Νίνα Παπακωνσταντίνου, «Phantoms» στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Από το 2000 μέχρι σήμερα, η Νίνα Παπακωνσταντίνου εξετάζει επισταμένα τη σχέση ανάμεσα στο κείμενο και την εικόνα του, ενώ παράλληλα διερευνά το σχέδιο ως σύνολο σημείων, αποτυπώσεων και ιχνογραφήσεων. «Γράφοντας, αντιγράφοντας και αποτυπώνοντας» (για να παραθέσουμε μια αδιαίρετη τριάδα απαρεμφάτων που η ίδια έχει χρησιμοποιήσει για να περιγράψει την εργασία της), η καλλιτέχνις σχεδιάζει στην επιφάνεια του χαρτιού αλλεπάλληλες εγγραφές και μεταγραφές που αναδεικνύουν τη γοητεία του ίχνους και της υλικότητας της γραφής. Οι αντιγραφές, μεταγραφές και ιχνογραφίες της Παπακωνσταντίνου γεννούν ένα κύμα συνδηλώσεων και συνειρμών, βάζοντας τον θεατή να σκεφτεί τις νοητικές διεργασίες πρόσληψης ενός κειμένου που έχει γίνει εικόνα και μιας εικόνας η οποία προέρχεται από ένα κείμενο.

Στην Παπακωνσταντίνου το θέλγητρο της γραφής διασταυρώνεται με την ηδονή της αντιγραφής. Η καλλιτέχνις αναγνωρίζει αυτό το θέλγητρο στην επιστολογραφία και στην ημερολογιακή γραφή, εξού και τα δύο είδη κατέχουν περίοπτη θέση στο έργο της. Τα σχέδιά της χαρακτηρίζουν ο λόγος της απουσίας (ερωτική επιστολή, σημείωμα αυτοχειρίας) και ο συντριπτικός λόγος (ημερολόγιο φυλακής ή εγκλεισμού). Στα έργα της Παπακωνσταντίνου τα κρυπτογραφημένα κείμενα συνεχίζουν να υπάρχουν ως «κυκλικές αναμνήσεις», εκφράζοντας ουσιαστικά την αδυναμία του θεατή «να ζήσει έξω από το ατελεύτητο κείμενο». Κοιτώντας τα σχέδιά της, πιάνεις τον εαυτό σου να συμμετέχει σε ένα γαϊτανάκι αναφορών που δεν φαίνεται να έχουν τελειωμό. Κάθε έργο, με άλλα λόγια, πυροδοτεί μια αδιάλειπτη αλληλουχία συνδέσεων. Τα σχέδια της Παπακωνσταντίνου θέτουν ερωτήματα για τη χρησιμότητα της ανάγνωσης του κειμένου και για τον τρόπο που η γραφή αναπαράγεται· ως προς αυτό, δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή αν λέγαμε πως η καλλιτέχνις αντιγράφει σαν αυτόματο ή σαν ραπτομηχανή.

O τίτλος της έκθεσης της Παπακωνσταντίνου στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων είναι δανεισμένος από τα Phantoms, μια σειρά έργων σε αχνό μπλε, που αποτελούν βασικά την κάτω επιφάνεια από τα έργα της σειράς «Βιβλιοθήκη». Μαζί με αυτά τα φαντάσματα της γραφής, που εδώ λειτουργούν ως φανταστικές εικόνες, ως αποκυήματα φαντασίας στο όριο μεταξύ παρουσίας και απουσίας, η καλλιτέχνις παρουσιάζει και άλλα νέα έργα με υπαινικτική διάθεση, όπως το «We Will Not Be Silent», εμπνευσμένο από τα συνθήματα του γυναικείου κινήματος. Η έκθεση “Phantoms” παρουσιάζει ένα σύνολο εννοιών που διέπουν τη δουλειά της Παπακωνσταντίνου από το ξεκίνημά της μέχρι σήμερα. Οι έννοιες αυτές, σύμφωνα με την ίδια, είναι «ο γρίφος και το μυστικό, η σιωπή ανάμεσα στις λέξεις, η ουσία και το νόημα που συνεχώς μας διαφεύγει». «Πρόκειται για μία συνεχή έρευνα για το αποσπασματικό της επικοινωνίας, που όμως ανοίγει χώρο σε άλλες, καινούργιες γραφές και αναγνώσεις» σημειώνει η καλλιτέχνις.

Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ.

Η Νίνα Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στην Αθήνα και Καλές Τέχνες στο Camberwell College of Arts στο Λονδίνο. Το 2015 ήταν artist-in-residence στο Seeger Center for Hellenic Studies του Princeton. Έχει παρουσιάσει έργα της σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μεταξύ άλλων: Home (διπλή ατομική με τον Κώστα Μπασάνο), Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Αθήνα· Collectanea, Deree - The American College of Greece, Αθήνα· Haft Paykar/Seven Beauties, Γκαλερί Mohsen, Τεχεράνη· Μετά τη Βαβέλ, AnnexM, Μέγαρο Μουσικής· Under/erasure, Γκαλερί Pierogi, Νέα Υόρκη· Multitudinous Seas, Fondation Hippocrène, Παρίσι· Αντίδωρον, Documenta 14, Κάσελ· ΝΠ ή τα σενάρια μιας ζωής, Locus Athens, Αθήνα· Typo (ατομική), Γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα· Quieter in Every Phrase (ατομική), Γκαλερί Martine Aboucaya, Παρίσι· Αντί Γραφής (ατομική), Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα· Heaven, 2η Μπιενάλε της Αθήνας.