζαντινές εικόνες, χειρόγραφα και αντικείμενα μικροτεχνίας. Αναμένουμε και τα επεξηγηματικά κείμενα που θα μας βοηθήσουν να αποκωδικοποιήσουμε τα εκθέματα.

Διαβάζοντας το '21

Η διακοσιετηρίδα από το 1821 έχει γενναίο μερίδιο στα μουσεία και ιδρύματα της πόλης. Πλήρως συντονισμένο στο «1821 Πριν και Μετά», το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς προσεγγίζει εκατό χρόνια ιστορίας, από την προετοιμασία της απελευθέρωσης ως τις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους. Μια χορταστική  περιήγηση με όχημα περισσότερα από 1.200 εκθέματα – μεταξύ άλλων οι σφραγίδες του Καραϊσκάκη και του Καποδίστρια, τα περίτεχνα σκουλαρίκια της κυρα-Βασιλικής, συζύγου του Αλή πασά, ένα τμήμα της σκηνής του Δράμαλη-λάφυρο από τη μάχη στα Δερβενάκια, αλλά και προγράμματα τελετών όπου καταγράφεται η ιεραρχία του κράτους. Σπάνια κειμήλια, τεκμήρια και πλούσιο αρχειακό υλικό και στην «ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ ʼ21» του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, από τη Χάρτα του Ρήγα και τις σημαίες της Επανάστασης έως το βόλι που σκότωσε τον Μπότσαρη και το πρώτο ΦΕΚ. Το μνημειακό Περιστύλιο της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου και η απαστράπτουσα πρώην Αίθουσα Τροπαίων και Υπασπιστών, όπου και η ζωφόρος της Επανάστασης, είναι ισχυρό κίνητρο για να δηλώσεις συμμετοχή στις ξεναγήσεις της έκθεσης «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων, δύο αιώνες μετά». Πόσο μάλλον όταν υπόσχεται εκατοντάδες μοναδικά εικαστικά και κειμενικά τεκμήρια, καθώς και την εντυπωσιακή ταπισερί «Η Σχολή των Αθηνών» - δάνειο από τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση.

Έναν διάλογο ανάμεσα σε ευρωπαϊκά έργα του 19ου αιώνα και του ελληνικού νεοκλασσικισμού και σε αρχαιότητες προτείνει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με την έκθεση «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου». Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη διερευνά τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ κατά τον αιώνα των επαναστάσεων («Γενναίοι και ελεύθεροι. Αμερικανοί φιλέλληνες και ο “ένδοξος αγώνας των Ελλήνων” (1776-1866)»), ενώ στο Ίδρυμα Θεοχαράκη τα φώτα πέφτουν στη «Γυναίκα στην Επανάσταση του 1821» με έργα από τη Συλλογή Βαρκαράκη.

Στο περιθώριο των μεγάλων επετειακών αφηγήσεων, τα Marginalia που επιμελείται η Άννα Καφέτση στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής (από 17/7) θα επιδιώξουν να παρακινήσουν σε κριτικό αναστοχασμό και μια αλληγορική ερμηνευτική μέσα από περφόρμανς και βιντεοεγκαταστάσεις των Σπύρου Βραχωρίτη, Βιργινίας Μαστρογιαννάκη, Νίνας Παππά και Ηλία Μαμαλιόγκα. Η επανεκκίνηση του annexM θα γίνει σούρουπο στις 8/7 με την υβριδική επιτελεστική δράση (performance) του Σπύρου Βραχωρίτη «Το φάντασμα της ελευθερίας - Το θρίλερ της Γυναίκας της Ζάκυ(ν)θος».

