Back to basics: Text

Ως μέρος της σειράς εκθέσεων «Back to Basics» που εξετάζει βασικά θέματα και στοιχεία της εικαστικής πρακτικής, η έκθεση «Back to Basics: Text» σκοπό έχει να διερευνήσει τους στόχους αλλά και τις μεθόδους προσέγγισης κατά την εικαστική χρήση του κειμένου στο έργο των καλλιτεχνών.

Ο γραπτός λόγος υπήρξε μέρος των εικαστικών έργων από την αρχή της ιστορίας της τέχνης. Αποσπάσματα κειμένων αποτελούσαν τμήμα ενός έργου στην Αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο και την Αναγέννηση έχοντας όμως πάντα ένα δευτερεύοντα, επικουρικό, συνοδευτικό χαρακτήρα, εξυπηρετώντας μια λογική επίλυσης πιθανών ασαφειών. Στα έργα αυτά ο γραπτός λόγος δεν αποτελεί ποτέ από μόνος του εικαστικό έργο.

Ήδη από τον 1ο π.Χ. αιώνα ο Οράτιος εξισώνει τη σημασία της ποίησης και της ζωγραφικής με την περίφημη φράση «Ut Pictura Poesis», η οποία επαναλαμβάνεται από πολλούς καλλιτέχνες ανά τους αιώνες.

Η εικαστική χρήση του κειμένου επικράτησε κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα από καλλιτέχνες πολλών avant-garde κινημάτων του μοντερνισμού με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο του René Magritte The Treachery of Images με τη δήλωση «Ceci n'est pas une pipe - Αυτό δεν είναι μία πίπα» όπου το κείμενο χρησιμοποιείται ως μέσο για τη σουρεαλιστική ανατροπή. Στην περίπτωση των καλλιτεχνών του Dada ο γραπτός λόγος εξυπηρετεί μια αντί-καλλιτεχνική και αντί-αισθητική λογική ενώ πρωταρχικό πλέον ρόλο αποκτά στα τέλη της δεκαετίας του ’60, στην εννοιολογική τέχνη, με τη συνοδεία εικόνας να μην κρίνεται πια απαραίτητη.

Από το 1960 και μετά πλήθος καλλιτεχνών έκαναν χρήση του κειμένου στην εικαστική τους πρακτική όπως ο Joseph Kosuth, η Yoko Ono, ο On Kawara, ο Christopher Wool, η Barbara Kruger, ο Douglas Huebler, η Jenny Holzer, η Lorna Simpson, ο Robert Indiana, ο Ed Ruscha και τόσοι άλλοι. Η έρευνά τους εξετάζει και προκαλεί τα όρια της λογικής ροής του κειμένου, του φερόμενου νοήματος, των γλωσσικών στοιχείων και της δομής του λόγου, άλλοτε δημιουργώντας το κείμενο, άλλοτε κάνοντας χρήση δανείων από την ποπ κουλτούρα και τα social media, άλλοτε χρησιμοποιώντας το κείμενο μόνο του κι άλλοτε αναπαράγοντάς το σε συνδυασμό είτε με εικόνα είτε με άλλα κείμενα.

Ως αποτέλεσμα οι δύο διαστάσεις του κειμένου (ετυμολογία στα ελληνικά από το αρχ. κείμενον και το ρήμα κείμαι) ανά περίπτωση διατηρούνται στο παραγόμενο έργο δίνοντας δισδιάστατα έργα ή επεκτείνονται όταν το έργο αναπτύσσεται στην τρίτη διάσταση ή διερευνά τη σχέση του με το χώρο δημιουργώντας site specifics.

Η έκθεση φυσικά δε δύναται αλλά ούτε και φιλοδοξεί να παρουσιάσει όλες τις εκφάνσεις της χρήσης του γραπτού λόγου στην ιστορία των εικαστικών τεχνών. Ζητούμενό της αποτελεί η δημιουργία διαλόγου ανάμεσα στα έργα των έντεκα διαφορετικών εικαστικών που συμμετέχουν καθώς και η διατύπωση ερωτημάτων σε σχέση με τον ρόλο και τη χρήση της ένταξης του κειμένου στην παραγωγή του εικαστικού έργου.

Καλλιτέχνες: Zavier Ellis, Guerrilla Girls, Joseph Kosuth, Κώστας Μπασάνος, Yoko Ono, Γιώργος Παπαδάτος, Νίνα Παπακωνσταντίνου,  Άρτεμις Ποταμιάνου, Μάριος Σπηλιόπουλος, Mark Titchner, Αλέξανδρος Ψυχούλης

Επιμέλεια έκθεσης: Άρτεμις Ποταμιάνου

Φωτογραφία: Alexandros Psychoulis, Excerpt, 334x134cm, 2014, Black Plastic String, Courtesy a.antonopoulou.art​