Δήμητρα Βάμιαλη: Ατομική έκθεση στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα

Στην έκθεση a plot twist that everyone missed η Δήμητρα Βάμιαλη παρουσιάζει ένα νέο σώμα δουλειάς των τελευταίων δύο ετών, που αποτελείται από ζωγραφικά έργα σε λινό, μια σειρά έργων σε χαρτί και μία μικρής κλίμακας εγκατάσταση.

Η εικαστικός, όπως σε όλα τα έργα της στο παρελθόν, δημιουργεί ένα περιβάλλον που ενσωματώνει ποικίλα εκφραστικά μέσα, δημιουργώντας επάλληλες ιστορίες που κυμαίνονται μεταξύ πραγματικότητας, κατασκευών της φαντασίας αλλά και της ίδιας της διαδρομής της τέχνης. Ένα πραγματικό γεγονός ή ένα εύρημα έρευνας είναι συχνά το σημείο εκκίνησης για αυτές τις αφηγήσεις. Στην ουσία, προσπαθεί να μεταφέρει ιδέες, σκέψεις, εικόνες και συναισθήματα από τον εσωτερικό κόσμο στον εξωτερικό και το αντίθετο. Μία πληθώρα διαφορετικών οπτικών και νοηματικών στοιχείων και χειρονομιών δημιουργούν εντέλει ένα περιβάλλον με σκηνογραφική παρουσία, όπου συνυπάρχουν η γοητεία της φθοράς, η ζωντάνια της pop, η γεωμετρική ακαμψία, σε συνδυασμό με τη μικρογραφία και τη μικρή κλίμακα. 

Υιοθετώντας ένα αφηγηματικό εργαλείο της λογοτεχνίας, την ανατροπή της πλοκής (the plot twist) -η μεταβίβασις σύμφωνα με τον Αριστοτέλη-, η Βάμιαλη ξεδιπλώνει ένα γνώριμο εικαστικό λεξιλόγιο για να θέσει το σύνολο των διακλαδώσεων για την αφήγηση μιας ιστορίας, αντλώντας από την ατομική μνήμη, τη συλλογική μυθολογία, το φαντασιακό και την πραγματικότητα. Αντλεί από τις οπτικές αναφορές του παρελθόντος για να εξερευνήσει νέες δυνατότητες για το μέλλον.

Στη ζωγραφική της δημιουργεί ένα πλέγμα εικόνων όπου απουσιάζει η κεντρική φιγούρα, ο πρωταγωνιστής και ο ήρωας, ο ηγεμόνας και ο κυρίαρχος. Όλα αποδίδονται σε μια οριζόντια στοίχιση και διάταξη και το κάθε στοιχείο καλύπτει τον ίδιο χώρο ισότιμα στον καμβά. Το αποτέλεσμα δεν προϊδεάζει για την έκβαση της πλοκής, αφού σημασία έχουν οι πολλές ιστορίες μέσα στην ιστορία. Τα υποστηρικτικά στοιχεία με τα οποία συνήθως πλαισιώνουν το θέμα τους οι μεγάλοι δάσκαλοι της ακαδημαϊκής ζωγραφικής και είναι ήσσονος σημασίας -ένα ύφασμα, το φόντο, ένα ένδυμα, μια σκιαγράφηση- εδώ πρωτοστατούν. Συνδυάζοντας πολλές διαφορετικές ενσωματώσεις μέσα στο έργο της, δημιουργεί μία συνεχής ταλάντωση μεταξύ ανόμοιων σημείων αναφοράς. Η ελλειπτικότητα πληροφοριών λειτουργεί σαν καταλύτης, ψιθυρίζοντας έναν πικάντικο σχολιασμό για την αφαίρεση και τις αρχές του μινιμαλισμού, τονίζοντας τον αφηγηματικό και σκηνοθετικό χαρακτήρα του κάθε έργου.

Αλιεύοντας από ένα ευρύ φάσμα πηγών και αναφορών και συσχετίζοντας το σύγχρονο με το ιστορικό, η Βάμιαλη οικειοποιείται λεπτομέρειες και ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία από διαφορετικές περιόδους της τέχνης, αλλά ακόμα και από δικά της παλαιότερα έργα. Εστιάζει το ενδιαφέρον της στη φθορά, στη δεύτερη γενιά, στην απώλεια, την απουσία, την ανθρώπινη συνθήκη ενάντια στην τελειότητα και τις αρχές της πρώιμης εννοιολογικής τέχνης που ήταν έως τώρα το πεδίο αναφορά της, γεφυρώνοντας τις δύο όψεις, το Λογικό και το Παράλογο, τον ορθό λόγο και το παράδοξο.

Σύμφωνα με τον James Joyce “Δεν υπάρχει παρελθόν, δεν υπάρχει μέλλον, όλα κυλούν σε ένα αιώνιο παρόν” (There is not past, no future; everything flows in an eternal present). Μια αφηρημένη αφήγηση, μια εμφανής αφαίρεση, ένα κρυπτικό θραύσμα της γλώσσας, μια φράση, ένα γεωμετρικό σχήμα, ένα μοτίβο, μια υφή, όλα αιωρούνται στο κενό, εκτός πρότερου εννοιολογικού πλαισίου, σε αυτό το αιώνιο παρόν. Αυτός είναι ο τόπος συνάντησης του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, εκεί δημιουργείται ένας χώρος πιθανοτήτων με συναισθηματικές διακυμάνσεις, ένας χώρος όπου συνυπάρχουν φανταστικά εναλλακτικά σύμπαντα και δίπολα που προσομοιάζουν την πραγματικότητα.

Η Βάμιαλη είναι “συλλέκτρια” φράσεων· προσεγγίζει το θέμα της σαν να διηγείται μια ιστορία με κενά, αποσπάσματα και υπαινιγμούς. Πράττει πάντα με την ίδια λογική· όπως τοποθετεί τα αντικείμενα στο χώρο στις εγκαταστάσεις της, με τον ίδιο τρόπο τοποθετεί και τα επιμέρους ζωγραφικά στοιχεία στο χαρτί ή τον καμβά. Αποφεύγοντας τη γραμμική αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος, επιτρέπει μια λογική ασυνέπεια και αντίφαση (absurdism). Επεκτείνοντας και αναμορφώνοντας αυτά τα θραύσματα, δημιουργεί λεπτεπίλεπτα και λεπτομερή έργα, όπου η ισχνή γραμμή μεταξύ μοντερνισμού και αναπαράστασης είναι διαπερατή. Και αν και όλα μοιάζουν να βρίσκονται στη θέση τους, όταν αυτά τα στοιχεία συνευρεθούν γίνονται αλληγορίες, ενισχύοντας την πυκνότητα και την πολυπλοκότητα της αφήγησης.

*Η φράση “Ay, now the Plot thickens very much upon us.” πρωτοεμφανίστηκε στο θεατρικό έργο “Η πρόβα” του George Villiers το 1671.