Με όραμα την επανεκκίνηση

H λίστα είναι μεγάλη (59 καλλιτέχνες από 27 χώρες), με ηχηρές συμμετοχές (λ.χ. El Anatsui, Kutluj Ataman, Kapwani Kiwanga, Steve McQueen, Toyin Ojih Odutola, Cornelia Parker, Ed Ruscha) και 15 νέες αναθέσεις έργων (στους Αναστασία Δούκα, Glenn Ligon, Duro Olowu, Michael Rakowitz, Αλέξανδρο Τζάννη, Adrian Villar Rojas, Danh Vo κ.ά.). Πώς να μην αναμένουμε με ενδιαφέρον στις 11/6 την έκθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ με τίτλο «Portals | Πύλη» σε επιμέλεια Ελίνας Κουντούρη, Διευθύντριας ΝΕΟΝ & Madeleine Grynsztejn, Pritzker Director, Museum of Contemporary Art Chicago με έργα σχετικά με τη συλλογικότητα, το δημόσιο χώρο και την πολιτιστική κατανόηση της ιστορίας και της πολιτικής, στο αναμορφωμένο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο - Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής;

Το πεδίο των λεπτών ορίων μεταξύ τάξης και χάους, στάσης και κίνησης, δομής και αναρχίας διερευνά το αφιέρωμα «Anti-Structure / Αντι-Δομή» σε επιμέλεια Ανδρέα Μελά (από 2/6) στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, έχοντας ως αφετηρία μια εγκατάσταση έργων του Urs Fischer και τις δημιουργίες 21 γνωστών Ελλήνων και Κυπρίων καλλιτεχνών από διαφορετικές γενιές και τεχνοτροπίες (μεταξύ άλλων των Διοχάντης, Γιώργου Λάππα, Παντελή Ξαγοράρη, Ντόρας Οικονόμου, Χριστόδουλου Παναγιώτου, Ναυσικάς Πάστρα, Γεωργίας Σαγρή, Λουκά Σαμαρά).

Άρωμα... Beuys και Μπιενάλε Βενετίας

Δεν βρέθηκες το 2019 στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας για να παρακολουθήσεις την όπερα -περφόρμανς «Ήλιος και θάλασσα» που εκπροσώπησε τη Λιθουανία και κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα; Κανένα πρόβλημα. Έρχεται το πρώτο διήμερο του Σεπτεμβρίου στο Φεστιβάλ Αθηνών στρώνοντας αμμουδιά στην Πειραιώς 260.

Εντωμεταξύ, το Ινστιτούτο Γκαίτε γιορτάζει τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Joseph Beuys με το πρότζεκτ «Everything is in a State of Change» (27/5-22/7) που περιλαμβάνει νέα βίντεο των Jennifer Nelson και Janis Rafa για τη σύνδεση ανάμεσα στον ανθρώπινο και τον ζωικό κόσμο και σε συνομιλία με την καλλιτεχνική έρευνα του Γερμανού επιδραστικού δημιουργού.

Sterling Ruby και Takis σε διπλό ταμπλό

Νέος «ένοικος» ανάμεσα στα ειδώλια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Μετά την παρέμβαση του Ai Weiwei το 2016, ο Sterling Ruby παρουσιάζει εδώ 21 κεραμικά γλυπτά του (μέχρι 21/6). Παράλληλα, ο Αμερικανός φημισμένος καλλιτέχνης εκθέτει στην γκαλερί Gagosian καινούργια έργα ζωγραφικής και κεραμικά, με αφετηρία το «Όνειρο θερινής νυκτός» του Σαίξπηρ (έως 31/7).

Δύο χρόνια από το θάνατό του, ο Takis, o πρωτοπόρος καλλιτέχνης ο οποίος μεταμόρφωσε τη γλυπτική χρησιμοποιώντας το μαγνητισμό, το φως και τον ήχο, έχει διπλά την τιμητική του. Από τις 23/6, 46 δημιουργίες του, από τις ενότητες Αιολικά, Σινιάλα, Μουσικά Γλυπτά, Μαγνητικοί Τοίχοι, Σπείρες κ.ά., συνθέτουν έναν «Κόσμο σε κίνηση» στον δημόσιο χώρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στον «ενεργειακό» ρυθμό του κινείται ήδη το MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά.

