Ένα Κουκάκι φέρνει την Άνοιξη

Κύματα από μυρωδιές των ανθισμένων δέντρων σε χτυπάνε δυνατά μόλις περάσεις στη Βεΐκου. Οι πυκνόφυλλες νεραντζιές αριστερόθεν και δεξιόθεν κάνουν κουμάντο στους κεντρικούς και πέριξ και ραίνουν με άνθη λευκά τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Ίσκιοι πέφτουν στους πεζόδρομους της Ολυμπίου και της Δράκου και τα μεσημέρια στα παγκάκια έχουν βρει θέση οι τουρίστες που μελετούν το χάρτη της περιοχής. Λίγο να ξεμυτίσει η άνοιξη και τα καλύτερα τραπεζάκια σε πεζόδρομους και πλατείες γεμίζουν πριν προλάβεις να σκεφτείς. Αν πάλι διαλέξεις να μπεις από την Τ. Μπότσαρη στη συμβολή με τη Συγγρού, θα εντοπίσεις την πιο μαβιά αμυγδαλέα σε 6 οικοδομικά τετράγωνα και αν το πάρεις προς τα πάνω, θα δεις το ψηλότερο δέντρο της συνοικίας (που οι κάτοικοι προσέχουν πώς και πώς) να πρωταγωνιστεί στο αστικό σκηνικό. Μα είμαι στα Αθήνα; Είσαι. Για την ακρίβεια στο κέντρο της!

Δίπλα στα απαστράπτοντα φλας της Ακρόπολης και του μουσείου της, το Κουκάκι επιμένει να κρατάει χαμηλό προφίλ. Τα hostels που συνόδεψαν το μουσείο της Ακρόπολης, οι γκαλερί, τα ταξιδιωτικά γραφεία, έφεραν τουρίστες ακόμα και στη Φαλήρου, το έβαλαν στους ταξιδιωτικούς οδηγούς για ξένους και το επανατύπωσαν με bold στις ατζέντες των Αθηναίων. Και όμως καταφέρνει να παραμένει σχεδόν αθέατο στα πολλά βλέμματα. Σχεδόν αδιάφορο στα μάτια των αμύητων.

Ακόμα και τα στέκια που φτιάχνουν ιστορία στην περιοχή, παρόλη την ανάπτυξή τους κρατούν χαρακτήρα. Από την πρώτη λειτουργία του μετρό, επιχειρηματίες και κάτοικοι προβλέπουν αναπλάσεις που θα περιλαμβάνουν κόψιμο των δέντρων και κατηχούν αλλήλους λέγοντας ότι ο ίσκιος των δέντρων είναι κομμάτι της εμπορικής επιτυχίας των γύρω μαγαζιών, ότι φέρνει πελάτες και άλλα ευρηματικά επιχειρήματα. Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δεν έχει ακόμα λειτουργήσει, θα υπογραμμίσει διαφορετικά αυτή τη διάσταση. Θέλει να συνδεθεί πρωτίστως με το Κουκάκι, και η αλήθεια είναι ότι πολλοί –από αυτούς που ακόμη ελπίζουν ότι το έργο θα υλοποιηθεί– θεωρούν ότι θα του δώσει άλλον αέρα, πιο μητροπολιτικό. Όμως αργεί.

Τελικά, εδώ, ίσως είναι το καλύτερο μέρος να ανασυνταχτείς. Να χαλαρώσεις το μυαλό σου από τις πολλές εικόνες. Λίγα μόλις μέτρα πάνω από τη Συγγρού και ο θόρυβος σταματάει εντελώς, ο συντελεστής δόμησης χαμηλώνει επαρκώς και ο κόσμος κινείται σε αισθητά πιο ήρεμους ρυθμούς. Δεν υπάρχει τίποτα να ξενίζει, ακόμα και τα διατηρητέα αρχοντικά έχουν συμφιλιωθεί με τα αποτελέσματα της αντιπαροχής.

Δύσκολα το Κουκάκι θα σταματήσει να θυμίζει παλιά Αθήνα. Έχει μια γνήσια τάση να σέβεται και διατηρεί το παλιό, όπου είναι εφικτό. Αλλά με μια διαφορά από παρόμοιες περιπτώσεις: Δεν το πουλάει, δεν το διατυμπανίζει, και αυτό είναι που το κάνει ξεχωριστό. Μια βόλτα μόνο στη μικρή Ζαν Μωρεάς και θα δεις οινοπωλεία που μοιάζουν με καπηλειά, ταπετσιέρηδες, έπιπλα παλιά, και στη γωνία με τη Βεΐκου στο 2ο και τον 3ο όροφο θα έχουν ξεμείνει κάτι τέντες με την επωνυμία ενός παλιού μαγαζιού υποδημάτων που έκλεισε από 30 χρόνια. Ήταν στη θέση του φαρμακείου από κάτω.

