Οι αποκλεισμένοι

Ο Jean Jacques Rousseau είχε κάνει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση για τις ημέρες των εκλογών. Τις θεωρούσε «μοναδικές στιγμές ελευθερίας του πολίτη». «Μόλις τα μέλη του Κοινοβουλίου εκλεγούν, ο λαός υποδουλώνεται» έλεγε. Αν αναγνωρίσουμε μια δόση αλήθειας στα λόγια του Γάλλου φιλόσοφου, τότε αυτές τις ημέρες –ημέρες προεκλογικού αγώνα– ο Στέλιος, ο Στέφανος, η Δήμητρα κι ο Σπίθας θα πρέπει να γιορτάζουν την ελευθερία τους. Ένας τσιγγάνος, ένας μετανάστης 2ης γενιάς, μια ιερόδουλη κι ένας άστεγος –εκπρόσωποι κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων– έχουν λόγο και μάλιστα πολιτικό. Οι (διαχρονικά) ανελεύθεροι πολίτες του Rousseau, κάτοικοι αυτής της πόλης, μιλούν για τα μεγάλα λόγια των πολιτικών, το κυνήγι της ψήφου, τα φαινόμενα κομματικής πελατείας και τα ποδοπατημένα δικαιώματά τους, λίγο πριν ασκήσουν ένα από αυτά: το εκλογικό. 

  Στέλιος Καλαμιώτης

Το κινητό του Στέλιου Καλαμιώτη χτυπάει συνέχεια τις τελευταίες εβδομάδες. Μηνύματα από υποψήφιους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ ζητούν την ψήφο του ίδιου και των 280 τσιγγάνων που ζουν στον καταυλισμό του Χαλανδρίου. «Οι πολιτικοί νομίζουν ότι είναι εύκολο να μας πείσουν – είμαστε αγράμματοι, βλέπεις. Αλλά φτάνει πια, χορτάσαμε υποσχέσεις». Την τελευταία φορά που τους επισκέφτηκε ένας πολιτικός ήταν παραμονές των εκλογών του 2007, για να υποσχεθεί την εξαγορά του οικοπέδου στο οποίο ζουν. «Πρωτοκλασάτο στέλεχος της ΝΔ. Μας έταξε 2 εκ. ευρώ για να έρθει το οικόπεδο στα χέρια μας – με αντάλλαγμα φυσικά να τον ψηφίσουμε» θυμάται ο πρόεδρος του καταυλισμού. Το ρεπερτόριο των προεκλογικών δεσμεύσεων αποδεικνύεται πλούσιο: στεγαστικά δάνεια ή σπίτια που δωρίζονται, ελεύθερη πρόσβαση των τσιγγανόπουλων στα σχολεία, θέσεις εργασίας είναι τα πιο δημοφιλή επιχειρήματα για να οδηγήσουν τα βήματα των τσιγγάνων στην κάλπη. «Μέχρι και δικοί μας υποφήφιοι, που ξέρουν πώς είναι να ζεις μέσα στις λάσπες και τα ποντίκια, τα ίδια μας υποσχέθηκαν. Μα, ας τολμήσει κανένας τους να εμφανιστεί φέτος· θα τον πάρουμε με τις ντομάτες!». Εσχάτως, πληθαίνουν τα κρούσματα εξαγοράς ψήφων σε καταυλισμούς Ρομά. «Oχι, δεν έχουν δοκιμάσει να μας λαδώσουν. Ακόμα κι αν έρχονταν αύριο, όμως, να μου δώσουν 20.000-30.000 ευρώ, θα άλλαζε κάτι;» ρωτά και περιφέρει το βλέμμα του στην παραγκούπολη που απλώνεται γύρω του. «Πάλι σε παράγκα θα έμενα, πάλι ο ίδιος θα ήμουν. Εμείς έχουμε ανάγκη μια ευκαιρία σε ένα καλύτερο αύριο, όχι σε ένα καλύτερο τώρα».

