3°
Στη Θεογονία, τη νέα εικαστική μυθοπλασία που μας παρουσιάζει ο Θοδωρής Μπαργιώτας, τα πρόσωπα των έργων, κωμικά ορισμένες φορές στην όψη και την έκφραση της αγωνίας τους, πασχίζουν να απαλύνουν την τραγωδία της ανυπαρξίας του Θεού, επινοώντας τον δικό τους και κατασκευάζοντάς τον με όποια υλικά μπορούν ή αναζητώντας τον στα πιο απίθανα μέρη εξωθώντας στα άκρα την ανάγκη τους με μια άτσαλη ειδωλολατρική πρακτική. Το σύνολο των ζωγραφικών έργων της Θεογονίας μπορεί να διαβαστεί ως ένα εικονογραφικό πρόγραμμα κάποιου ξεχασμένου ναού μιας παλαιάς αλλόκοτης θρησκείας ενός μακρινού παρελθόντος ή ενός μετα-μεταμοντέρνου ναού μιας new age θρησκείας ενός όχι-και-τόσο-μακρινού μέλλοντος. Μάλλον το δεύτερο καθώς οι χώροι που κινούνται οι νέοι και οι νέες του Μπαργιώτα σε αναζήτηση των θεών τους, παραπέμπουν σε post-apocalyptic σκηνικά μιας απροσδιόριστης καταστροφής που προηγήθηκε (ή μιας σφοδρής επερχόμενης ως φυσικό επόμενο της ανοησίας τους και της ύβρεως;).
Σ’ αυτήν την τρομακτική limbo μιας εφιαλτικής (και λίγο αστείας) κοσμολογικής περιόδου που λες κι ο χρόνος έχει σταματήσει στο μέσο μιας μεταμόρφωσης –δεν πρόκειται για τον κόσμο που ξέραμε αλλά δεν έχει ακόμα διαμορφωθεί σε κάτι νέο, δεν έχει αποκτήσει το οριστικό του σχήμα καθώς του λείπει ο Θεός– δυο ανταγωνιστικές φυλές πασχίζουν να γνωρίσουν το Θείο, να δώσουν νόημα στο υπαρξιακό τους κενό.
Σε μια αντιστροφή των ιερών κειμένων, των παραδόσεων, των δοξασιών κάθε θρησκείας, στη Θεογονία του Μπαργιώτα τα μέλη της πρώτης ομάδας παράγουν το Θεό τους. Αντί της Γενέσεως του κόσμου και του ανθρώπου από τον Θεό, ο άνθρωπος ποιεί το Θεό και χρειάζεται μόνο έναν διαχειριστή Θεό για να απαλλαγεί των ευθυνών του. Και ίσως στην πιο κωμικοτραγική βλασφημία του εναλλακτικού σύμπαντος του Μπαργιώτα, ο Θεός δεν θα πλαστεί κατ’ εικόνα και ομοίωση του δημιουργού του αλλά ως ένα παστίς ετερόκλητων αντικειμένων, ένα παζλ με συναρμοσμένα τεμάχια χωρίς τη γνώση του πρωτοτύπου. Δεν βρίσκεται παντού ο Θεός για τους θολωμένους χειρώνακτες και τεχνίτες αυτής της θρησκείας. Μπορεί όμως να είναι οτιδήποτε: μερικά μπαλόνια, λίγα κούτσουρα, ένας σωρός από πέτρες, ένας φουσκωτός ναός κλεμμένος θαρρείς από κάποιον παιδότοπο, δύο-τρία ζελεδάκια, ένα θερμοκήπιο, ένας μπόγος από δέματα που αψηφούν τη βαρύτητα.
Τα μέλη της άλλης ομάδας, όμως, δεν προσπαθούν να φτιάξουν το Θεό του: πιστεύουν ότι είναι ένα άγριο θεριό και ψάχνουν να τον βρουν, να τον αιχμαλωτίσουν, να τον υποχρεώσουν να παίξει το ρόλο που του έχουν προετοιμάσει, να τον κάνουν με το ζόρι αρχηγό τους. Πιστεύουν πως ο Θεός είναι ένα άγριο ζώο που θα το πιάσουν και θα το βάλουν στο κλουβί, όχι όμως για να το καθυποτάξουν ή να το εξημερώσουν δια της βίας αλλά για να ικανοποιήσουν την ακόρεστη δίψα τους για το θεϊκό. Με εξόφθαλμη αδεξιότητα, σαν να στερούνται κάθε πολιτισμικής αναφοράς, λες και ξεβράστηκαν πριν λίγο σε έναν αφιλόξενο κόσμο που τους είναι άγνωστος αλλά και με άγνοια κινδύνου, επιδιώκουν να αιχμαλωτίσουν διάφορα άγρια ζώα και από ζώντες οργανισμούς να τα αδρανοποιήσουν μετατρέποντάς τα σε ξόανα και τοτέμ.
Ο Θοδωρής Μπαργιώτας, ένας άνθρωπος του παιχνιδιού, ένας homo ludens, στα έργα του πειραματίζεται με ένα προβοκατόρικο και επικίνδυνο «παιχνίδι» δοκιμάζοντας τα αντανακλαστικά και τα όρια της ανεκτικότητάς του θεατή αλλά και τους κανόνες της τέχνης. Τοποθετεί σε ορισμένους πίνακες «κρυφά και ύπουλα και με λίγη ντροπή» ανάμεσα στους παραδοσιακά (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό…) φωτογραφισμένους ανθρώπους που ο ίδιος φωτογραφίζει για έργα του, πρόσωπα και κορμιά δημιουργημένα με τη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία μετέπειτα μεταφέρει με λάδι στον καμβά. Περισσότερο τον ενδιαφέρει αν θα γίνουν αντιληπτές αυτές οι «παρατυπίες» και πώς θα προσληφθούν από τους θεατές καθώς και αν θα ταιριάξουν σε ένα ξένο από αυτές σώμα εικόνων, αν θα ενταχθούν αρμονικά σε ένα οργανικά ενιαίο όλον ή αν θα ξεχωρίζουν ως ενοχλητικές παραφωνίες.
Σ’ αυτήν τη σύγχρονη και τεχνολογικά επίκαιρη εικαστική έρευνα διακρίνουμε μια μεθοδολογική αλληγορία παράλληλη με τη μυθοπλασία της Θεογονίας προφανώς που αφορά στην ίδια την πράξη της δημιουργίας από τον εικαστικό.
Πώς θα εκτονωθεί εν τέλει αυτή η υπόγεια ένταση που διακρίνουμε στα έργα; Μήπως με θύμα τον Θεό, όταν οι δημιουργοί του συνειδητοποιήσουν, κι αυτό δεν μπορεί να αργήσει, πως δεν τους είναι αρκετός; Αυτό ίσως να είναι το επόμενο επεισόδιο στη θεματική του Θοδωρή Μπαργιώτα. Και να έχει τον τίτλο Θεοκτονία. Ή, ίσως, η νομοτελειακή συνέπεια να είναι η ανθρωποκτονία, ο πόλεμος, η γενοκτονία λόγω των διαφορετικών θεών που επινόησαν οι άνθρωποι. Και να έχει τον τίτλο Ιστορία.
Από τη Θεογονία στη Θεοκτονία, λίγοι πίνακες δρόμος
Γιάννης Κουκουλάς, Δρ Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης
