Donum Amicorom: Έκθεση έργων του Παύλου Σάμιου στο Βυζαντινό Μουσείο

Ένα σπάνιο, όσο και εξαιρετικά σημαντικό διπλό γεγονός πραγματοποιείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο όπου παρουσιάζεται η έκθεση με τίτλο “Donum Amicorom” («Δώρο Φίλων»), που περιλαμβάνει μεγάλο μέρος από τα 135 σπουδαία έργα που άφησε ο αείμνηστος κορυφαίος ζωγράφος Παύλος Σάμιος, ως δωρεά στα μεγαλύτερα Μουσεία της χώρας.  Μια πράξη γενναιοδωρίας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, από έναν κορυφαίο δημιουργό που υπήρξε και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών. Η έκθεση πραγματοποιείται με την επιμέλεια του artworx που ίδρυσαν η σύντροφος ζωής για τον Παύλο Σάμιο, Μαρία Ξανθάκου και η Ιζαμπέλα Φρανσές.

Την έκθεση συνοδεύει πολυτελής κατάλογος, με τίτλο “Liber Amicorum” («Βιβλίο Φίλων») που περιλαμβάνει κείμενα σημαντικών ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού που εκτιμούν το έργο του Παύλου Σάμιου και συνδέθηκαν μαζί του, καθώς βέβαια και τα έργα της δωρεάς. Ο κατάλογος κυκλοφορεί,  με την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού,  από τις εκδόσεις Μίλητος.

Όπως σημειώνει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη στον κατάλογο της έκθεσης: «Ο Παύλος Σάμιος ήταν ένας χαρισματικός καλλιτέχνης, με άμεση και τολμηρή ματιά, εκφράζοντας με σπάνια αίσθηση των χρωμάτων την ισχυρή προσωπικότητά του. Η αστείρευτη φαντασία του δημιουργούσε συνεχώς νέες εκφράσεις στην τεχνική του. Αυστηρός με τον εαυτό του δούλευε ασταμάτητα, κληροδοτώντας μας ένα έργο συμπαγές. Μικρό, αλλά απολύτως αντιπροσωπευτικό δείγμα του, αποτελεί η ανθολογία της έκθεσης «Παύλος Σάμιος – Liber­Amicorum» που φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.»

Από την πλευρά της η Δρ Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα, Γενική Διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, όπου ο Παύλος Σάμιος είχε παρουσιάσει την τελευταία του μεγάλη εμβληματική έκθεση το 2019 με τίτλο «BROKEN HISTORY», «ΣΠΑΣΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ» σημειώνει: “Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης και οι ανθρωπιστικές αξίες δοκιμάζονται σκληρά, ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε μετά θάνατον… Πέντε χρόνια μετά, το Βυζαντινό Μουσείο έρχεται να φιλοξενήσει και πάλι τον Παύλο Σάμιο, αυτήν τη φορά μέσα από ένα εικαστικό requiem των έργων που ο καλλιτέχνης άφησε γενναιόδωρα σε διάφορα μουσεία της Αθήνας. Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, αγαπημένο του στέκι και πηγή έμπνευσης αρκετών έργων του, ο Παύλος Σάμιος άφησε τριάντα τέσσερα αντιπροσωπευτικά έργα, τα περισσότερα με θρησκευτικό περιεχόμενο... Η δωρεά που ο Παύλος Σάμιος άφησε στα μουσεία της Άθήνας είναι μια απάντηση στο ερώτημα τι χρησιμεύουν οι καλλιτέχνες σήμερα, γιατί η τέχνη στα μάτια του Σάμιου δεν ήταν μια μοναχική απόλαυση, αλλά ένα μέσο, ένας τρόπος να ζει πάντα μαζί με όλους τους άλλους.”

Το χρονικό της δωρεάς  

Το 2021 ο κορυφαίος Έλληνας ζωγράφος και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών, ο οποίος μετέδωσε με τη διδασκαλία του τα μυστικά της τέχνης στις νεότερες γενιές καλλιτεχνών, προέβη σε μια ύστατη πράξη προσφοράς στον πολιτισμό, αφήνοντας πίσω του μέσω διαθήκης, ένα μοναδικό κληροδότημα, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά.

«Θα ’θελα να με θυμούνται μέσα από τα έργα μου. Να αισθάνονται εκείνοι  που θα τα βλέπουν κάτι από εκείνο  που αισθάνθηκα εγώ όταν ζωγράφιζα», έγραφε ο ίδιος ο Παύλος Σάμιος, επεξηγώντας κατά κάποιο τρόπο την πρωτοβουλία του.

Ο ζωγράφος δώρισε σε σημαντικά μουσεία της χώρας και ιδρύματα σπουδαία έργα τέχνης που προέρχονται από όλη την διάρκεια της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Ανάμεσά τους τα Εθνική Πινακοθήκη, Βυζαντινό Μουσείο, Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Μουσείο της Ακρόπολης, Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Μουσείο Μπενάκη, Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας, Μέγαρο Μουσικής, Νομισματικό Μουσείο, κ.ά.

Η μεγάλη αυτή δωρεά, παρουσιάζεται τώρα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, πριν διαμοιραστεί στα διαφορετικά μουσεία – φορείς αποδοχής της δωρεάς. Μια έκθεση που αποκτά και συμβολικό χαρακτήρα καθώς ο Παύλος Σάμιος είχε εκθέσει εκεί  το 2019 την σειρά Σπασμένη Ιστορία, με εξαιρετική επιτυχία.

Την επιμέλεια της έκδοσης “Liber Amicorum” («Βιβλίο Φίλων»), που συνοδεύει την έκθεση έχουν οι: Μαρία Ξανθάκου, Ιζαμπέλα Φρανσές, Βένια Παστάκα. Τα έργα της δωρεάς παρουσιάζονται ανά μουσείο, καθώς ο Παύλος Σάμιος είχε επιλέξει ο ίδιος, ανάλογα με τη θεματική τους, τους φορείς που ήθελε να τα κληροδοτήσει.