Στη συμβολή Ολυμπίου και Βεΐκου, οι ζαρτινιέρες σε φροντισμένα μπαλκονάκια είναι μια αρχή. Έπειτα, ανεβαίνοντας την Καρατζά, η δυνατή «καλημέρα» της κυρίας Ανθούλας, ετών 55, έρχεται από το μοναδικό παράθυρο στο ανήλιαγο ημιυπόγειό της και αντηχεί σε όλο το δρόμο, σε κάθε ήρεμο αρχοντικό. Παραπονιέται που το δέντρο της στο πεζοδρόμιο έχει ξεραθεί, άσχετα που δεν ξέρει τι δέντρο είναι, μόλις έχει γυρίσει από το συσσίτιο του ναού του Αϊ-Γιάννη. Έχει πολλές ιστορίες να σου πει, αρκεί να ξέρεις να την πείσεις, «να φέρεις και έναν καφέ, κουκλίνα μου». Απέναντι αναλαμβάνονται «Αναπαλαιώσεις Διατηρητέων». Όμως δεν είναι μόνο οι ιστορίες των κτιρίων, είναι οι άνθρωποι που μπορείς να «διαβάσεις» πίσω από αυτά.

Όσο πλησιάζεις προς τον περιφερειακό του Φιλοπάππου, η ησυχία γίνεται μεγαλύτερη. Ο δρόμος Τσάμη Καρατάσου είναι γεμάτος παλιά αρχοντικά με αυλές και κεραμοσκεπές. Το ίδιο όμορφα είναι και τα κάθετα στενά με μια γλυκιά μελαγχολία, διαβάζοντας σκαλιστές ημερομηνίες «Αθήνα 1890». Στο νούμερο 62 της Καρατάσου δεσπόζει κυριολεκτικά ένα εκκεντρικό funky και πολύχρωμο σπίτι που ανήκει στην κόρη του Μίκη Θεοδωράκη, τη Μαργαρίτα. Δεν έχει πολλά χρόνια που επένδυσε τους εξωτερικούς τοίχους με πλακάκια κάθε λογής και κάθε έμπνευσης.

Οι κάτοικοι το παρακολουθούσαν να φτιάχνεται και αναρωτιόνταν για το αποτέλεσμα. Ένας περαστικός θα δει επιγραφές «Δραματική Σχολή», «Trattoria», «Μουσείο», αλλά δεν ισχύει τίποτα από αυτά, και αν δεν περάσει κάποιος της περιοχής ο περαστικός θα φύγει χωρίς απάντηση. Οι γνώμες για την ομορφιά του διχάζονται.

Λίγα νούμερα πιο πέρα είναι το «Μουσείο Παιδικών Συναισθημάτων» που με διαδραστικές τεχνικές φέρνει το παιδί πιο κοντά στον εαυτό του. Μια ιδιαίτερη πρωτοβουλία μέσα σε ένα ιδιαίτερο κτίριο. Ακόμα και για εκείνους που δεν έχουν την παραμικρή περιέργεια για το τι είναι αυτό μουσείο, η μικρή αυλίτσα του, σαν προσομοίωση σε έναν κόσμο παλιό, πάντα αθηναϊκό, σερβίρει ελληνικό σέρτικό σε ανάλογο φλιτζανάκι. Ακόμα πιο πέρα, στο νούμερο 41, σχεδόν απαρατήρητο περνάει το –κάπως ετοιμόρροπο μπορείς να πεις– κτίριο «Jazz & Τζαζ». Όχι, δεν είναι μπαρ. Είναι το «Κέντρο για την προστασία του κλασικού οχήματος». Ή όπως λένε οι ντόπιοι ο «Σύλλογος των Σκαραβαίων». Πάντα έξω είναι παρκαρισμένα τα ιστορικά γυαλισμένα Volkswagen και αν η μέρα είναι ηλιόλουστη μπορεί να δεις καμιά 20αριά.

Και όσο αυτά συμβαίνουν στην Καρατάσου, ένα δρόμο πιο κάτω γίνεται η λαϊκή κάθε Παρασκευή με τη σκληρή ένδειξη ότι παρκαρισμένα αυτοκίνητα θα πληρώνουν πρόστιμο.

Το πόσο αγαπούν οι κάτοικοι την περιοχή φαίνεται καλά. Κυκλοφορούν ακόμα χάρτες από ένα παλιό παιχνίδι κρυμμένων θησαυρών παλιών και νέων που στις ενδείξεις περιλαμβάνει «Αγαπημένη Πυγολαμπίδα στο δεξί τοίχο». Επίσης επιβεβαιώνεται από το παλιό καφενείο ο Παρθενών, ένδοξο κομμάτι του παρελθόντος της συνοικίας και βιβλιογραφικών αναφορών, που σ’ ένα μικρό στενάκι έχει μια μεγάλη πινακίδα με ζεστές ευχαριστίες χωρίς καμιά ιδιοτέλεια: «Το κέντρο Παρθενών διέκοψε τη λειτουργία του λόγω πυρκαϊάς. Ευχαριστούμε τους γείτονες για την πολύχρονη συμπαράστασή τους, τους φίλους και πελάτες για την υποστήριξή τους». Και σου ’ρχεται να γονατίσεις στο κράσπεδο και να βάλεις το κεφάλι σου κάτω από τη μισοφαγωμένη πόρτα όπου τελικά δεν θα δεις τίποτα ιδιαίτερο, μόνο μια μεγάλη αλάνα, που φαίνεται να καταλήγουν πόρτες ισόγειων διαμερισμάτων. Αλλά αρνείσαι ότι δεν υπάρχει.