Εκεί που δεν το περιμένεις

«Ταξιδεύει» η τέχνη με φέρι-μποτ ή στα «σπλάχνα» μιας εκκλησίας; Αυτό το καλοκαίρι, ναι! Η νέα έκθεση του Blind Adam (29/5-11/7) προσφέρει μια ευκαιρία να καταδυθούμε σε μια χωρο-κάψουλα με χνάρια αιώνων, στην κατακόμβη της Ρωσικής Εκκλησίας της Φιλελλήνων. Με μια άλλη, άγνωστη στους πολλούς, ιδιάζουσα περίπτωση κατοίκισης καταπιάνεται η Έρη Δημητριάδη. Μέσα από τρεις εγκαταστάσεις στο πορθμείο της γραμμής Πέραμα-Σαλαμίνα (στις 18, 19, 25 & 26/6, 20:30) και τη φωταγώγηση εγκαταλελειμμένων κτιρίων στον απρόσιτο για το κοινό Άγιο Γεώργιο Σαλαμίνας επιχειρεί να αναδείξει την ιστορία της νησίδας που λειτούργησε ως λοιμοκαθαρτήριο και τόπος περιορισμού ψυχικά ασθενών, πριν μετατραπεί σε βάση του Πολεμικού Ναυτικού.

Έρχονται στις γκαλερί

Η σεζόν καλά κρατεί στις αίθουσες τέχνης με νέο κύμα εγκαινίων. Μια επισκόπηση του γλυπτικού έργου του Peter Buggenhut φιλοξενεί η Bernier/Eliades (από 27/5). Μετά το Camden Art Centre, η πρόσφατη δουλειά του Αθανάσιου Αργιανά θα παρουσιαστεί στο ARCH (από 3/6). Πρώτη ατομική για την Ελένη Μπαγάκη στην Ελένη Κορωναίου (από 4/6). Έργα των Sophie Calle, Delia Gonzalez, Dan Graham, On Kawara, Γεωργίας Σαγρή, Scratch Orchestra και Serapis Maritime, καθώς και περφόρμανς φέρνει η έκθεση I got up, σε επιμέλεια Pierre Bal-Blanc, στο Hot Wheels Athens (από 5/6). Τον 27χρονο Νιγηριανό καλλιτέχνη Ekene Stanley Emecheta μας συστήνει η Breeder (από 17/6). Την ίδια μέρα, διπλά εγκαίνια στην Ιλεάνα Τούντα για τους Μιχάλη Ζαχαρία και Μαρία Λουΐζου. Δημιουργίες του Lorenzo Vitturi αναμένονται στην CAN (τον Ιούνιο) και φωτογραφίες φύσης του Γιάννη Τζώρτζη στην a.antonopoulou.art (από 24/6). Οι Μαρία Βαρελά, Ζωή Χατζηγιαννάκη και Helen Ascoli εμπνέονται από την ερευνητική εργασία της ανθρωπολόγου Margaret Kenna για τη νέα έκθεση της State of Concept (από 28/6). Στη Rodeo καταφθάνει με καινούργια έργα ο Χριστόδουλος Παναγιώτου (από 15/7).

Φεστιβάλ στην πόλη

Τον Αύγουστο (25-29/8) επανακάμπτει στο ΚΠΙΣΝ το Summer Nostos Festival. Η θεματική «Ανθρωπότητα και τεχνητή νοημοσύνη» τροφοδοτεί τη συζήτηση στα πάνελ, αλλά και τις εγκαταστάσεις από τους Lauren Lee Mcarthy, Harshit Agrawal, Annie Dorsen και την Artworks. Και φυσικά δεν θα λείψουν τα live, οι παραστάσεις και οι προβολές στο πάρκο.

Έργα μεταξύ άλλων του Wolfgang Tillmans και του Βασίλη Κεκάτου φιλοξενεί το Athens Queer Festival (3-6/6) που πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Επίκεντρό του τα θέματα σεξουαλικής ταυτότητας και φύλου και βάση του χώροι στο κέντρο της πόλης – από τον Εθνικό Κήπο και το Πεδίον του Άρεως μέχρι γκαλερί και κινηματογράφους.