Αφιέρωμα Εκπαίδευση Ντου γιου ίνγκλις; #1

Μπορούν να σε ταξιδέψουν σε άλλους πολιτισμούς, να σε φέρουν κοντά σε νέους ανθρώπους, ακόμα και να σε αποκαταστήσουν επαγγελματικά. Οι ξένες γλώσσες είναι από τα σημαντικότερα εφόδια που θα πρέπει να έχεις και η A.V. σού μαθαίνει τα μυστικά τους. Από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια στα οποία θα τις σπουδάσεις, μέχρι όλα τα μυστικά του καθηγητή ξένων γλωσσών, του μεταφραστή, του διερμηνέα.

Aγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, πρόσφατα και ισπανικά, αλλά και τα πιο «εξωτικά» κινέζικα, αραβικά και ρώσικα. Τα μαθήματα ξένης γλώσσας είναι για το μαθητή ένα δεύτερο σχολείο που ξεκινά από πολύ νωρίς, αλλά και μια ενδιαφέρουσα προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης.

«Το 50% των Ελλήνων μιλάει τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα» λέει έρευνα της στατιστικής υπηρεσίας των Βρυξελλών. Ένα ποσοστό το οποίο φαίνεται κάπως φτωχό σε σύγκριση με τους Λουξεμβούργιους και τους Ολλανδούς που αγγίζουν το 90%, αλλά σαφώς καλύτερο από το αντίστοιχο 35% των Ισπανών, των Ιταλών και των Βρετανών. Το ευρωβαρόμετρο διαπίστωσε, επίσης, ότι τα αγγλικά παραμένουν η πιο δημοφιλής ξένη γλώσσα στην Ελλάδα και ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά τα γαλλικά και τα γερμανικά.

Ο δάσκαλος

Η ξένη γλώσσα είναι παντού. Στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, στις γειτονιές με τα κέντρα ξένων γλωσσών και τα ιδιαίτερα μαθήματα, αλλά και στο παγκόσμιο χωριό με θεωρία και ασκήσεις από το ίντερνετ. «Είναι τόσο ωραία δουλειά. Είσαι συνέχεια με παιδιά, μικρά και μεγάλα. Τα βλέπεις πόσο αυθεντικά χαίρονται με την κάθε καινούργια λέξη που μαθαίνουν» λέει η Άντα Πανά, απόφοιτος του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας το 1995 και έκτοτε καθηγήτρια αγγλικών σε κέντρα ξένων γλωσσών. Υπολογίζεται ότι πάνω από 500 πτυχιούχοι κάθε χρόνο βγαίνουν στην αγορά εργασίας – και συνήθως απασχολούνται σε φροντιστήρια ή σε ιδιαίτερα μαθήματα. Οι κάτοχοι του κρατικού πτυχίου από τα πανεπιστημιακά τμήματα ξένων γλωσσών (Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής, Ιταλικής και Ισπανικής) είναι αυτοί που μπορούν να διδάξουν επίσημα στη δημόσια και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Για το διορισμό στο δημόσιο σχολείο κάποτε οι απόφοιτοι έμπαιναν στο μακρύ κατάλογο της επετηρίδας. Σήμερα πρέπει να περάσουν από τη δοκιμασία των εξετάσεων του ΑΣΕΠ.

Παράλληλα, χορηγείται σε Έλληνες πολίτες και πολίτες κρατών μελών της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, κατόχους ξενόγλωσσου τίτλου σπουδών, επάρκεια προσόντων διδασκαλίας ξένης γλώσσας. Η αίτηση γίνεται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και συγκεκριμένα στη διεύθυνση ιδιωτικής εκπαίδευσης. Όλες οι πληροφορίες για τα δικαιολογητικά υπάρχουν στην ιστοσελίδα του υπουργείου www.ypepth.gr, στην ενότητα ιδιωτική εκπαίδευση - φροντιστήρια. Μαθήματα, ωστόσο, ξένων γλωσσών σε πιο οικονομικές τιμές προσφέρουν χρόνια τώρα και οι φοιτητές ξενόγλωσσων τμημάτων.

