Helen Marden «Agape/Αγάπη» στην Gagosian

Όταν ξεκινά ένα νέο έργο, η Marden καλύπτει τον καμβά με υγρή ρητίνη. Όσο η ρητίνη στεγνώνει, προσθέτει χρωστικές σε μορφή σκόνης και τις δουλεύει με την αμεσότητα και την ταχύτητα που απαιτεί ο αυτοσχεδιασμός για να ζωγραφίσει με καθαρούς χρωματικούς τόνους υψηλού κορεσμού. Διαψεύδοντας τη διάχυτη αντίληψη ότι το χρώμα αποτελεί ένα δευτερευούσης σημασίας ή και επιφανειακό μέλημα για τους εικαστικούς —και ιδιαίτερα για τις γυναίκες εικαστικούς— η τολμηρή παλέτα της Marden αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της δουλειάς της. Οι ζωηρές της συνθέσεις συνδέονται από δέσμες νημάτων που δίνουν την εντύπωση ότι ρέουν καθώς ελίσσονται και αλληλεπικαλύπτονται ενώ ταυτόχρονα ορίζονται από σαφή περιγράμματα και άκρες που σβήνουν απαλά. Ενταγμένα στην επιφάνεια ορισμένων έργων βρίσκονται αντικείμενα όπως φτερά, κοχύλια, κλαδάκια και θαλασσινό γυαλί —στοιχεία από τη φύση που είναι εύθραυστα αλλά και ανθεκτικά, ζωτικά και μεταμορφωτικά.

Οι πίνακες της Marden τροφοδοτούνται από τη στενή της σχέση με τη σύγχρονη αφαίρεση, τη βύθισή της μέσα στη φύση, και τη μαγεία που ασκούν η ελληνική αλλά και άλλες πολιτιστικές παραδόσεις. Από το 1971, έχει σπίτι στην Ύδρα και εδώ, μετά από μια περίοδο ανάπαυλας, ξανάπιασε για τα καλά τη ζωγραφική και δημιούργησε το σύνολο έργων που εκπροσωπούνται στην Agape/Αγάπη με δύο πίνακες του 1980. Αυτά τα πρώιμα έργα αποκαλύπτουν και τη μεταμόρφωση στην προσέγγισή της, το πέρασμα από την αφαιρετική απόδοση του ατίθασου, ποιμενικού ελληνικού τοπίου στην απόσταξη της τοπογραφίας του σε βιομορφικά σχήματα.

Αν και τα τελευταία έργα της Marden δημιουργήθηκαν στο Τίβολι, στη Νέα Υόρκη, τα μπλε της θάλασσας και τα κόκκινα του κρασιού θυμίζουν θαλασσινά και στεριανά τοπία της Ελλάδας. Ο δραματικός αυθορμητισμός τους αντανακλά τη συγγένειά της με τις υπαρξιακές προσεγγίσεις στη δημιουργία τέχνης που υιοθέτησαν μορφές όπως ο Henri Michaux και ο Lucio Fontana, οι οποίοι εξερεύνησαν τις ριζοσπαστικές δυνατότητες της αφαίρεσης. Με φωτεινά χρώματα που αναδύονται μέσα από το σκοτεινό τους φόντο, τα νέα έργα της Marden πυροδοτούν διέγερση των αισθήσεων, ενώ στη βάση τους κυλά ακάματη δημιουργικότητα και αγάπη απέναντι στις χαρές και τις δοκιμασίες της ζωής.

Θεμελιωδώς μη-αντικειμενικά έτσι όπως εστιάζουν σε αφαιρετικές φόρμες και στο χρώμα, τα έργα αυτά υποδηλώνουν ταυτόχρονα την παραστατική παρουσία τόσο λόγω μεγέθους, που πλησιάζει την ανθρώπινη κλίμακα, όσο και λόγω της σύνθεσής τους, που υπαινίσσεται την αρμονία και την ισορροπία των σωμάτων. Η σειρά Sanuk (2023) είναι μια ομάδα από κυκλικά έργα με επικολλημένα φτερά και στολισμένα με σταλαγματιές μελάνης που ανακαλούν τη λάμψη του ήλιου και τα κέρινα φτερά του Ικάρου. Μια επιλογή από υδατογραφίες σε λαμπερά χρώματα, που το χέρι έχει απλώσει με διάφορες κινήσεις, συμπληρώνει τους μεγαλύτερους πίνακες.

Ο τίτλος Agape/Αγάπη δηλώνει την αγάπη που διαρκεί άνευ όρων, και εκφράζει την αφοσίωση της Helen Marden στη σχέση της με τον πρόσφατα εκλιπόντα Brice Marden με τον οποίο ήταν παντρεμένη για πενήντα πέντε χρόνια. Το πνεύμα της κοινής δημιουργικής τους ζωής μεταφέρουν τα λόγια του Brice Marden: «Το θέμα με την ομορφιά. . . Θέλω να πω, φτιάχνεις μια ζωγραφιά που σου αρέσει να κοιτάς. Μ’ αρέσει να κοιτάζω ζωγραφιές. Μ’ αρέσει να κοιτάζω πολλών άλλων ανθρώπων ζωγραφιές. Αλλά, ξέρετε, σκέφτομαι τελικά ότι φτιάχνω αυτά που θέλω εγώ πραγματικά να βλέπω».