H Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε συμπαραγωγή με το Εθνικό Θέατρο, παρουσιάζει τη φιλόδοξη νέα παράσταση μουσικού θεάτρου Ματαρόα στον ορίζοντα, σε σύλληψη και σκηνοθεσία Θοδωρή Αμπαζή και μουσική Νίκου Κυπουργού και Θοδωρή Αμπαζή. Η αληθινή ιστορία του πλοίου «Ματαρόα», που μετέφερε Έλληνες διανοούμενους στη Γαλλία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εμπνέει μια νέα μουσικοθεατρική μυθοπλασία, εμπνευσμένη από τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα. To έργο Ματαρόα στον ορίζοντα έρχεται σε πρώτη παρουσίαση στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ από τις 14 Δεκεμβρίου 2024 και για είκοσι μία παραστάσεις έως και τις 12 Ιανουαρίου 2025.
Το έργο προβάλλει τις κατακερματισμένες μνήμες μιας χώρας με τραυματικό παρελθόν στην οθόνη ενός δυστοπικού παρόντος. Το πλοίο-θρύλος υπόσχεται μια ονειρική έξοδο. Μια έξοδο αναγκαία για κάποιους, άβολη και μάταιη για άλλους, αμφίβολη για όλους. Άνθρωποι σε αέναη μετακίνηση μέχρι τελικής πτώσεως, φυγάδες ενός σαπισμένου κόσμου, περιμένουν το πλοίο για έναν τόπο που υπόσχεται δικαιοσύνη και επιτρέπει τα όνειρα. Κληρονόμοι της ήττας και της ακύρωσης των ονείρων, στοιχειωμένοι στο «μεταξύ» των κόσμων, κολλημένοι στο άχρονο, περιμένουν με τη σειρά τους την ελπίδα ενός ταξιδιού, το λυτρωτικό μέλλον, την άφιξη στη γη της ελευθερίας. Το πεδίο για την ουτοπία παραμένει ανοιχτό, μόνο που ο ορίζοντας είναι άδειος, χωρίς σημάδι. Πού βρίσκεται σήμερα η Γη της Επαγγελίας; Υπάρχει ακόμα; Και, αν ναι, ποιοι είναι αυτοί που θα επιβιβαστούν στην κιβωτό της ελευθερίας;
Το κείμενο της Έλσας Ανδριανού αποτελεί τη γόνιμη πρώτη ύλη για τη δημιουργία πολυεπίπεδων σκηνικών συνθέσεων, όπου λόγος, μουσική, σκηνική δράση συνυπάρχουν ισάξια συνεισφέροντας από κοινού στην αφήγηση. Στην παράσταση συμμετέχει ένα εκλεκτό καστ πολυδύναμων ηθοποιών, χορευτών και μουσικών.