Μαθήματα κατ’ οίκον

Τα ιδιαίτερα είναι σήμερα… πιο επίσημα. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν πλέον να αποκτούν άδεια κατ’ οίκον διδασκαλίας, η οποία ανανεώνεται κάθε χρόνο από τις κατά τόπους Διευθύνσεις ή Γραφεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Οι τιμές για τα ιδιαίτερα ποικίλουν, όπως μας λέει η Άντα: «Για την D τάξη ξεκινούν από 15 ευρώ την ώρα. Για το πτυχίο Lower από 20 ευρώ, με τους Βρετανούς συναδέλφους να χρεώνουν έως και 25 ευρώ την ώρα. Το Proficiency ξεκινά από 25 και μπορεί να φτάσει έως και 50 ευρώ την ώρα. Εξαρτάται από τη γειτονιά, την οικονομική κατάσταση της οικογένειας του μαθητή. Θυμάμαι που ως φοιτήτριες μπαίναμε σε ένα σπίτι κάναμε μια πρόχειρη εκτίμηση και μετά κοστολογούσαμε την ώρα αναλόγως».

Χαμένοι στη μετάφραση

«Οι μεταφραστές είναι γέφυρες μεταξύ των λαών» είπε πριν από τρεις αιώνες ο πολυμεταφρασμένος Βίκτωρ Ουγκό. Τα δικά του ποιήματα έφτασαν για πρώτη φορά στους  Έλληνες αναγνώστες το 1842, χάρη στη μεταφραστική δουλειά του πεζογράφου, σατιρικού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Αλέξανδρου Σούτσου.

«Οι μεταφραστές είναι συνήθως οι αφανείς ήρωες, οι πνευματικοί δίαυλοι των οποίων το έργο συνθλίβεται κάτω από το ειδικό βάρος του πρωτότυπου λογοτεχνικού έργου το οποίο υπηρετούν» αναφέρουν οι ίδιοι οι μεταφραστές στην ιστοσελίδα τους (www.translators.gr). Με την ευρεία έννοια η μετάφραση είναι η μεταφορά ενός κειμένου από τη γλώσσα-πηγή σε μια γλώσσα-στόχο.

Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο της Κέρκυρας λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 1986-87 το τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας, το μοναδικό στην Ελλάδα πανεπιστημιακού επιπέδου τμήμα κατάρτισης ελληνόφωνων μεταφραστών και διερμηνέων συνεδρίων. Η φοίτηση είναι τετραετής και οι γλώσσες εργασίας που διδάσκονται είναι τρεις: η αγγλική, η γαλλική και η γερμανική. Η πιο πρόσφατη κατεύθυνση της Ισπανικής Γλώσσας και Πολιτισμού αναδεικνύει απόφοιτους επιστήμονες οι οποίοι μπορούν να εργαστούν σε ισπανόφωνο εργασιακό περιβάλλον, σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που έρχονται σε επαφή με ισπανόφωνες χώρες.

Τα μυστικά ενός καλού μεταφραστή

Πολλοί πιστεύουν ότι ένα καλό λεξικό μαζί με τη βοήθεια του ίντερνετ αρκούν για μια ικανοποιητική μετάφραση, όμως εάν ίσχυε αυτό δεν θα υπήρχαν κακές μεταφράσεις.