  Στέφανος Μουάγκε

Στην ταυτότητα του Στέφανου Μουάγκε κάτω από το στοιχείο της υπηκοότητας αναγράφεται η λέξη «ελληνική». Αν και παιδί Ουγκαντέζων μεταναστών κατάφερε να εξασφαλίσει την ελληνική ιθαγένεια – σε αντίθεση με τους χιλιάδες νέους που μεγαλώνουν στην Ελλάδα υπό καθεστώς ανυπαρξίας με μοναδική προίκα μια άδεια παραμονής. Ακούγοντας την προεκλογική δέσμευση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ για χορήγηση υπηκοότητας στους απόγονους μεταναστών προβληματίζεται. «Οι μετανάστες πριν από μερικούς μήνες χρησιμοποιήθηκαν για να πειστεί η κοινή γνώμη ότι η κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα μεταναστευτικής πολιτικής. Τώρα, γίνονται πάλι εργαλείο στα χέρια των πολιτικών». Mέλος μεταναστευτικών και αντιρατσιστικών κινήσεων ο ίδιος, έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με ένα σαθρό πολιτικό σύστημα που δεν θα μπορούσε να λειτουργεί διαφορετικά στην περίπτωση των μεταναστών δεύτερης γενιάς. «Αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση άκρως υποκριτική. Το ελληνικό κράτος παρέχει υπηκοότητα στον X αθλητή για να εκπροσωπήσει τη χώρα στο εξωτερικό και την ίδια ώρα περιθωριοποιεί ένα παιδί που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα και διαπρέπει στα γράμματα και τις τέχνες». Στα 23 του χρόνια ο Στέφανος θα ψηφίσει για τέταρτη φορά. Όπως εξηγεί, είναι «πολύ νέος για να είναι απαισιόδοξος πως τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει». Θα κουβαλά μαζί του, όμως, την κραυγή των «απάτριδων» φίλων του, την πικρία του ρατσισμού «από την κούνια» και των καθημερινών πογκρόμ των ξένων. «Οι περισσότεροι Έλληνες αντιμετωπίζουμε τις εκλογές σαν πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Δεν αλλάζουμε ομάδα, μόνο προσευχόμαστε να βάλει γκολ. Ελπίζω να σταματήσει αυτό». 

  Χρήστος «Σπίθας»

Ο Χρήστος ήταν κάποτε φορτηγατζής. Οι συνάδελφοί του τον βάφτισαν «Σπίθα» γιατί ήταν γρήγορος και καλός οδηγός. Έτσι συστήνεται και σήμερα, αφού «αισθάνεται πως το ονοματεπώνυμό του δεν υπάρχει για το κράτος». Εδώ και δέκα χρόνια, ο Σπίθας είναι άστεγος, ένας ακόμα αόρατος πολίτης. «Όλοι τους παριστάνουν πως δεν ζούμε. Αν θελήσω να αποδείξω ότι είμαι άστεγος πρέπει να φέρω ένα σωρό χαρτιά. Και να δηλώσω ότι κοιμάμαι στο τάδε εγκαταλελειμένο σπίτι στον Κεραμεικό» διαμαρτύρεται. Ο Σπίθας ανήκει στους λίγους που δεν έχει χάσει την πίστη του στους ανθρώπους. «Στους ανθρώπους όχι, στους πολιτικούς ναι. Θες γιατί το πρόβλημα των αστέγων είναι δύσκολο να λυθεί, θες γιατί υπάρχει αδιαφορία, θες γιατί πιστεύουν ότι οι άστεγοι είναι τελειωμένη υπόθεση; Το θέμα είναι ότι μας αφήνουν να πεθαίνουμε στα παγκάκια». Παραδέχεται, ωστόσο, ότι για κάποιους μήνες ένας υποψήφιος πρωθυπουργός ήταν η μοναδική του συντροφιά. «Κοιμόμουν πάνω σε μια προεκλογική αφίσα, ωραίο στρώμα!» σαρκάζει. «Έχω να ψηφίσω 30 χρόνια. Είναι όλοι τους ψεύτες, τους σιχάθηκα. Την προηγούμενη εβδομάδα μια καλοντυμένη κυρία μού δίνει ένα χαρτί σαν ψηφοδέλτιο με τη φωτογραφία και το όνομά της. Και της λέω: «Με συγχωρείτε... Ξέρετε πού είναι η τουαλέτα για να πάω να σκουπιστώ;».

  Δήμητρα Κανελλοπούλου

Από τον οίκο ανοχής στον οποίο εργάζεται έχουν περάσει πολλοί πολιτικοί. Η πρόεδρος των εκδιδόμενων γυναικών, δηλώνει –σχεδόν με περηφάνια– ότι το πελατολόγιό της περιλαμβάνει «και αυτή την επαγγελματική κάστα». «Μου έχουν τηλεφωνήσει βουλευτές της ΝΔ. Δεν ντρέπομαι να πω ότι τους βοήθησα στις προηγούμενες εκλογές. Ξέρεις, είμαστε πια εκλογική δύναμη. Στην Αθήνα δουλεύουν πάνω από 2.500 καταγεγγραμένες γυναίκες, αλλά το συνολικό προσωπικό στα μπουρδέλα είναι τριπλάσιο. Μιλάμε για πάνω από 7.000 ψηφοφόρους». Παρά τις στενές επαφές όμως, οι διακρίσεις που βιώνουν οι ιερόδουλες είναι καθημερινές. Αφορμή ο νόμος του 1999 που τις υποχρεώνει να εδρεύουν εκτός του αστικού ιστού. «Τα ποσοστά συλλήψεων έχουν αυξηθεί τραγικά. Κάθε βράδυ χτυπάνε κοπέλες, τις σέρνουν στα κρατητήρια, παρόλο που έχουν άδεια εξάσκησης του επαγγέλματος και στέγασης. Τις προάλλες, αστυνομικοί ούρλιαζαν και απειλούσαν τις γυναίκες στα σπίτια της Ιάσωνος. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να πάρουν την ψήφο. Αυτή τη φορά, όμως, δεν θα τη χαρίσω σε κανέναν».

{ Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Φιλιππίδης }