Μέσα χώρα: Η νέα όπερα του Άγγελου Τριανταφύλλου στην Εθνική Λυρική Σκηνή

H Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει τη νέα όπερα του Άγγελου Τριανταφύλλου «Μέσα χώρα». Το σπονδυλωτό αυτό έργο –μια ανάθεση της ΕΛΣ στον συνθέτη–, σε λιμπρέτο Γιάννη Αστερή, πραγματεύεται το ζήτημα της μοναξιάς στην τρίτη ηλικία.

Η Μέσα χώρα είναι μια όπερα που φέρνει στο κέντρο της σκηνής τους ανθρώπους που βρέθηκαν μόνοι τους σε μια απρόσμενη στροφή της ζωής τους. Μια όπερα που ρίχνει τους προβολείς της στους ανθρώπους που πεθαίνουν από μοναξιά, τους αδύναμους εκείνους χαρακτήρες που συντρίβονται από τις οικογενειακές σχέσεις.

Ο αναγνωρισμένος θεατρικός συνθέτης Άγγελος Τριανταφύλλου, μετά από ανάθεση της ΕΛΣ, υπογράφει μια νέα όπερα «χωρίς πράξεις και σκηνές», όπως αναφέρει, αλλά «με νησίδες που γεννιούνται η μία από την άλλην και όλες μαζί ακολουθούν τη ροή ενός ορμητικού ποταμού». Με τη συνδρομή του Γιάννη Αστερή, ο Τριανταφύλλου αποτίνει φόρο τιμής στις γιαγιάδες και τους παππούδες που μένουν μόνοι και ερημωμένοι, και εγείρει ερωτήματα για το γήρας, τη μοναξιά, την αρρώστια, τις εύθραυστες οικογενειακές σχέσεις.

Ο συνθέτης σημειώνει για το έργο: «Η Μέσα χώρα είναι μια όπερα χωρίς πράξεις και χωρίς σκηνές. Είναι ένα σπονδυλωτό έργο με νησίδες που γεννιούνται η μία από την άλλην και όλες μαζί ακολουθούν τη ροή ενός ορμητικού ποταμού. Κύρια έμπνευση υπήρξε εξαρχής ο θάνατος των ηλικιωμένων από μοναξιά, φαινόμενο που σε κάποιες χώρες όπως στην Ιαπωνία είναι σαρωτικό και μαζικό. Και από κει και πέρα κινητήριος μοχλός ήταν η επιθυμία μου να αποτίσω φόρο τιμής στη γενιά των παππούδων μας και των γιαγιάδων μας, που μας μεγάλωσαν και ζήσαμε την πτώση τους. Όμορφη και επώδυνη. Στην όπερα αυτή εγείρονται ερωτήσεις για το γήρας, τη μοναξιά, την αρρώστια, τις εύθραυστες οικογενειακές σχέσεις και τη φθαρτότητα με την οποία όλοι μας είμαστε αντιμέτωποι.

Η Μέσα χώρα θα ερμηνευτεί από σολίστες άνω των 65 κατά βάση, μπολιασμένους με κάποιους νεότερους. Κάποιοι με πολυετή καριέρα, άλλοι ερασιτέχνες, άλλοι αμιγώς λυρικοί ερμηνευτές, άλλοι όχι. Η χορωδία αποτελείται από ανθρώπους 65+ επίσης, ενώ συμμετέχει και η Διαπολιτισμική Ορχήστρα, πέρα από την Ορχήστρα της ΕΛΣ.

Μουσικά η Μέσα χώρα κινείται σε ένα προσωπικό ιδίωμα που έχει διαμορφωθεί από την πρότερη δουλειά μου στο θέατρο αλλά και από τα είδη και ύφη στα οποία με μεγάλωσαν οι γενιές για τις οποίες τώρα γράφω. Υπάρχουν σόλι, ντουέτα, χορωδιακά κλπ. χωρίς να ακολουθείται όμως αυστηρά η δομική της όπερας. Δεν φιλοδοξώ να πετύχω καθαρό ύφος ούτε απόλυτη δομή. Φιλοδοξώ να συντονιστώ με τη δόνηση που νιώθω βιώνοντας ξανά όσα έχω στη μνήμη μου και όσα μου ξυπνάει η ποίηση του Γιάννη Αστερή, με τον οποίον συνυπογράφουμε το έργο».

Ο Γιάννης Αστερής υπογράφει ένα ανάλαφρο, δοξαστικό λιμπρέτο για τις ζωές των ανθρώπων που καταλήγουν στην απόγνωση, την ερημιά και το πένθος. Ο λιμπρετίστας αναφέρει για τη Μέσα χώρα: «Tο έργο ξετυλίγει δεκαπέντε εικόνες ανθρώπων γύρω από ένα δύσκολο κέντρο: τον θάνατο από μοναξιά – είτε μιλάμε για τον θάνατο του σώματος είτε για την ερημιά που αφήνει πίσω του εκείνος που φεύγει, το βαθύ και σκληρό αίσθημα απόγνωσης όταν το πρόσωπό μας παύει να καθρεφτίζεται στο βλέμμα του άλλου.

