Άθλος η δραματουργία στην περίπτωση αυτή και πάνω απ’ όλα τόλμημα. Και το «ταξίδι» εποχής, έτοιμο για το μέλλον. Έκτοτε, η παράσταση δεν μ’ αφήνει να ησυχάσω. Πήγα με τον άντρα μου κι έφυγα με ένα σωσία στην πλάτη και έναν άλλο στην τσάντα (το πρόγραμμα), για να βρω ένα-δυο ακόμη στο σπίτι να περιμένουν: Μια μάσκα επάνω στο γραφείο και ένα πορτρέτο κρεμασμένο στον τοίχο.
Όλη τη νύχτα έβλεπα παντού σωσίες. Άβυσσος η σημασία του σωσία και στον ονειροκρίτη. Και βέβαια, ακούω φωνές – αν δεν άκουγα, δεν θα ακούγατε κι εσείς τίποτα από μένα. Ακούω Γκι ντε Μοπασάν, Σέξπιρ και Άλαν Πόε. Ακούω Κλάιστ, φυσικά, Κάφκα και Σάρα Κέιν. Νίτσε να κλαίει πάντα: αφού από τον Υπεράνθρωπο έως τον Απάνθρωπο σωσία του, η ώρα του Ανθρώπου κράτησε δευτερόλεπτα, όσο ένα καθρέφτισμα στη λίμνη του Νάρκισσου. Μα βέβαια ακούω Ρεμπό - Δεν είμαι εγώ - Δεν είμαι εγώ - Είναι ένας άλλος.
Αλλά τι είναι σωσίας; Σωσίας είναι ένα πρόσωπο, θεατρικό στον Πλαύτο, που το υιοθέτησε και ο Μολιέρος στον Αμφιτρύωνα – είναι ο υπηρέτης του. Στον Ντοστογιέφσκι, βέβαια, παίρνει άλλες διαστάσεις, εφιαλτικές. Το όνομα γίνεται υπόθεση ταυτότητας, ψυχοδιανοητική κατάσταση. Ο φαντασιακός παθολογικός ακόλουθος του ήρωα Γκολιάτκιν και δεν ήταν ο μόνος. Γενικά, πάντως, δεν ξέρουμε πολλά γι’ αυτό τον Σωσία – πόσο κινδυνεύει εξαιτίας μας, πόσο επικίνδυνος είναι, τι τον χωρίζει, τι τον αφορά, τι γνωρίζει για μας και κυρίως τι μαρτυράει. Θέμα αγωγής, θα πείτε. Ο Σωσίας, ούτως ή άλλως, είναι πιο έξυπνος από το πρωτότυπο, γι’ αυτό και πιο ένοχος. Είναι ικανός για όλα - ποινικώς ευάλωτος για πλαστογραφία - θρησκευτικά αιρετικός: ειδωλολατρία και ως χαρακτήρας νάρκισσος, ψεύτης, ψεύτικος – παρ’ όλα αυτά δεμένος, θανάσιμα, με τον κύριό του. Όπως είναι γνωστό, ένα είδος σωσία πεθαίνει μαζί με τον κύριό του. Ένα άλλο είδος, κακορίζικο, πεθαίνει αντ’ αυτού και ένα πολύ πιο έξυπνο σε στέλνει αντ’ αυτού.
Ο Σωσίας, πάνω απ’ όλα, είναι ένα φαινόμενο και τα φαινόμενα απατούν, εξαπατούν και παραπλανούν, αν θέλουν να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Τα φαινόμενα που σέβονται το όνομά τους φαίνονται μεν, αλλά δεν είναι – αλλά και τα πράγματα δεν τα γνωρίζουμε όπως είναι, αλλά όπως φαίνονται.
Πίσω από τη φαινομενική εμφάνιση υπάρχει το καθαυτό ον, με το οποίο δεν μπορούμε να έλθουμε σε άμεση επαφή, χωρίς να περάσουμε ενδιάμεσα από τον «υπηρέτη» που ελέγχει. Τα φαινόμενα, όπως και ο Σωσίας, χωρίς να είναι ψευδή, δεν αποκαλύπτουν την πλήρη αλήθεια των πραγμάτων (αν υπάρχει τέτοιο είδος). Ο Σωσίας ανήκει στα διάφαν(τα)α μεταιχμιακά όντα (άλλο είδος), που αναζητούν ή κατασκευάζουν την ταυτότητά τους για να την επιδείξουν σε κάθε ζήτηση. Δηλώνουν «κάτοικοι αιώρας», μετέωροι στο βήμα του είναι και δεν είναι, ο εαυτός τους. Ως παιδί, θυμάμαι ότι μου πήρε πολύ να καταλάβω τι σημαίνει σωσίας και ως μεγάλη δεν κατάφερα ποτέ να ανακαλύψω την αλήθεια. Η αλήθεια του Σωσία είναι το ψέμα του, σε σχέση με τον αληθινό – αλλά τι θα πει αληθινός. Κι αυτό ψευδώνυμο είναι. Κατ’ αρχάς τι θα πει είμαι για να μπορέσω να σας πω τι είναι. Ξέρω μόνο τι είναι σε σχέση με εμένα, αλλά εγώ δεν ξέρω τι σχέση έχω με εμένα. Εγώ, είμαι εγώ; Έχω σωσία, άρα υπάρχω; Αλλά υπάρχω, μόνο, όπως ετεροκαθορίζο-μαι, όπως με καθορίζει το… γραφτό μου; Και για να παραφράσουμε το ερώτημα, αδικώντας τον καθρέφτη: χλωμή, υποκίτρινη σελίδα, πώς παρεμβάλλεις εσένα, ανάμεσα σ’ εμένα και σε εμένα; Κι όμως, δεν μπορώ μακριά σου. Tu es mon être και δεν μπορώ tuer mon être. Καλέ μας, Λακάν. Αφού «κοιτάζω τον καθρέφτη και δεν βλέπω κανέναν», όπως έλεγε ο Andy Warhol, δυστυχώς «δεν υπάρχει τίποτε πια για να μιλήσω μαζί του» εκτός από εσένα, χλωμή υποκίτρινη σελίδα…
11°
