Ο εκδότης του «Κάκτου» πήγε στον ουρανό πριν μερικές μέρες. Τον φαντάζομαι να διαπραγματεύεται με τον Άγιο Πέτρο τα απομνημονεύματά του και να θυμώνει που ο Άγιος δεν δείχνει κατανόηση για την κρίση του βιβλίου…
Στην κηδεία του Οδυσσέα Χατζόπουλου μιλούσαμε στον ήλιο με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Ήταν σαν who-is-who με χρονο-καθυστέρηση – Γιάννης Δημαράς, Βασίλης Καββαθάς, Νίκος Καραγιαννίδης, Άρης Σφακιανάκης, Ξανθούλης, ένα σωρό άλλοι διάσημοι, μέχρι κι ο Τριανταφυλλόπουλος. Μερικοί δεν μιλάνε μεταξύ τους αλλά ήτανε φίλοι του Οδυσσέα με το χαλαρό και ταυτόχρονα απαιτητικό τρόπο που έκανε φίλους ο Οδυσσέας.
«Δεν είναι σωστό να γελάμε» είπε ο πρόεδρος/Λευτέρης κάποια στιγμή. Αλλά… όλοι αυτό κάναμε – ανταλλάσσαμε αστείες ιστορίες με ήρωα τον Οδυσσέα, ο καθένας είχε από πέντε-δέκα, αξέχαστες ιστορικές στιγμές. Ο Οδυσσέας να αρπάζεται με τον Τάδε διάσημο, να πετάει έξω τον Δείνα σταρ, να επιμένει να φας ριζότο επειδή «είναι το καλύτερο στον κόσμο», να σκύβει το κεφάλι σουφρώνοντας τα χείλη επειδή δεν το τρως, να πετάει ένα αχλάδι σε κάποιον πολιτικό, να κοιτάζει άγρια, να κάνει εφηβικά πράγματα πολλά χρόνια μετά το τέλος της εφηβείας του. ΄Η επειδή η εφηβεία του δεν σταμάτησε ποτέ.
Μα ήταν ο πιο ιδιόρρυθμος άνθρωπος: ήθελε να κάνεις αυτό που σου ζητούσε, αλλά εκτιμούσε το ότι κάνεις αυτό που σου κατεβαίνει στην κεφάλα. Σεβόταν την καλλιτεχνία του κάθε παλαβού, εκτιμούσε τις ιδιορρυθμίες των άλλων, είχε τόση μα τόση πλάκα…
Ακούγεται πολύ ηλίθιο αυτό, και γενικά άντε να περιγράψεις τώρα την (τεράστια) προσωπικότητα του Οδυσσέα με λέξεις, που είναι λίγες έτσι κι αλλιώς. Τον ρώτησα: «Να γράψω την ιστορία της ζωής σου;» Μου απάντησε: «Να πάς να γαμηθείς!» – η στάνταρ απάντηση σε ανάλογες ερωτήσεις. Ή, «Αντεγαμίσου!» συνήθως κουνώντας το δάχτυλο απειλητικά και πετώντας φωτιές, κανονικά.
Από το 1975 που έστησε τον «Κάκτο» έβγαλε χιλιάδες βιβλία. Ένα κομμάτι της σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας (Άρθουρ Κλαρκ, Ασίμωφ, ΧάουαρντψΛάβρκραφτ – όχι και τόσο σύγχρονος αλλά εντάξει), την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Άλντους Χάξλεϊ, Νόρμαν Μέιλερ, Κάρεν Μπλίξεν, Καρλος Καστανέντα, Σκαρίμπα, Πέτρο Πικρό, Φρέντυ Γερμανό, Καββαθά, Ρασούλη, τα τραγούδια του Λευτέρη, έναν υπέροχο Ρόμπερτ Γκρέιβς που δεν τον ήθελε κανένας («Αντίο σε όλα αυτά»),Τζορτζ Όργουελ. Πήγαινες στον «Κάκτο» για καφέ κι έφευγες φορτωμένος βιβλία, «Διάβασέ το οπωσδήποτε, είναι αριστούργημα!» σου φώναζε χτυπώντας ένα εξώφυλλο με το δάχτυλο.
Έκανα καμιά εικοσαριά μεταφράσεις για τον Οδυσσέα στα 80s-90s. «Πέρα από την Αφρική», «Ο άγνωστος ;Oργουελ», Σίρλεϊ Μακ Κλέιν. Σε ένα πολύ δραματικό, με μια ετοιμοθάνατη κοπέλα, μου είπε «να φάω το πολύ κλάμα». Δεν χρειαζόταν να ρωτήσω «τι εννοείς;» γιατί ήδη μιλούσαμε την ίδια γλώσσα. «Αν έχει λεπτομέρειες πώς γαμάνε, τις θέλουμε. Πώς ψοφάνε, όχι» ήταν το μότο. Ένα μεγάλο Αμερικάνο συγγραφέα μου τον έδωσε λέγοντας, «κόψε καμιά εκατοστή σελίδες, είναι χοντρό. Θα τα λέει εκατό φορές». Διαμαρτυρήθηκα, πώς να κόψω από τέτοιο όνομα κ.λπ. μετά άρχισα να μεταφράζω, κι ο Οδυσσέας είχε δίκιο τελικά, ήταν εξοργιστικό αλλά είχε σχεδόν πάντα δίκιο: «Δεν με νοιάζει τι λέει αυτός στους Αμερικάνους, με ενδιαφέρει να το διαβάσει ο Έλληνας και να μη σηκωθεί ούτε για κατούρημα!» πάλι φωνάζοντας ή γουρλώνοντας τα μάτια.
Μαλώσαμε κάποτε για μια μετάφραση, ήθελα χ λεφτά και έδινε -χ. Το ίδιο απόγευμα ο Οδυσσέας μου έστειλε σπίτι μια καινούργια τηλεόραση. Ήταν 1985, δεν είχα ούτε τρανζίστορ. Η τηλεόραση κόστιζε τα διπλά από αυτά που ζητούσα για τη μετάφραση…
Τελευταία φορά μίλησα με τον Οδυσσέα πριν 8 μήνες, πήρε να ρωτήσει κάτι για την ΑΕΚ. Του είπα να γράψω την ιστορία ζωής του, μου είπε να πάω να γαμηθώ. Μετά έβαλα τα κλάματα σαν ηλίθια επειδή για πρώτη φορά δεν τον άκουσα έξαλλο. Επειδή έλεγα πάντα σε φίλους πόσο σπουδαίος, πόσο σημαντικός άνθρωπος ήτανε ο Οδυσσέας αλλά δεν το είχα πει ποτέ στον ίδιο.
Πρέπει να τα λέμε κάτι τέτοια. Κάποτε είναι πολύ αργά και πάμε να το σώσουμε γράφοντας, και δεν σώνεται με τίποτα…
12°