Το κέντρο –το βλέμμα μπροστά στο ρήγμα– φωτίζεται από περισσότερες μεριές και σιγά σιγά αποκαλύπτει έναν χώρο μεγαλύτερο: οι προσωπικές στιγμές ανοίγονται σε έναν τόπο κοινό, εκεί που κατοικούν η μοναξιά, τα προχωρημένα χρόνια, ο θρήνος, η μνήμη, το πένθος, η επιστροφή σε μέρη γνώριμα, οικεία.

Η κηδεία μιας αθυρόστομης. Ένας άντρας τραγουδάει στη γυναίκα του. Ένας πατέρας και το άρρωστο παιδί του. Μια ασυνήθιστη ξερή για τρεις. Μια κόρη, μια μάνα, ένα σαλόνι γεμάτο χώμα, οι τρεις χάροι. Και η πλατεία – η Μέσα χώρα που χάνει το βάρος της και με μια χειρονομία σίγουρη αποδιώχνει τον πόνο, τη φθορά, το πένθος και χάνεται μέσα σε μια ομίχλη ανάλαφρη, δοξαστική».

Το πρώτο ανέβασμα της νέας όπερας στη σκηνή υπογράφει ο Νίκος Καραθάνος, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του θεάτρου, με αναγνωρίσιμη ματιά, η οποία χαρακτηρίζεται από την ευαισθησία, τη μουσικότητα και την επιθυμία της ανάδειξης υπόγειων νοημάτων και εννοιών. Μαζί του συνδράμει μια εκλεκτή δημιουργική ομάδα: τα σκηνικά σχεδίασαν η Έλλη Παπαγεωργακοπούλου και ο Σωτήρης Μελανός, τα κοστούμια υπογράφει ο Άγγελος Μέντης, τη χορογραφία η Αμάλια Μπένετ, τους φωτισμούς η Ελίζα Αλεξανδροπούλου και τα βίντεο ο Παντελής Μάκκας. Ο Καραθάνος επισημαίνει: «Η Μέσα χώρα μιλάει για όσους στο λυκόφως της ζωής τους στραφήκαν προς τα μέσα και πέθαναν από μοναξιά. Γι’ αυτούς που βρήκαν τη σορό τους μετά από καιρό πολύ. Για όσους βλέπαν στον ουρανό μόνο τον αστερισμό του Λύκου. Για τους γονείς μας. Για τη θεία Βαγγελιώ και τον Αργύρη. Για τον άγνωστο που μένει στο απέναντι σπίτι. Για όλους όσους έφυγαν σα μοναχικοί αστέρες όταν η μοναξιά τους ανατινάχτηκε με πάταγο».

Ο Μιχάλης Παπαπέτρου υπογράφει την ενορχήστρωση του έργου, ενώ ο Ηλίας Βουδούρης έχει την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης. Με την όπερα Μέσα χώρα, τα ερασιτεχνικά σύνολα της ΕΛΣ –η Διαπολιτισμική Ορχήστρα και η Χορωδία 65+ των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της ΕΛΣ– ανεβαίνουν στη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος για να συμπράξουν με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ, αλλά και διακεκριμένους καλλιτέχνες.

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης αναφέρει: «Η Μέσα χώρα του Άγγελου Τριανταφύλλου, εκτός από τη χαρά της ανακάλυψης ενός εξαιρετικού νέου έργου, μας προσφέρει μια πολύ μεγάλη ευκαιρία: να δούμε για πρώτη φορά επί σκηνής τη δημιουργική σύμπραξη επαγγελματιών ερμηνευτών και μουσικών με ερασιτέχνες. Από το 2017 που ξεκινήσαμε μια συστηματική εργασία πάνω στα κοινωνικά μας προγράμματα έχουμε αναπτύξει πολύ σπουδαία ερασιτεχνικά σχήματα, όπως, μεταξύ άλλων, η Διαπολιτισμική μας Ορχήστρα και η Χορωδία 65+. Πέντε χρόνια μετά, το έργο αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα, ανεβάζοντας στη μεγάλη μας σκηνή τους υπέροχους ερασιτέχνες μουσικούς των κοινωνικών μας προγραμμάτων και δίνοντάς τους την ευκαιρία να συνεργαστούν με διακεκριμένους καλλιτέχνες στην ερμηνεία ενός νέου έργου όπερας. Ανυπομονούμε για το αποτέλεσμα, με τη σκηνοθετική ματιά του σπουδαίου Νίκου Καραθάνου».