Ήταν ένα μικρό καράβι…
Το πλοίο λεγόταν «Ματαρόα» και απέπλευσε από την Ελλάδα τα ξημερώματα της 22ας Δεκεμβρίου του 1945. Στην πιο δύσκολη περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας, τις παραμονές του Εμφυλίου, μέσα σε ένα ζοφερό σκηνικό διώξεων και φόβου, ο φιλέλληνας Οκτάβιος Μερλιέ, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου, σε συνεργασία με τον υποδιευθυντή Ροζέ Μιλλιέξ, διαβλέποντας τις δυσοίωνες πολιτικές εξελίξεις φυγάδευσε τη νεότερη πνευματική ελίτ της Ελλάδας στο Παρίσι μέσω του θεσμού των υποτροφιών του γαλλικού κράτους. Το βρετανικό καράβι «Ματαρόα», που κατά μία εκδοχή σημαίνει, στα πολυνησιακά, «γυναίκα με μεγάλα μάτια», ενώ κατά άλλες υποδηλώνει τη διορατικότητα, την ανησυχία, την ελπίδα, το να είσαι ζωντανός, πήρε μαζί του 125 νέους Έλληνες επιστήμονες και καλλιτέχνες για να τους γλιτώσει από τη «λευκή τρομοκρατία» που ξεκίνησε μετά τα Δεκεμβριανά. Μεταξύ τους, οι Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Μιμίκα Κρανάκη, Κώστας Αξελός, ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος, οι φοιτητές αρχιτεκτονικής Εμμανουήλ Κινδύνης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Αθανάσιος Γάττος, Κωνσταντίνος Μανουηλίδης, Νικόλας Χατζημιχάλης, Γιώργος Κανδύλης, Πάνος Τσολάκης, Τάκης Ζενέτος, ο κινηματογραφιστής Μάνος Ζαχαρίας, ο γλύπτης Μέμος Μακρής, ο ζωγράφος Ντίκος Βυζάντιος, ο μουσικός Δημήτρης Χωραφάς, ο τεχνοκριτικός Άγγελος Προκοπίου, οι γιατροί Ανδρέας Γληνός και Ευάγγελος Μπρίκας, η συγγραφέας Έλλη Αλεξίου, η ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου, ο ποιητής Ανδρέας Καμπάς, οι φιλόλογοι Εμμανουήλ Κριαράς και Σταμάτιος Καρατζάς, και πολλοί άλλοι.
Το ανήσυχο αυτό «πολύτιμο φορτίο» θα αναζητούσε διέξοδο σωτηρίας στα γαλλικά πανεπιστήμια και, αργότερα, θα άλλαζε με τα έργα του την πορεία της σκέψης, της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από τότε, όμως, άλλαξαν πολλά. Τώρα, ογδόντα χρόνια μετά, τι; Για πού; Και γιατί;
«Τα αεροπλάνα χάνονται στα σύννεφα. Τα πλοία χάνονται στον χρόνο…»
H παράσταση μουσικού θεάτρου Ματαρόα στον ορίζοντα σηματοδοτεί την πρώτη συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Εθνικό Θέατρο. Τη σύλληψη και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Θοδωρής Αμπαζής, ένας πολύπειρος και σημαντικός δημιουργός, συνθέτης και σκηνοθέτης, οι δουλειές του οποίου συνδυάζουν τη θεατρική και τη σύγχρονη μουσική γλώσσα σε αγαστή σύμπνοια. Για τη σύνθεση της πρωτότυπης μουσικής της παράστασης, ο Θοδωρής Αμπαζής συνεργάζεται εκ νέου με τον διακεκριμένο συνάδελφό του Νίκο Κυπουργό, έναν από τους δημοφιλέστερους σύγχρονους Έλληνες μουσικούς, με πολύχρονη παρουσία και πολυσχιδή προσφορά στη θεατρική μουσική και το μουσικό θέατρο. Οι δυο συνθέτες δημιουργούν από κοινού ένα ιδιαίτερο ηχητικό σύμπαν το οποίο περνά ανεπαίσθητα από τη θεατρική εξωστρέφεια και τη σαρκαστική οξύτητα στο λεπτό χιούμορ και τη νοσταλγική μελωδικότητα. Η δουλειά τους συνδυάζει αφηρημένους ήχους και λυρικές εμπνεύσεις σε ένα εκφραστικό μουσικοθεατρικό μάγμα που ταυτόχρονα συνομιλεί με τη μουσικότητα και τον εσωτερικό ρυθμό του λόγου και της κίνησης των βιρτουόζων ηθοποιών που αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο της επιτέλεσής του.
Με πρώτη ύλη το πρωτότυπο κείμενο της Έλσας Ανδριανού, ένα υβρίδιο πολιτικού και ποιητικού θεάτρου που ακροβατεί δεξιοτεχνικά ανάμεσα στο έμμετρο κείμενο και την πρόζα αποδίδοντας την πρόσφατη νεοελληνική εμπειρία ως πικρά κωμική Βαβέλ από αλληλοσυγκρουόμενες φωνές, ο Θοδωρής Αμπαζής σκηνοθετεί ένα σύγχρονο και συναρπαστικό έργο καθαρού μουσικού θέατρου, όπου η μνήμη συνδέει το παρόν με το παρελθόν.
