«Εσωτερική διαδρομή» του Γιώργου Ιωάννου στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Ο Δήμος Αθηναίων παρουσιάζει μεγάλη αναδρομική έκθεση του ζωγράφου Γιώργου Ιωάννου (1926-2017) στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων. Η έκθεση «Γιώργος Ιωάννου: Εσωτερική διαδρομή», που διοργανώνει ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), συγκεντρώνει έργα από όλες τις περιόδους του γνωστού ζωγράφου. Στα δύο κτίρια της Πινακοθήκης εκτίθενται περισσότεροι από 150 πίνακες, λάδια και μονοτυπίες, καθώς και αρχειακό υλικό, σημειωματάρια, αντικείμενα και δεκάδες σχέδια σε προθήκες. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την εξελικτική πορεία του ζωγράφου, από τα σχέδια που έκανε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, έως και τα τελευταία έργα του 2008, όταν σταμάτησε πια να ζωγραφίζει.

Ο Γιώργος Ιωάννου (1926-2017) ήταν ένας ζωγράφος-παραμυθάς, ένας υπαρξιακός ζωγράφος με σπάνιες αφηγηματικές ικανότητες, ένας ζωγράφος-συγγραφέας που κατανόησε τη λειτουργία της ανάγνωσης και ανέδειξε την αξία της μέσω της ζωγραφικής. Κάθε πίνακας του Ιωάννου είναι και μια σελίδα, ή τουλάχιστον έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται: ως μια πυκνογραμμένη σελίδα στην οποία ο ζωγράφος επιχειρεί να αποδώσει την περίληψη του (προσωπικού του) κόσμου, ενός κόσμου παράλογα λογικού. Όπως επανειλημμένα τόνιζε ο ίδιος, αυτός ο εσωτερικός κόσμος ή βίος είναι το περιεχόμενο της δουλειάς του. Το γεγονός ότι αυτές οι «σελίδες» παρουσιάζονται σήμερα σε μια έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα εντείνει ακόμα περισσότερο τα στοιχεία της διήγησης και της γραφής που χαρακτηρίζουν τη ζωγραφική του.

Όπως τα εικονογραφημένα κόμικς, έτσι και η ζωγραφική του Ιωάννου είναι κατεξοχήν αφηγηματική. Αν έπρεπε να αναζητήσουμε την καταγωγή της, θα καταλήγαμε στη βυζαντινή εικόνα, όπου υπάρχει μια αντίστοιχη συμπύκνωση χώρου και η αφήγηση δομείται μέσα από διαφορετικά επίπεδα και επεισόδια. Η μυθοπλαστική ζωγραφική του Ιωάννου έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο και την επικαιρότητα. Από μία άποψη, ο ζωγράφος ανακάλυψε τα αφηγηματικά χαρίσματα, την αμεσότητα και την ιδιαίτερη απήχηση της βυζαντινής ζωγραφικής στα σύγχρονα κόμικς, όπου και εκεί συναντάμε διαδοχή και αλληλουχία μεταξύ των εικόνων. O Ιωάννου χαρακτήριζε τη σχέση του με τα κόμικς συμπτωματική, μια σχέση που θα πρέπει να θεωρηθεί ως φυσική συνέχεια των αναζητήσεων και των πειραματισμών του με διάφορες αφηγηματικές τεχνικές.

Ο Γιώργος Ιωάννου ήταν ταυτόχρονα ένας ζωγράφος-συλλέκτης, με την έννοια ότι ο ζωγραφικός χώρος στους πίνακές του είναι ένα φανταστικό μουσείο, ένα cabinet of curiosities που περιέχει κάθε λογής παράξενες εικόνες και αντικείμενα. Στους πίνακές του υπάρχουν επίσης πόλεις, υπαρκτές και παραμυθένιες, για την ακρίβεια οι μνήμες των πόλεων στις οποίες έζησε, εξέθεσε και ταξίδεψε. Η ζωγραφική του, ένα μεγάλο μέρος της τουλάχιστον, είναι μια υπόγεια κριτική, μια διαμαρτυρία για τη «φθορά των πραγμάτων», συνοδευόμενη από νοσταλγία και πικρία για όσα έχουν χαθεί ανεπιστρεπτί και τα οποία επανέρχονται στα έργα του ως πένθιμες συμφωνίες ή υπομνήσεις, όπως οι φανοστάτες που τους ξήλωσαν από τους δρόμους της Αθήνας. Η συμβολοποίηση στους πίνακες του Ιωάννου είναι προσεκτικά μελετημένη και πηγάζει από μνήμες και (τραυματικά) βιώματα που ξεκινούν από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.

Ο Γιώργος Ιωάννου ήταν Έλληνας ζωγράφος και χαράκτης. Γεννήθηκε το 1926 στην Αθήνα. Έκανε σπουδές ζωγραφικής στην Αθήνα με δασκάλους τους Κωστή Ηλιάδη και Θεόδωρο Δρόσο και στη συνέχεια στην Académie Julian στο Παρίσι, στα εργαστήρια των Claude Schurr και Édouard Mac Avoy. Πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική το 1959 στην γκαλερί Ζυγός. Ακολούθησαν 23 ατομικές παρουσιάσεις σε γκαλερί της Αθήνας και του εξωτερικού, όπως στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Οστάνδης, στην γκαλερί Isy Brachot (Βρυξέλλες) και στην γκαλερί Pagani (Μιλάνο). Συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ανάμεσα στις οποίες η Μπιενάλε της Βενετίας (1970) και τα Ευρωπάλια (Βρυξέλλες 1982). Μεταξύ των γκαλερί όπου εξέθεσε είναι οι Grosvenor Galleries (Λονδίνο), Εnglish Speaking Union (Εδιμβούργο), the Romanian Athenaeum (Ateneul Român, Boυκουρέστι) και C.N.A. Gallery (Σικάγο). Εξέδωσε το «Λεύκωμα 1940-1974» με 100 μονοτυπίες εμπνευσμένες από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, την Κατοχή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο και τη Δικτατορία. Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο και περιοδικό αθηναϊκό Τύπο. Το 2001 κυκλοφόρησε το φωτογραφικό λεύκωμα «Η Αθήνα μέσα από τις καρτ ποστάλ του παρελθόντος», το οποίο περιλαμβάνει καρτ ποστάλ από τη συλλογή του. Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (Βέλγιο, Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, Καναδάς). Το 2012 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του καλλιτεχνικού του έργου. Πέθανε το 2017 στην Αθήνα.

Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ.