Μια εφημερίδα μετράει τ'άστρα

Μια φορά το χρόνο, εδώ και 8 χρόνια, ερασιτέχνες αστρονόμοι δίνουν ραντεβού περίπου τέτοια εποχή για παρατήρηση των αστεριών. Φέτος το ραντεβού κλείστηκε 25-29/7 στον Ελικώνα και ο Γιάννης Μπέλιας, μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Ερασιτεχνικής Αστρονομίας, μας βάζει στο μάτι του τηλεσκοπίου της «Αστροεξόρμησης».

Τι σημαίνει ερασιτέχνης αστρονόμος; Θα λέγαμε πως η αγάπη για την αστρονομία και την παρατήρηση των ουράνιων αντικειμένων (δηλαδή αστερισμούς, αστρικά σμήνη, νεφελώματα, γαλαξίες, κομήτες, πλανήτες, το φεγγάρι κ.λπ.) είναι η κύρια προϋπόθεση για να θεωρείται κάποιος από εμάς ερασιτέχνης αστρονόμος. Αξίζει να σημειωθεί πως το είδος αλλά και το επίπεδο της ενασχόλησης διαφέρει. Για παράδειγμα, μπορούμε απλά να χρησιμοποιούμε ένα ζευγάρι κιάλια για να κοιτάζουμε το νυχτερινό ουρανό, να παρατηρούμε με τηλεσκόπιο τις σπείρες ενός μακρινού γαλαξία ψάχνοντας για υπερκαινοφανείς αστέρες ή να κάνουμε φωτογράφιση υψηλής ανάλυσης πλανητών ώστε οι παρατηρήσεις μας να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από διεθνείς οργανισμούς όπως η NASA κ.λπ.

Τι εξοπλισμό χρειάζεται να έχει μαζί του ένας ερασιτέχνης αστρονόμος για την παρατήρηση; Το είδος της παρατήρησης είναι αυτό που μας επιβάλλει κάθε φορά με ποιο τρόπο θα πρέπει να είμαστε εξοπλισμένοι. Αντίθετα με το τι θα φανταζόταν ένας καινούργιος στο χώρο, τα μάτια μας και μόνο αρκούν όταν βρισκόμαστε κάτω από ένα σκοτεινό ουρανό σε αρκετές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, μπορούμε κατά τη διάρκεια μιας βροχής διαττόντων αστέρων (χρησιμοποιώντας μια καθορισμένη μεθοδολογία) να πάρουμε μετρήσεις οι οποίες θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν και από τους επαγγελματίες αστρονόμους, απλά παρατηρώντας τον ουρανό. Ένα απλό τηλεσκόπιο μέσα από την πόλη μπορεί να μας δώσει αξέχαστες εικόνες της Σελήνης ή του πλανήτη Κρόνου. Με πιο ακριβές στηρίξεις, εξειδικευμένα τηλεσκόπια και φωτογραφικό εξοπλισμό μπορούμε να πάρουμε ψηφιακές εικόνες ουράνιων αντικειμένων που συναγωνίζονται αυτές των επαγγελματικών τηλεσκοπίων των παλιότερων χρόνων.

Πόσα άτομα ανταποκρίνονται στο κάλεσμά σας σε κάθε εξόρμηση; Οι πρώτες εξορμήσεις –όταν ακόμα δεν ήταν αρκετά γνωστή η ΠΕΕΑ (σ.σ. Πανελλήνια Εξόρμηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων)– ξεκίνησαν με συμμετοχή περίπου 100 ερασιτεχνών από όλη την Ελλάδα. Πλέον είμαστε γύρω στα 600 άτομα, με αυξητική τάση.

Ποιες είναι οι πιο ιδανικές περιοχές στην Αττική για να δεις τα αστέρια και τι ώρα; Όλοι όσοι ζούμε στην πόλη της Αθήνας σπάνια θα έχει τύχει να προσέξουμε το νυχτερινό ουρανό το βράδυ. Αυτό συμβαίνει γιατί καλύπτεται από ένα πέπλο φωτός, λόγω του υπερβολικού τεχνητού φωτισμού της πόλης. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται φωτορύπανση και εξαπλώνεται αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Για να θεωρηθεί όμως μια περιοχή ιδανική για αστροπαρατήρηση θα πρέπει να βρίσκεται σε ένα μέρος με ανοιχτό ορίζοντα και παντελή έλλειψη κάθε είδους τεχνητού φωτισμού. Τα σημεία που χρησιμοποιούμε με τη λιγότερη επιβάρυνση βρίσκονται κυρίως στο όρος Κιθαιρώνα (δυτικά) και στο Σούνιο (νότια). Τυχεροί είναι όσοι ασχολούνται με την παρατήρηση των πλανητών, του Ήλιου και της Σελήνης, αντικείμενα τα οποία δεν επηρεάζονται καθόλου από τη φωτορύπανση...

Τι σημαίνει παρακολουθώ τον ουρανό; Θα μπορούσε να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες έχουμε τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε αλλά και τα ενδιαφέροντά μας. Πχ. κοιτάζουμε έναν πλανήτη με το τηλεσκόπιο και παρατηρούμε τους σχηματισμούς των νεφώσεων στην ατμόσφαιρά του, τους δορυφόρους του, τους δακτυλίους ή άλλα δυναμικά φαινόμενα. Αντίστοιχα μπορούμε να κυνηγήσουμε έναν αμυδρό κομήτη, να μετρήσουμε τη μεταβολή στη λαμπρότητα ενός μεταβλητού άστρου ή να φωτογραφίσουμε νεφελώματα και γαλαξίες.

Πώς επιλέγετε τις ημερομηνίες; Στη συγκεκριμένη εξόρμηση θα συμβεί κάτι στον ουρανό; Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία. Οι περισσότερες πιθανότητες για να έχουμε ανέφελο ουρανό καθ’ όλη τη διάρκεια της εξόρμησης, είναι μέγιστες στο μέσο του καλοκαιριού. Επίσης, μια και χρειαζόμαστε απόλυτο σκοτάδι, θα πρέπει το φεγγάρι να βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα. Συνεπώς έχουμε επιλέξει το Σαββατοκύριακο που βρίσκεται πιο κοντά στη νέα Σελήνη του Ιουλίου.

Ποιος αστερισμός κρύβει τον πιο ενδιαφέροντα μύθο; Αντιστρέφοντας λίγο την ερώτηση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μύθος του Περσέα είναι αυτός που περικλείει αστερισμούς με ιδιαίτερο αστρονομικό ενδιαφέρον. Ρωτήστε σε μια εξόρμηση για να μάθετε περισσότερα!

Τυχερή είναι μια αστροεξόρμηση όταν συμβεί τι; Όσο και αν φαίνεται περίεργο, αυτό στο οποίο ελπίζουν οι συμμετέχοντες στην ΠΕΕΑ είναι να έχουμε καθαρό νυχτερινό ουρανό, χωρίς σύννεφα ή υγρασία και σκόνη στην ατμόσφαιρα – παρά για κάποιο ιδιαίτερο φαινόμενο. Αν συμβαίνουν τα προηγούμενα, τότε τα άπειρα αντικείμενα που υπάρχουν ήδη στον ουρανό είναι αρκετά για να κάνουμε παρατήρηση μέχρι την άλλη μέρα το πρωί.

Ποια αστρoεξόρμηση από τις 8 θυμάστε περισσότερο και γιατί; Για τον υπογράφων η τρίτη ΠΕΕΑ ήταν η πιο σημαντική, μια και συμμετείχε στην οργάνωσή της. Η τέταρτη βέβαια ήταν εκείνη που εκτόξευσε τον αριθμό των συμμετεχόντων σε εκατοντάδες και όλοι θα τη θυμόμαστε γι’ αυτό.

Τι περιλαμβάνει μια αστροεξόρμηση; Η ΠΕΕΑ δεν είναι απλά μια ευκαιρία για να κάνουμε παρατήρηση σε σκοτεινό ουρανό. Είναι και τόπος συνάντησης των ερασιτεχνών από όλα τα μέρη της χώρας και βέβαια ανεξαρτήτου ηλικίας. Τη μέρα θα έχουμε ομιλίες, πρακτικά εργαστήρια και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών. Τη νύχτα θα κάνουμε παρατήρηση στο πεδίο με ό,τι εξοπλισμό διαθέτει ο καθένας, αλλά θα υπάρχουν και τηλεσκόπια για το κοινό, μαθήματα ουρανογραφίας και άλλα.

Ποιο είναι το πιο συχνό λάθος που κάνουν οι άνθρωποι όταν παρατηρούν τον νυχτερινό ουρανό; Για τον καθένα μας που μόλις ξεκινάει να μαθαίνει, το πιο δύσκολο αρχικά είναι να αντιληφθούμε το μέγεθος των αστερισμών στον ουρανό, σε σύγκριση με τους αστροχάρτες. Αυτό είναι κάτι που λύνεται σχετικά εύκολα με τη βοήθεια ενός πιο έμπειρου παρατηρητή ή λίγη προσωπική προσπάθεια.

Τελικά τι είναι ο Γαλαξίας; Η εικόνα την οποία είδαν οι αρχαίοι Έλληνες και τους οδήγησε να δώσουν στο Γαλαξία μας το όνομά του (από τις λέξεις «γάλα» και «άξονας») είναι μια ζώνη που μοιάζει με σύννεφο και εκτείνεται από τη μια άκρη του καλοκαιρινού νυχτερινού ουρανού μέχρι την άλλη. Αυτή την εικόνα τη βλέπουμε (πάντα σε μια σκοτεινή τοποθεσία) γιατί βρισκόμαστε στο εσωτερικό του. Μια ματιά με ένα μικρό τηλεσκόπιο μας αποκαλύπτει ότι στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για σύννεφο, αλλά για εκατομμύρια άστρα.

Info: 25-29/07, τοποθεσία «Φούσκες» όρους Ελικώνα, συμμετοχή €5/άτομο. Περισσότερες πληροφορίες στο www.astroexormisi.gr