Σωτήρης Χατζάκης: Η ιστορία μιας απομάκρυνσης

Σε επεισόδια, σε πράξεις, σε σκηνές. Το χρονικό άτακτης εξόδου του Σωτήρη Χατζάκη από το Εθνικό Θέατρο έχει ξεφύγει από τα στενά όρια μιας εσωτερικής κρίσης που απασχολεί τα θεατρικά πράγματα. Έχει «παίξει» σε κεντρικά δελτία ειδήσεων, σε ραδιοφωνικά μαγκαζίνο, σε πηχυαίους τίτλους εφημερίδων. Πλέον, ένα είναι το βέβαιο: Το όνομα του Σωτήρη Χατζάκη θα μείνει αξέχαστο. Μπορεί όχι για τους λόγους που επιδιώκει ένας σκηνοθέτης, ένας ηθοποιός, ή ένας επικεφαλής κρατικού φορέα. Σίγουρα πάντως με το ρόλο ενός πρωταγωνιστή. Από εδώ και στο εξής, η Δικαιοσύνη καλείται να αποφανθεί αν ο Σωτήρης Χατζάκης θα είναι πρωταγωνιστής ενός σκανδάλου ή όχι.

Φεβρουάριος 2013 - Εμφύλιος στο ΚΘΒΕ

Ήδη, από το καλοκαίρι του 2012 επικρατεί αναστάτωση στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Παρά τις δύο εμπορικά επιτυχημένες περιοδείες που βρίσκονται εκείνη την περίοδο στο δρόμο ανά την Ελλάδα («Το μεγάλο μας τσίρκο» και οι «Ιππής»), η γκρίνια δεν λείπει. Η απόφαση του Σωτήρη Χατζάκη, τότε ως καλλιτεχνικού διευθυντή του οργανισμού, να συνάψει συμφωνία-συμπαραγωγή με τον ιδιώτη επιχειρηματία Φάνη Κιρκινέζο του «Ακροπόλ» προκαλεί αναστάτωση στα υψηλά διοικητικά κλιμάκια. Η ανεξιχνίαστη κλοπή 80.000 ευρώ από τις εισπράξεις των «Ιππέων» συσκοτίζει περαιτέρω το κλίμα. Ο χειμώνας βρίσκει διχασμένο το Διοικητικό Συμβούλιο του ΚΘΒΕ αναφορικά με τις ενέργειες Χατζάκη με αποτέλεσμα να καταλήξει στην πλειοψηφική καταψήφιση του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους, αφήνοντας δηλαδή έκθετο τον καλλιτεχνικό διευθυντή για μια σειρά σοβαρών ζητημάτων οικονομικής διαχείρισης. (Η πλειοψηφία των μελών του Δ.Σ. εκτίμησε ότι η σύμβαση με τον ιδιώτη για 50-50% ήταν ετεροβαρής, αφού το ΚΘΒΕ είναι ένας μεγάλος οργανισμός, ενώ ο ιδιώτης διαθέτει ένα μικρό σχετικά αριθμό εργαζομένων. Επίσης όλες οι εισπράξεις αποταμιεύονταν αποκλειστικά σε τραπεζικό λογαριασμό του ιδιώτη ενώ οι τόκοι αποδίδονταν σε αυτόν. Τέλος, υπήρξε αδικαιολόγητα συνολικότερη υπέρβαση του προϋπολογισμού του ΚΘΒΕ κατά 1.037.000 ευρώ, όπως είπε ο πρόεδρος του Δ.Σ. Θωμάς Τρικούκης).

Η κόντρα εξελίσσεται σε προσωπική διένεξη με πρωταγωνιστές τους Χατζάκη-Τρικούκη και ενώ αρχικά ο τότε αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας νίπτει τας χείρας του, τελικά ζητεί την παραίτηση του δεύτερου. Η σύγκρουση των δύο ανδρών του ΚΘΒΕ οδηγείται στην εισαγγελία Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία του κ. Τρικούκη, ο οποίος κατά την πρώτη εξέταση του θέματος δικαιώνεται. (Για άγνωστους λόγους, η προκαταρκτική εξέταση του φακέλου παραμένει μέχρι και σήμερα προκαταρκτική).

Μάιος 2013 - Διορισμός στη διεύθυνση Εθνικού Θεάτρου

Το εισαγγελικό πόρισμα που εκκρεμεί εις βάρος του Σωτήρη Χατζάκη δεν αποτρέπει τον Κώστα Τζαβάρα να του αναθέσει την καλλιτεχνική διεύθυνση της πρώτης κρατικής σκηνής της χώρας. Ο σκηνοθέτης άλλωστε είχε ταχθεί ήδη στο πλευρό του τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, παρευρισκόμενος στην ομιλία του σε ανθρώπους του πνεύματος (Ρέμος, Χατζηγιάννης, Σμαραγδής κ.ά.). Οι αντιδράσεις από μερίδα του καλλιτεχνικού κόσμου και οι έγγραφες διαμαρτυρίες πολιτικών φορέων δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα που ακολουθεί τον κ. Χατζάκη καθώς αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Εθνικού.

