Ο Vivaldi και ο Bach δεν κατοικούν εδώ; #3

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ Θέατρο και κλασική μουσική 

Όταν το 1955 το Φεστιβάλ Αθηνών ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της Αθήνας, το κορυφαίο γεγονός εκείνης της πρώτης διοργάνωσης ήταν η συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης στο Ηρώδειο με μαέστρο τον Δημήτρη Μητρόπουλο. Ο θεσμός έδινε ξεκάθαρα το στίγμα του: η κλασική μουσική μαζί με το θέατρο θα αποτελούσαν τους βασικούς πυλώνες του. Φέτος παρακολουθήσαμε στο Ηρώδειο τους μουσικούς του Λούβρου, τη Philharmonia Orchestra, τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου και την Ορχήστρα των Χρωμάτων, ενώ στο Μέγαρο Μουσικής τη Sinfonia Varsovia, τη Le Cercle de l’ Harmonie και τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ.

Ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Γ. Λούκος δηλώνει πάντως προβληματισμένος που η κλασική μουσική δεν γεμίζει τα θέατρα: «Το αφιέρωμα στον Ραβέλ, το 2008, το παρακολούθησαν μόνο 500 άτομα…». Κι αυτό, ενώ από το 2005 που κρατά ο ίδιος τα ηνία του Φεστιβάλ, έχουν περάσει από την Αθήνα τα μεγαλύτερα μουσικά σχήματα  με τους κορυφαίους διεθνείς σολίστ και μαέστρους. «Δεν νομίζω ότι οι Αθηναίοι δεν αγαπούν την κλασική μουσική, απλά είναι λιγότεροι σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που διαθέτουν πλούσια μουσική παράδοση» δηλώνει στην A.V. «Και πάντως στο Φεστιβάλ δεν θα πάψουμε να κάνουμε κλασική μουσική!»

ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ  Η κλασική μουσική δύναμη της Αθήνας

Εκτέλεσε έργα υπό την μπαγκέτα των θρυλικών Ρίχαρντ Στράους, Σεν-Σανς, Κράους, φον Κάραγιαν, Τερμικάνοφ, και συνόδευσε τους μεγαλύτερους σολίστ του κόσμου. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ), το αρχαιότερο μουσικό σύνολο στη νεότερη Ελλάδα με πρώτη συναυλία το 1894, έχει κυριολεκτικά γράψει ιστορία… Στα 115 χρόνια παρουσίας της στην Αθήνα, πέρασε από διάφορα στάδια. Χρονολογία σταθμό αποτέλεσε το 1943, όταν ο Φιλοκτήτης Οικονομίδης πέτυχε, μέσα στην Κατοχή, την κρατικοποίησή της κατά το πρότυπο της Ορχήστρας της Κρατικής Όπερας της Βιέννης. Στα 115 αυτά χρόνια διευθυντές της ορχήστρας διετέλεσαν, μεταξύ πολλών άλλων, οι Δημήτρης Μητρόπουλος, Ιβάν Μπούτνικοφ, Αρμάνδος Μαρσίκ, Μάνος Χατζιδάκις, Αλέξανδρος Συμεωνίδης κ.ά. Σήμερα η ΚΟΑ, με καλλιτεχνικό διευθυντή το Βύρωνα Φιδετζή, πραγματοποιεί τις συναυλίες της κυρίως στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μουσείο Μπενάκη και στην Εθνική Πινακοθήκη.

ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ  To σταθερό ραντεβού των μουσικόφιλων, εδώ και 18 χρόνια

Κάθε συζήτηση για κλασική μουσική στην Αθήνα προσδιορίζεται ως «προ Μεγάρου» και «μετά Μεγάρου». Η λειτουργία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών το 1991 ήρθε να καλύψει ένα τεράστιο κενό στην Αθήνα, δίνοντας στέγη σε συναυλίες που τοποθέτησαν πλέον την πρωτεύουσα στον πολιτιστικό χάρτη της Ευρώπης. Σολίστ και μαέστροι-μύθοι, αλλά και μεγάλα συναυλιακά συγκροτήματα, άρχισαν να βάζουν την Αθήνα στο δρομολόγιο των περιοδειών τους, δημιουργώντας τις γνωστές ουρές στη Βασιλίσσης Σοφίας.

Παρά το «έλλειμμα» παιδείας, το ΜΜΑ βρήκε τρόπο να βάλει την κλασική μουσική στις ατζέντες των σημερινών 30ρηδων (οι 10χρονοι του 1991), με ενέργειες όπως το πρόγραμμα «Εκτός έδρας», τα δημοφιλέστατα «Κυριακάτικα πρωινά», τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Μουσικής Βιβλιοθήκης Λίλιαν Βουδούρη, αλλά και την ειδική τιμολογιακή πολιτική του για τους μαθητές και τους φοιτητές.