Και το όνομα, ναι. Όντως το πήρε από τον κατασκευαστή σιδερένιων κρεβατιών Γεώργιο Κουκάκη ο οποίος γύρω στα 1900 έχτισε το σπίτι του στη συμβολή των οδών Δημητρακοπούλου και Γεωργάκη Ολυμπίου, το μοναδικό της περιοχής για πολλά χρόνια. Και, όχι, δεν πήρε το όνομά της «ως ουδέτερο υποκοριστικό του οσπρίου Κουκί», όπως προ διετίας επέμενε καταγγέλλων στο Τμήμα Δημοτικού Ιστορικού Αρχείου. Σιγά μην ήταν ποτέ το Κουκάκι, κουκί. Αποκλείεται.

● Φήμες λένε ότι πολλά σπίτια έχουν υπόγεια καταφύγια.

● To Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών βρίσκεται στην Τσαμή Καρατάσου 5. Οι διαλέξεις του ίσως είναι ένας ακόμα λόγος που βλέπεις τόσους ξανθούς να περιδιαβαίνουν εκεί γύρω.

● Στο νούμερο 60 της Φαλήρου, τα παραθυρόφυλλα υπάρχουν ακόμη στο καμένο δίπατο αρχοντικό. Η πυρκαγιά άφησε σημάδια που έχουν γράψει όμορφα πάνω σε ό,τι έμεινε από την εξαιρετική αρχιτεκτονική του. Η πινακίδα Καπώ, Δυναμώ και όλα τα παρόμοια, είναι ακόμα εκεί, όπως και τα ράφια. Κάπως αταίριαστο, αλλά...

● Το Κουκάκι έχει τρεις δρόμους παράλληλους μεταξύ τους που λέγονται όλοι Μπότσαρη. Των Μάρκου, Τούσα και Νότη. Για αυτό προσοχή, πάντα να κοιτάτε τα μικρά και όχι το family name.

● Ανοιχτή επιστολή τοιχοκολλημένη στο Κουκάκι: Εσύ έχεις την τύχη να έχεις τρία πολύ όμορφα δέντρα έξω από το μαγαζί σου, όπως έχουν όλα τα μαγαζιά στην οδό Δράκου. Από αυτά τα δέντρα έχουν και επαγγελματικό όφελος γιατί δημιουργούν ευχάριστο περιβάλλον για τους ίδιους και τους πελάτες τους. Όμως, εσύ προτίμησες να φτιάξεις τέντες που μοιάζουν με τις καρέκλες σου και που για να ανοίγουν έπρεπε να μετατρέψεις τα δέντρα σε κούτσουρα. Φαντάσου, αν όλοι οι καταστηματάρχες στην οδό Δράκου έκαναν το ίδιο, πώς θα ήταν ο δρόμος. (Πηγή: stekiantipnoia.squat.gr)

● Στο Κουκάκι έχουν μείνει καλλιτέχνες όπως ο Μίκης Θεοδώρακης, η Χάρις Αλεξίου, η Μαρίζα Κωχ, ο Γιάννης Μπέζος και οι γέννημα θρέμμα Άρης Σερβετάλης και Νίκος Τουλιάτος. Την περιοχή έχουν επιλέξει για κατοικία τους ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και η Ζυράννα Ζατέλη, ο Χριστόφορος Κάσδαγλης, ο Γιώργος Κακουλίδης, ο Στάθης Λιβαθινός.

● Σύμφωνα με την απάντηση του Τμήματος Δημοτικού Ιστορικού Αρχείου, δεν βρέθηκαν στοιχεία που να δικαιολογούν την ετυμολογική προέλευση της εν λόγω ονομασίας («Κουκάκι», ως ουδέτερο υποκοριστικό του οσπρίου «κουκί» ή «Κουκάκη» προς τιμή του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Μηχαήλ Κουκάκη, όπως αναφέρει ο καταγγέλλων). Στην Α΄ Επίσημη διαίρεση των Αθηνών, όπως αυτή αποτυπώνεται στο χάρτη των Αθηνών του Αθαν. Γεωργιάδη το 1908 «Πίναξ Αθηνών», δημοσιευμένος στο βιβλίο του Ελ. Σκιαδά «Οι συνοικίες των Αθηνών - Η πρώτη επίσημη διαίρεση (1908)», η ευρύτερη συνοικία φέρει την ονομασία «Φιλοπάππου». Επομένως, κατά το έγγραφο του Τμήματος Δημοτικού Ιστορικού Αρχείου, επισήμως η ονομασία «Κουκάκη» (ή Κουκάκι) προήλθε μετά την πρώτη δεκαετία του 20ού αι.

Φωτο: Βαγγέλης Τάτσης, Γιάννης Στεφανίδης, Σοφία Παπαστράτη