Οι κανόνες

Στην Πινακοθήκη Γρηγοριάδη έγινε φέτος η έκθεση των αποφοίτων της Σχολής Καλών Τεχνών με γενικό τίτλο «I can read your mind». Από τους 40 καλλιτέχνες που πήραν μέρος διαλέξαμε το έργο που θα «διαβάσετε» παρακάτω υπό τον γενικό τίτλο «Οι κανόνες», το υπογράφει ο Αντώνης Μάρος και είναι μία εκτύπωση Α4.

Οι Κανόνες

1. Θα κρατάς το χώρο σου και το τομάρι σου καθαρό. Δεν θα βρωμάς σαν κάποιος να έχεσε πάνω σου. Θα σκουπίζεις και θα σφουγγαρίζεις πέντε μέρες μετά από μένα.

2. Το γραφείο είναι δικό μου εκτός κι αν σου πω ότι ένα μέρος του είναι δικό σου.

3. Αν δεις ραδιόφωνο, ανεμιστήρα, τηλεόραση ή όπλο που δεν είναι δικά σου, κράτα μακριά τα γαμημένα σου χέρια εκτός κι αν σου δοθεί άδεια να τα αγγίξεις.

4. Αν δε σου ανήκουν βιβλία, σαμπουάν, σαπούνι ή αποσμητικό μην τα αγγίξεις. Το παράθυρο είναι δική μου ευθύνη και θα το χρησιμοποιώ όπως θέλω εγώ.

5. Δε ξυπνάω κανέναν για μάσα, δουλειά ή ραντεβού. Αν χάσεις κάποιο από τα γεύματά σου ή τα ραντεβού σου, να πας να γαμηθείς. Δεν ενημερώνω κανέναν για τίποτα.

6. Να αγοράζεις τα δικά σου τσιγάρα. Εγώ θα προμηθεύομαι τα δικά μου και εσύ τα δικά σου.

7. Ποτέ μην τραγουδάς, σφυρίζεις, ροχαλίζεις ή χτυπάς τα πόδια σου στο ρυθμό της μουσικής που σκέφτεσαι.

8. Δε δίνω δεκάρα για να ακούσω οτιδήποτε έχει να κάνει με την υπόθεσή σου ή την προσωπική σου ζωή, εκτός αν με πληρώσεις. Χέστηκα για σένα και για το πόσο δύσκολα περνάς. Όλοι θέλουμε να βγούμε, όλοι θέλουμε μουνί, αλκοόλ και ναρκωτικά.

9. Οι τοίχοι είναι δικοί μου. Μη διανοηθείς να βάλεις φωτογραφίες χωρίς να με ρωτήσεις.

10. Μη με ρωτάς καμία προσωπική ερώτηση.

11. Ποτέ μη φέρνεις φίλους στο κελί αν κοιμάμαι. Αν με ξυπνήσεις ετοιμάσου να παλέψεις για τη ζωή σου.

12. Ποτέ μην έχεις μπάφο ή άλλο είδος ναρκωτικού στο δωμάτιο χωρίς να μου το πεις.

13. Μπορείς να βάζεις χρήματα στο λογαριασμό μου όποτε θες και για οποιοδήποτε λόγο.

(Αντώνης Μάρος / Οι κανόνες εκτυπώσεις Α4, 13 ανεπίσημοι κανόνες των Αμερικάνικων φυλακών)

Ο καλλιτέχνης Αντώνης Μάρος εξήγησε στην A.V. τις προθέσεις του σχετικά με τους «Κανόνες», ώστε οι οι Αθηναίοι που διέδρασαν με το έργο του να κατανοήσουν το εγχείρημα:

Το κείμενο με τους κανόνες ήταν το έναυσμα και η αφετηρία μιας δράσης που πραγματοποίησα στην πόλη μας, κατά την οποία εκτύπωσα και τοιχοκόλλησα τον κάθε κανόνα ξεχωριστά σε περίπου 100 διαφορετικά μέρη της Αθήνας και κατέγραψα φωτογραφικά το γεγονός.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Στην αλληλογραφία μου βρέθηκε ένα άτυπο συμβόλαιο μεταξύ των κρατούμενων των φυλακών της California. Πρόκειται για ένα προκλητικό κείμενο που μόλις το διάβασα σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να αποκτήσει μια νέα σημασία μέσω της ένταξης του στο δημόσιο χώρο όπου σημειώνονται ακραίες κοινωνικές συμπεριφορές και φασιστικές πρακτικές.

Έτσι μετέφρασα και διαμόρφωσα το αγγλικό κείμενο και στη συνέχεια αφού εκτύπωσα κάθε κανόνα ξεχωριστά σε Α4, ανήρτησα το υλικό σε διαφορετικά σημεία της Αθήνας. Κατόπιν, φωτογράφισα τους «Κανόνες» στο νέο τους περιβάλλον.

Αυτό που παρατήρησα ήταν ότι ανάλογα με το νέο περιβάλλον του κάθε κανόνα, άλλαζε η νοηματοδότηση και η ερμηνεία του. Ενώ στο κελί οι κανόνες είναι φανεροί, στην κοινωνία είναι άρρητοι. Ένα κορίτσι που διάβασε τον κανόνα έσκισε το χαρτί. Όταν λοιπόν ο κανόνας διατυπώνεται, προκαλεί αντιδράσεις. Όταν δε διατυπώνεται μπορεί να είναι περισσότερο σκληρός, να ορίζει τη ζωή μας και να μη συναντά αντιστάσεις. Για παράδειγμα βλέπουμε τον 13ο κανόνα αναρτημένο έξω από τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ. Ο κανόνας του κελιού είναι ως εξής: «Μπορείς να βάζεις χρήματα στο λογαριασμό μου όποτε θες και για οποιοδήποτε λόγο». Ο κανόνας στο νέο του πλαίσιο νοηματοδοτείται ως εξής: «Υποχρεούσαι να καταβάλεις το χαράτσι στη ΔΕΗ. Αν δεν συμμορφωθείς προς την εντολή μου θα υποστείς τις συνέπειες…»

Πως επιδρούν λοιπόν πάνω μας οι γραπτοί και πως οι άρρητοι κανόνες; Πως εκφράζεται το εξουσιαστικό ένστικτό μας μέσα στην κοινωνία; Πόσο ξένη είναι για εμάς η λογική του κελιού; Και πως αυτή η κοινωνία λειτουργεί ως κελί για εμάς και εμείς ως κελί για τον εαυτό μας;

Πρέπει να τονίσω ότι καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του project έπαιξε ο διευθυντής του Α΄ Εργαστηρίου Γλυπτικής της ΑΣΚΤ, Νίκος Τρανός ενώ πολύτιμη βοήθεια προσέφερε και η γραφίστρια Μαρία Μάρου.