Η Ελένη Σπανοπούλου, διευθύντρια Προβολής και Επικοινωνίας του ΜΜΑ, και ο Νίκος Τσούχλος,  διευθυντής Kαλλιτεχνικού Προγραμματισμού (και οι δύο στο δυναμικό του Μεγάρου από το 1991), άνοιξαν τα χαρτιά τους στην A.V.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του κοινού του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών;

Ελένη Σπανοπούλου: Το κοινό της κλασικής μουσικής είναι σαφώς μεγαλύτερο σε ηλικία, ενώ η όπερα κερδίζει σταθερά έδαφος στους νέους. Το επίπεδο μόρφωσης του κοινού είναι άνω του μέσου. Ο συνολικός ετήσιος αριθμός των συνδρομητών μας ξεπερνά τους 2.300. Η πλειοψηφία των συνδρομητών είναι ηλικίας άνω των 40 ετών, ενώ οι συνδρομητές νεότερων ηλικιών διατηρούν συνήθως τη συνδρομή που είχαν με τους γονείς τους.

Με ποια κριτήρια γίνεται ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του Μεγάρου; 

Νίκος Τσούχλος: Τρεις είναι οι άξονες: η εξασφάλιση για το κοινό των πιο εκλεκτών καλλιτεχνών από τη διεθνή μουσική, η προαγωγή  της ελληνικής δημιουργίας και η ανάπτυξη μιας συστηματικής εκπαιδευτικής δραστηριότητας.

Τι ποσοστό των εσόδων του Μεγάρου προέρχεται από τα εισιτήρια και τι από χορηγίες; Οι εταιρείες επενδύουν στην κλασική μουσική;

E.Σ.: Παρά την οικονομική κρίση, μέχρι σήμερα οι αίθουσες του Μεγάρου συγκριτικά με πέρσι δεν είναι λιγότερο γεμάτες. Όσο για τις χορηγίες, μέχρι τώρα οι εταιρείες δεν δίσταζαν να «επενδύσουν» στην κλασική μουσική, επόμενο όμως είναι η κρίση να έχει ως συνέπεια τη μείωσή τους. Οι πόροι για τη βιωσιμότητα του Μεγάρου προέρχονται από την επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού, τα εισιτήρια, τη διάθεση των χώρων για φιλοξενούμενες εκδηλώσεις, τις δωρεές και τις χορηγίες.

Γιατί ενίοτε οι αίθουσες συναυλιών συμφωνικής μουσικής δεν είναι γεμάτες στην Αθήνα; 

Ν.Τ.: Κάτι τέτοιο παρατηρείται κυρίως όταν τα έργα δεν είναι γνωστά. Θα πρέπει να μην αδικούμε γι’ αυτό τα ελληνικά μουσικά σύνολα, τα οποία φέρουν το βάρος ενός ρεπερτορίου λιγότερο δημοφιλούς για το ευρύ κοινό, αλλά οπωσδήποτε πολύ σημαντικού: Έλληνες συνθέτες ή σημαντικά μεν αλλά λιγότερο γνωστά έργα του διεθνούς ρεπερτορίου δεν μπορούν να λείπουν από ένα χώρο επειδή κάποιος θα μπορούσε να τα θεωρήσει «αντιεμπορικά».

Πολλοί πιστεύουν ότι η κλασική μουσική θεωρείται ακόμη δυσνόητη, δύσκολη και «ξένη» στους Αθηναίους. Συμφωνείτε;

N.T.: Το φαινόμενο της «απομάκρυνσης» από την κλασική μουσική δεν είναι αθηναϊκό, αλλά διεθνές. Είναι, βέβαια, γεγονός ότι το ποσοστό των Αθηναίων που ενδιαφέρεται για την κλασική μουσική είναι μικρότερο από εκείνο άλλων πόλεων με μεγαλύτερη παράδοση στο είδος, όπως π.χ. η Βιέννη, κι αυτό ανάγεται σε ιστορικούς λόγους. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι το κοινό αυτό υστερεί σε πληροφόρηση ή αγάπη για τη μουσική έναντι των λοιπών Ευρωπαίων, μολονότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στον τομέα της μουσικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα πολλά μένουν ακόμα να γίνουν.

Ποιοι τρόποι υπάρχουν ώστε να γίνει πιο ελκυστική η κλασική μουσική στην Αθήνα;

Ν.Τ.: Ο τρόπος είναι και παραμένει κατά βάθος ένας: η εμμονή στη διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του ανώτατου δυνατού επιπέδου. Ενέργειες που αναδεικνύουν τη δραστηριότητα αυτή, όπως ένα εκδοτικό πρόγραμμα με πληροφορίες για τα μουσικά έργα ή ένα ευρύτατο πρόγραμμα επικοινωνίας, επίσης βοηθούν.