Ιούλιος 2013 - Βγαίνουν τα μαχαίρια στην Αγίου Κωνσταντίνου

Λιγότερο από δύο μήνες μετά την ανάληψη καθηκόντων του σημειώνεται η πρώτη, θορυβώδης αποχώρηση. Ο Σταύρος Ξαρχάκος, άρτι αφιχθείς ως πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, δηλώνει την αντίθεσή του με τις επιλογές περιεχομένου του Σωτήρη Χατζάκη και αποχωρεί. Πολλοί αποδίδουν την παραίτηση στο εκρηκτικό ταμπεραμέντο του συνθέτη. Ακολουθεί μια ακόμα εκρηκτική αποχώρηση: Η σκηνογράφος Έλλη Παπαγεωργακοπούλου (δημιουργός, μεταξύ άλλων, της σκηνογραφίας της θρυλικής «Γκόλφως») δέχεται παρεμβάσεις για το προϊόν της δουλειάς της από την επίσης σκηνογράφο Έρση Δρίνη. Η ένταση της διαφωνίας τους γίνεται «αισθητή» σε όλο το κτίριο του Τσίλερ και φτάνει τάχιστα στα δημοσιογραφικά γραφεία.

Σε παρόμοιο κλίμα ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μαυρίκιος εξωθείται σε παραίτηση επιβιώνοντας από μια «Κόλαση». Κι όχι μόνο του Δάντη, τη μεταφορά της οποίας ετοίμαζε για το Εθνικό, αλλά και μια προσωπική, όπως δηλώνει, αναφορικά στη συνεργασία του με τον καλλιτεχνικό διευθυντή. Μετά από ένα τετράμηνο αλλεπάλληλων αναβολών, ο κ. Χατζάκης ανακοινώνει τη ματαίωση της φιλόδοξης παραγωγής και τον προγραμματισμό την επόμενη σεζόν. Ο Μαυρίκιος εκθέτει το κλίμα δυσπιστίας που βίωσε σε μια πύρινη επιστολή που τροφοδοτεί νέα δημοσιεύματα για την κατάσταση που επικρατεί στο Εθνικό.

Στο αποκορύφωμά της έρχεται η υπόθεση Καραντζά. Σύμφωνα με τις καταγγελίες του θιάσου, στελέχη του Εθνικού δίνουν το «παρών» στις πρόβες του «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» για να αποδοκιμάσουν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, διαχέουν ψευδείς πληροφορίες ότι η παράσταση καταποντίζεται στο ταμείο, μέχρι που μια μέρα αποφασίζουν τον τερματισμό της. Ο Σωτήρης Χατζάκης λέει πως όλα ήταν ένα τρικ για να διαφημιστεί η παράσταση...

Ένα χρόνο αργότερα (Φεβρουάριος 2015), το ρήγμα στις σχέσεις Καραντζά - Χατζάκη θα επιστεγαζόταν με ένδικα μέσα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού κάνει αγωγή στο σκηνοθέτη, αξιώνοντας αποζημίωση 300.000 ευρώ, αφού ο πρώην συνεργάτης του τον είχε αποκαλέσει «κλέφτη» σε διαδικτυακή δημοσίευση. Ο θεατρικός κόσμος υπερασπίζεται τον Δημήτρη Καραντζά και ο κ. Χατζάκης αποσύρει την αγωγή.

Οκτώβριος 2014 - Η αρχή της ρήξης με τους εργαζομένους 

Οι επιστολές που κοινοποιεί το Σωματείο Εργαζομένων του Εθνικού στον Τύπο, υπενθυμίζουν την επισταμένη τους προσπάθεια να έχουν (όπως ορίζει ο νόμος) πρόσβαση στα οικονομικά του οργανισμού. Είναι οι πρώτοι που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την παράλειψη αναρτήσεων των συμβάσεων στη «Διαύγεια» καθώς επίσης κι εκείνοι που εντοπίζουν πως ένα μεγάλο ποσό των διαθεσίμων του οργανισμού (ύψους 1.6 εκ. ευρώ) προορίζεται για την αναμόρφωση του προϋπολογισμού του. Οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν ανοιχτά «σπατάλες και πολιτική διπλών αμοιβών προς το προσωπικό».