Σκηνικός χώρος, η προβλήτα ενός λιμανιού και μια θάλασσα από αμέτρητα σημαιάκια, όπου οι ήρωες του έργου, επίδοξοι ταξιδιώτες ενός νέου Ματαρόα, δεν σταματούν να τραγουδούν, να χορεύουν, να παίζουν τα μουσικά τους όργανα και να ονειρεύονται, παλεύοντας παράλληλα με τις αντιφάσεις και το βάρος της μετεμφυλιακής κληρονομιάς και της νεότερης ευρωπαϊκής τους εμπειρίας. Όσο βρίσκονται σε μια κατάσταση αμφίβολης αναχώρησης, ο κόσμος και η ιστορία ανοίγονται μπροστά τους, επιβεβαιώνοντας πως «τα όνειρα, κι όταν μικραίνουν, είναι μονάχα για να μεγαλώσουν πάλι» και ότι οι αποτυχίες, οι κίνδυνοι και η οδύνη υπάρχουν για να δίνουν νόημα στη συγχώρεση, τη νίκη και τη χαρά.
«Στην προβλήτα ενός λιμανιού μια ομάδα νέων ανθρώπων ετοιμάζεται για τη “μεγάλη έξοδο”. Αναμένουν το πλοίο που θα τους ταξιδέψει μακριά από τη ζοφερή πραγματικότητα, προς έναν τόπο ελευθερίας, ευημερίας, έμπνευσης και νέων ευκαιριών. Όλοι τους γνωρίζουν την ιστορία του “Ματαρόα” και, όσο η δική τους αναμονή μεγαλώνει, οι αναφορές σε εκείνο το ιστορικό ταξίδι πληθαίνουν. Όμως οι διαφορές της εποχής του θρυλικού “Ματαρόα” με το σήμερα είναι κάτι παραπάνω από ορατές και η παλιά ιστορία αδυνατεί να τροφοδοτήσει από μόνη της την προσδοκία τους που, σταδιακά, μετατρέπεται σε αμφιβολία και τελικά σε απόγνωση. Οι “νέοι ταξιδιώτες”, ακίνητοι σε ένα σημείο “μεταξύ”, ανίκανοι να επέμβουν, έχοντας χάσει την αίσθηση του χρόνου και του χώρου, καταλήγουν άβουλοι παρατηρητές του αχανούς ορίζοντα. Η ξαφνική εμφάνιση ενός αυθεντικού επιβάτη του “Ματαρόα” ανατρέπει την ιστορία τους, επαναπροσδιορίζοντας τόσο την ίδια την έννοια του ταξιδιού όσο και τον σκοπό του», σημειώνει ο Θοδωρής Αμπαζής.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Κέννυ ΜακΛέλλαν, την κίνηση η Σταυρούλα Σιάμου και τον σχεδιασμό φωτισμών ο Νίκος Βλασόπουλος. Συνεργάτιδα σκηνοθέτρια είναι η Ελεάνα Τσίχλη, ενώ την ιστορική έρευνα και τη δραματουργική συνεργασία ανέλαβε η Ελίτα Κουνάδη.
Τους ρόλους της παράστασης ερμηνεύουν οι: Δημήτρης Ξανθόπουλος, Μανώλης Μαυροματάκης, Αγγελική Στελλάτου, Γιάννης Εγγλέζος, Ηλέκτρα Καρτάνου, Ελίτα Κουνάδη, Μάριος Κρητικόπουλος, Λένα Μποζάκη, Βασίλης Παπαδόπουλος, Στέφανος Πίττας, Περικλής Σιούντας, Αντιγόνη Φρυδά.
10°
