Λογοκρισία και αυτολογοκρισία

Η λογοκρισία, ως μέσο δυσαρέσκειας, αποτελεί την ύψιστη επιβολή μιας επιθυμίας που αποκτά απολυταρχικά χαρακτηριστικά. Ως τέτοια τη «συναντήσαμε» στον Caravaggio, όπου ήδη η Εκκλησία έχει λάβει μέτρα για την εξάπλωση της εικόνας η οποία λόγω του Ανθρωπισμού που συναντά τον Άνθρωπο στο κέντρο και κατ’ επέκταση τον καλλιτέχνη, που βρίσκεται υποχρεωμένος να αναδιπλωθεί στις απαιτήσεις της Εκκλησίας, επιτρέπει μεν την έκφραση της ατομικότητας αλλά επιβάλλει αυστηρούς κανόνες ηθικής. Αν ανατρέξουμε στην Ιστορία της Τέχνης δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που λογοκρίθηκαν ή αυτολογοκρίθηκαν, όπως ο Watteau τον 18ο αιώνα. Οι «κανόνες» τίθενται είτε από τις μοναρχίες που φοβούνται την έλευση της ατομικότητας είτε από τη βασιλική λογοκρισία που οριοθετεί την παραγωγή των έργων που θα μπορούσαν να δοξάσουν, να υμνήσουν την έλευση της Δημοκρατίας στην Αμερική.

Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης οι Γάλλοι επαναστάτες καταστρέφουν ουκ ολίγα έργα. «Η Ελευθερία οδηγώντας το λαό», 1830, δεν εκτίθεται ως έργο τέχνης παρά το 1855. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο ρεαλισμός του Courbet προκαλεί σκάνδαλο και ο ίδιος επιλέγει να εξοριστεί στην Ελβετία. Τα παραδείγματα αμέτρητα, οι παρεμβάσεις και η λογοκρισία είτε της Εκκλησίας, είτε του Κράτους αποτελούν υλικό προς έρευνα, η ανάγκη του «ιερού», της «ιερότητας» παρούσας, αυτό όμως που αλλάζει, που διαφέρει, με το πέρασμα των χρόνων, είναι το περιεχόμενο. Το Ηθικό, το Θρησκευτικό που μέχρι «χθες» αποτελούσε αφορμή για λογοκρισία, σήμερα έχει αντικατασταθεί, από μια εσωτερική λογοκρισία, αυτή που αναπτύχθηκε στο όνομα τού «όλοι είμαστε ίσοι, όλοι είμαστε δημοκράτες, όλοι πιστεύουμε στη δικαιοσύνη».

Η εσωτερικοποίηση της λογοκρισίας αποκτά «σχήμα» ταμπού, χωρίς ίχνος θρησκευτικότητας, πλέον. Το απαγορευμένο διολισθαίνει από τη σφαίρα της κρατικής ή εκκλησιαστικής παρέμβασης, αποκτά προσωπικά χαρακτηριστικά, διαμορφώνεται από του καθενός μας τα ταμπού με τρόπο ώστε η λογοκρισία να εξελίσσεται σ’ ένα είδος αυτολογοκρισίας η οποία «διανθίζεται», αντίστοιχα από τη νοητική «εξέλιξη» των ταμπού. Ο πολίτης οφείλει να υπακούει στους νόμους των ταμπού: ο πολίτης, ο καλλιτέχνης, ο επιμελητής, ο εκάστοτε φορέας.

Δεν υπάρχει πλέον λογοκρισία με απολυταρχικά χαρακτηριστικά, αλλά αυτολογοκρισία και ταμπού ένθεν και εκείθεν.