Μάρτιος 2015 - Ανοίγει το μέτωπο με τον Νίκο Ξυδάκη

Η πρόθεση του νέου υπουργού Πολιτισμού Νίκου Ξυδάκη να αντικαταστήσει πρόσωπα που διοικούν εποπτευόμενους οργανισμούς προκαλεί ανησυχία στη διοίκηση του Εθνικού. Η συνέντευξη τύπου για τον απολογισμό θητείας 18 μηνών αξιολογείται ως προσπάθεια προσέγγισης με το υπουργείο. Στο πλαίσιο αυτής ο καλλιτεχνικός διευθυντής και το ΔΣ επιμένουν πως το ταμείο του οργανισμού παρουσιάζει πλεόνασμα. Το εγχείρημα πέφτει στο κενό όταν ο υπουργός ζητεί ευθέως την παραίτηση του Σωτήρη Χατζάκη, αναζητώντας «νέο προσανατολισμό» για τον οργανισμό. Το υπουργείο, όμως, έχει παραλείψει να μελετήσει το καταστατικό του Εθνικού Θεάτρου που προστατεύει τους λειτουργούς του με νόμο. Έτσι, ο καλλιτεχνικός διευθυντής όχι μόνο αρνείται να παραιτηθεί αλλά συγκεντρώνει και εκδηλώσεις συμπάθειας για την, κομματικών χαρακτηριστικών, αποπομπή του. Ακολουθεί υστερία ανακοινώσεων. Ο Σωτήρης Χατζάκης ισχυρίζεται ότι διώκεται για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, κάνει λόγο για παρά το νόμο «υπουργικές επιθυμίες», καταγγέλλει προπηλακισμό από τον υπουργό, ανακοινώνει εσπευσμένα τον προγραμματισμό του Εθνικού, δημοσιοποιεί λίστα ανθρώπων της Τέχνης που τον στηρίζουν. Διαψεύσεις ηθοποιών και σκηνοθετών (Μπρούσκου, Βλουτής, Σαράντος) σχετικά με την «εκ παραδρομής» περίληψη του ονόματός τους στη λίστα, αποδυναμώνουν την πρωτοβουλία.

Απρίλιος 2015 - Αποπομπή με απόφαση υπουργού

ΦΕΚ/ΥΟΔΔ/264. Εδώ δημοσιεύεται η υπουργική απόφαση του Νίκου Ξυδάκη, σύμφωνα με την οποία ανακαλείται ο διορισμός του Σωτήρη Χατζάκη. Το υπουργείο επικαλείται ζητήματα αδιαφάνειας στα οικονομικά του Εθνικού και ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής κατηγορείται για δύο βασικές παραβάσεις. Αφενός πως υπέγραψε και αμείφθηκε για περισσότερες συμβάσεις από αυτές που το καταστατικό του θεάτρου ορίζει. Αφετέρου πως αρνήθηκε να αναρτήσει στη «Διαύγεια» τις συμβάσεις έργου του θεάτρου ή να τις παραδώσει στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ο κ. Χατζάκης συντηρεί τη ρητορική της πολιτικής δίωξης και υποδέχεται την απόφαση με μια ευφάνταστη επιστολή: «Αναμένω οδηγίας διά πιθανήν μετάβασίν μου εις την πολιτιστικήν Μακρόνησον, όπως κατά το παρελθόν, εις την πραγματικήν, είχε σταλεί ο πατήρ μου» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Απρίλιος 2015 μέρος β' - Ραντεβού στα δικαστήρια

Η ανακοίνωση της νέας διοίκησης του ΕθνικούΘεάτρου στο πρόσωπο του Στάθη Λιβαθινού γίνεται στη σκιά μιας δικαστικής διαμάχης που μόλις ξεκινά. Ο Σωτήρης Χατζάκης προσφεύγει στο Συμβούλιο Επικρατείας σε μια προσπάθεια να ακυρώσει την απόφαση αποπομπής του και να επιστρέψει στα καθήκοντά του. Δηλώνει ηθικά στιγματισμένος και εξουθενωμένος από την τακτική του αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού. Γι’  αυτό και δεν θα περιοριστεί σε μια δικαστική μάχη. Θα στραφεί και στα ποινικά δικαστήρια προσωπικά κατά Ξυδάκη.

Εν αναμονή πάντως της προσωρινής απόφασης του ΣτΕ (μπορεί να χρειαστεί και δύο μήνες) το Εθνικό θα τελεί υπό ομηρία. Ο νέος διευθυντής δεν θα έχει τη δυνατότητα να λάβει κρίσιμες αποφάσεις, όσο η υπόθεση βρίσκεται σε εκκρεμότητα.