Ο μεταφραστής πρέπει με αυστηρότητα και ακρίβεια να παραμένει πιστός στο πρωτότυπο κείμενο, αλλά και να μη δεσμεύεται απ’ αυτό. Η μετάφραση, κυρίως η εξειδικευμένη, απαιτεί έρευνα σε επίπεδο ορολογίας και τεκμηρίωσης, καθώς και συνεργασία με ειδικούς του εκάστοτε τομέα. Γι’ αυτό και ο μεταφραστής χρειάζεται κριτική αντίληψη, πνεύμα πρωτοβουλίας και ικανότητα ενημέρωσης. Τίποτε δεν είναι πιο απαραίτητο από την καλή γνώση και χρήση της μητρικής γλώσσας, αλλά και της γλώσσας του κειμένου που πρέπει να μεταφραστεί. Η αγγλική γλώσσα παραμένει η υπ’ αριθμό ένα γλώσσα σε ζήτηση για μεταφράσεις και ακολουθούν η γαλλική και η γερμανική. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, παρατηρείται μια στροφή προς τη λογοτεχνική μετάφραση κειμένων από χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Ο μεταφραστής εργάζεται υπό πίεση χρόνου με μικρές προθεσμίες. Οι σπουδές και το πτυχίο είναι η βάση για μια αρχή και οι μεταφραστές έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες με δικά τους μεταφραστικά γραφεία, ως υπάλληλοι σε μεταφραστικά γραφεία, σε εκδοτικούς οίκους, εφημερίδες, περιοδικά, σε δημόσιες υπηρεσίες.

Πληρώνονται άλλοτε με τη σελίδα και άλλοτε με τις λέξεις, ιδίως όταν πρόκειται για επιστημονικά συγγράμματα. Στον ίδιο κλάδο ανήκουν οι υποτιτλιστές, οι μεταγλωττιστές, οι διαχειριστές μεταφραστικών έργων, οι επιμελητές και οι λεξικογράφοι. Κι επειδή κλάδος χωρίς εργασιακά προβλήματα δεν υπάρχει, διαμορφώνεται ένας σύλλογος που συνενώνει τους μεταφραστές, τους επιμελητές εκδόσεων και τους διορθωτές κειμένων. Όπως αναφέρουν στην ιστοσελίδα τους, διεκδικούν «καλύτερες συνθήκες εργασίας: καλύτερες αμοιβές, καλύτερη οργάνωση παραγωγής, λογικές προθεσμίες, έγκαιρες πληρωμές, αντικειμενικούς τρόπους κοστολόγησης της δουλειάς μας. Ρύθμιση των εκκρεμών ασφαλιστικών και φορολογικών μας ζητημάτων. Κατοχύρωση και ανάδειξη της επαγγελματικής μας ιδιότητα και ενίσχυση της μεταξύ μας συνεργασίας και αλληλεγγύης».

Ο διερμηνέας

Πολλοί συγχέουν το μεταφραστή με το διερμηνέα, όμως πρόκειται για δύο διαφορετικά επαγγέλματα. Ο διερμηνέας εκφέρει στη γλώσσα των ακροατών του ένα λόγο ισοδύναμο ως προς το περιεχόμενο, το ύφος και τις προθέσεις του ομιλητή. Ο διερμηνέας, σε αντίθεση με το μεταφραστή, είναι πάντα ορατός. Ταυτίζεται με τον ομιλητή, μιλά στο πρώτο πρόσωπο και χρωματίζει το λόγο του αναλόγως. Είναι συνεχώς έκθετος, πρέπει να είναι ευέλικτος, με διαίσθηση και γρήγορα αντανακλαστικά. Η διερμηνεία μπορεί να είναι διαδοχική, ταυτόχρονη ή ψιθυριστή.  Στη διαδοχική ο διερμηνέας κρατά σημειώσεις κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας και την αποδίδει κατόπιν. Στη ψιθυριστή ψιθυρίζει την απόδοση στο αυτί του ακροατή του, ενώ στην ταυτόχρονη εργάζεται μέσα σε μια καμπίνα μαζί με ένα συνάδελφο. Ο ομιλητής εκφωνεί το λόγο του σε μικρόφωνο, ο διερμηνέας τον ακούει στα ακουστικά και αποδίδει το λόγο ταυτόχρονα, προσπαθώντας να μη χαθεί στη μετάφραση.