Τα δέντρα που μετανάστευσαν

Τη Λορέτα Αμπιντίνι, 25 χρόνων, αλβανικής καταγωγής, τη γνώρισα όταν είχε την καλή διάθεση να μου πει δυο πράγματα για τα παιδιά μεταναστών που, αν και πέρασαν από όλες τις βαθμίδες της ελληνικής εκπαίδευσης, δεν μπορούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. Η ίδια είναι μέλος της ομάδας Generation 2.0 (www.ithageneia.org) που δραστηριοποιείται στο συγκεκριμένο θέμα και φέτος τελειώνει τις σπουδές στο ΤΕΙ Φωτογραφίας.

Αυτή είναι η πτυχιακή της εργασία, με τίτλο «Τα δέντρα που μετανάστευσαν», στην οποία με έναν αλληγορικό τρόπο θέλει να δείξει την άρνηση της ελληνικής κοινωνίας να δεχτεί τους μετανάστες ως κομμάτι της. Αντίθετα, δέντρα που ήρθαν από αλλού, ρίζωσαν και έγιναν τμήμα του αθηναϊκού αστικού τοπίου. Ο λόγος στη Λορέτα.

Αυτό που με ώθησε να κάνω τα πορτρέτα των δέντρων που έχουν ξένη καταγωγή είναι το γεγονός ότι πρόκειται για δέντρα που διακοσμούν εδώ και χρόνια τους δρόμους της Αθήνας και δίνουν στην πόλη μια εξωτική όψη. Ξένα δέντρα τα οποία ενσωματώνονται στο ελληνικό αστικό τοπίο και πλέον θεωρούνται κομμάτι του. Αντίστοιχα, οι μετανάστες και τα παιδιά τους που «ριζώνουν» στην ελληνική κοινωνία με δυσκολία εκλαμβάνονται και θεωρούνται κομμάτι της.

Φωτογραφίζοντας λοιπόν το αστικό τοπίο και εντάσσοντας μέσα σε αυτό, μεταφορικά, το δέντρο ως μετανάστη και την ελληνική κοινωνία ως φόντο, προσπαθώ να χτίσω μια αλληγορική σχέση μεταξύ τους και να παρουσιάσω στον θεατή μια διαφορετική εικόνα, πιο οικεία, του μετανάστη, μέσα στο νέο του κοινωνικό περιβάλλον.

Πρόθεση που υπηρετείται είναι η ανάδειξη του μετανάστη με διαφορετικό τρόπο και η γνωστοποίηση της παρούσας κατάστασης. Υπάρχει μεγάλη άγνοια για τον τρόπο που ζουν και μεγαλώνουν οι μετανάστες στην Ελλάδα. Θέλω να πληροφορήσω για την πραγματικότητα που μας συνδέει όλους μιας και ζούμε στον ίδιο χώρο.

Εάν κάποιος αναρωτιέται γιατί επέλεξα να φωτογραφίσω τα δέντρα για το συγκεκριμένο project αντί για κάποιο άλλο αντικείμενο ή φυσικό πρόσωπο, η απάντηση μάλλον καλύπτεται από την μη άνεσή μου να φωτογραφήσω ανθρώπους (παρά τη θέλησή τους), η οποία και με έκανε να στραφώ σε κάτι θεωρητικά «άψυχο», ωστόσο ιδιαιτέρως ζωντανό: στα δέντρα της πόλης. Σε κάποια στιγμή που οι πρώτες φωτογραφίες έγιναν, και η εικόνα του δέντρου, συνειρμικά, συνδέονταν πλέον με την δική μου εικόνα ως παρουσία στην πόλη - «είδα ένα δέντρο και σε θυμήθηκα» μου έλεγαν όσοι γνώριζαν με τι ασχολούμαι, με έκανε να στραφώ στα δέντρα και να τα δω ως αυτοπορτέτα. Έτσι αποφάσισα να φωτογραφίσω δέντρα που είναι γνωστά στην Αθήνα και συνάμα έχουν ξένη καταγωγή - όπως η νεραντζιά έτσι και εγώ δεν έχουμε ελληνική καταγωγή.

Οι λήψεις μου πραγματοποιήθηκαν κατά το διάστημα των τελευταίων ετών στην Αθήνα. Ένας από τους αρχικούς μου στόχους ήταν οι φωτογραφίες να είναι έγχρωμες επειδή το χρώμα βοηθά τη συμπαραδήλωση της πολυπολιτισμικότητας. Ένας άλλος στόχος ήταν να είναι μετωπικές και όσο το δυνατόν πιο ευκρινής για να μπορούν να διαβαστούν με σαφήνεια τα πάντα γύρω από την εικόνα του μετανάστη και του περιβάλλοντος στο οποίο εκείνος ζει. Επίσης, είναι οριζόντιες ώστε το κάδρο να «αναπνέει» και να μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για τη σχέση του δέντρου με άλλα στοιχεία μέσα στο αστικό περιβάλλον. Επέλεξα να φωτογραφίσω μικρά δέντρα για να συμβολίσουν με αυτό τον τρόπο τους μετανάστες της δεύτερης γενιάς που γεννήθηκαν και μεγαλώνουν σε αυτή τη χώρα. Άλλοτε τα δέντρα είναι με τα φύλλα τους, δηλαδή με ελπίδες, και άλλοτε χωρίς φύλλα.

Η εικόνα του ξένου έχει απασχολήσει αρκετούς καλλιτέχνες και µελετητές τα τελευταία χρόνια. Τι όμως βλέπει κανείς ως ξένο και τι όχι;

Η νεραντζιά είναι ιδιαίτερα γνωστή στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Μεσόγειο αλλά η καταγωγή της είναι από την Ασία. Κατά πάσα πιθανότητα προήλθε από την Ινδία όπου και η ρίζα του ονόματός της. Ο δρόμος του εμπορίου την έφερε στην Ιταλία και έγινε naranza. Και από τη γείτονα χώρα ήρθε τον Μεσαίωνα στην Ελλάδα ως νεράτζιον.

Οι μεγάλοι δρόμοι της Αθήνας, για τους οποίους είναι τόσο περήφανοι οι κάτοικοί της, διαποτίζονται από μια χαρακτηριστική μυρωδιά κατά τη διάρκεια της άνοιξης από τα άνθη των πορτοκαλιών και των νεραντζιών.

Το δέντρο της νεραντζιάς είναι ανθεκτικό σε ψύχος και ξηρασία κάτι που το κάνει ευνοϊκό για το κλίμα της Αθήνας. Για αυτό πριν πενήντα και πλέον χρόνια συνηθίζονταν τα πεζοδρόμια της πόλης να φυτεύονται με δεντροστοιχίες από νεραντζιές. Λιγοστό νερό, ξερό έδαφος και κλίμα και στη συνέχεια ακόμα και καυσαέρια, έκαναν τις νεραντζιές να ευδοκιμούν στο ιδιόμορφο αττικό τοπίο.

Ο Δημήτρης Πικιώνης όταν του ανέθεσαν να κάνει τους πεζόδρομους του ‘50-‘60 για να ανέβει κανείς στην Ακρόπολη επέλεξε συνειδητά να φυτευτούν είδη δέντρων όπως η ελιά και να απομακρυνθούν τα ξενόφερτα δέντρα για να μη χάσει η περιοχή την ελληνική της ταυτότητα.

Tα δέντρα έχουν καταγωγή και ταυτότητα, όμως γίνονται αποδεκτά. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τους ανθρώπους.