Πετράλωνα, συνοικία «Το Όνειρο»

Ένα κέντρο-απόκεντρο, με ταβερνάκια και ουζερί γεμάτα κόσμο, στην αγκαλιά μιας παραδοσιακής «γειτονιάς», με ανθρώπους που γνωρίζονται μεταξύ τους και ενδιαφέρονται ο ένας για τον άλλο όσο και για την περιοχή τους.

Παρασκευή πρωί, κατεβαίνω από το τρένο στη στάση Πετράλωνα κι ανηφορίζω την οδό Δρυόπων. Αν και ζεστή μέρα, φυσάει ένα δροσερό αεράκι, που σπανίζει στις περισσότερες συνοικίες της Αθήνας. Φτάνω στην πλατεία Μερκούρη και στρίβω στην Καλλισθένους όπου επικρατεί ένα συνονθύλευμα φωνών, χρωμάτων και μυρωδιών. Όπως κάθε βδομάδα, η λαϊκή αγορά κατακλύζεται από κόσμο που ψωνίζει τα απαραίτητα, απολαμβάνοντας μαζί τη βόλτα του και τις κοινωνικές συναναστροφές με τους γνωστούς και γείτονες. Σε μια «παρέλαση» χρωματιστών πάγκων και τεντών, γυναίκες κάνουν πηγαδάκια κουτσομπολεύοντας, έμποροι φωνάζουν διαφημίζοντας τα προϊόντα τους, παιδάκια γελάνε παίζοντας με τα ζαρζαβατικά που πέφτουν από τους πάγκους, ενώ στον αέρα ανακατεύεται η μυρωδιά των ανθισμένων λουλουδιών με τις ευωδιές των φρούτων και των λαχανικών.

«Γεια σου, Μαιρούλα. Σου έφερα τα μήλα που ήθελες» λέει ένας έμπορος στην κοπέλα που διαλέγει φρούτα δίπλα μου. Η Μαιρούλα είναι νεοφερμένη στη γειτονιά, όμως λέει πως προσαρμόστηκε γρήγορα, αφού οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ φιλικοί. Της αρέσουν τα Πετράλωνα γιατί είναι μια γουστόζικη γειτονιά χωρίς ψηλές πολυκατοικίες, με όμορφα παλιά σπίτια, με ωραία μπαράκια, αλλά και με ανθρώπους οι οποίοι διεκδικούν και κατορθώνουν τα καλύτερα για τη συνοικία τους. Μου εξηγεί ότι η πλατεία Μερκούρη ενδείκνυται τις Παρασκευές για μια μπιρίτσα μετά τη λαϊκή ή τις Κυριακές το μεσημέρι για ένα καφεδάκι. Λίγο πιο κάτω, ο κύριος Νίκος, γεννημένος εδώ, μου μιλάει με αγάπη για τη γειτονιά που τον μεγάλωσε, εξηγώντας ότι η ησυχία, το «πράσινο» και οι ανοιχτοί χώροι, που σπανίζουν στην Αθήνα, είναι εκείνα που κάνουν τα Πετράλωνα ιδανική γειτονιά για να μένεις. Μου τονίζει βέβαια ότι η συλλογικότητα και το ενδιαφέρον των κατοίκων είναι που έχουν διατηρήσει αλώβητη τη γραφικότητά τους.

Με το λόφο Φιλοπάππου ή αλλιώς «αυλή των Πετραλώνων», το Θησείο και την Ακρόπολη, σε απόσταση αναπνοής, να ενισχύουν την ομορφιά και τη γραφικότητα της περιοχής, δεν είναι να απορεί κανείς που άτομα από όλα τα σημεία της Αθήνας έρχονται εδώ για να πιουν το ουζάκι τους ήσυχα με φίλους και καλή παρέα. Τα παραδοσιακά τσιπουράδικα, τα μικρά μεζεδοπωλεία και τα λαϊκά ταβερνάκια της έγιναν το καινούργιο στέκι των μποέμ Αθηναίων, και μάλιστα χωρίς να αλλοιωθεί το ύφος της παραδοσιακής γειτονιάς, όπως συνέβη σε άλλες συνοικίες.

Οι περισσότεροι κάτοικοι συμφωνούν ότι τα Πετράλωνα είναι μια γειτονιά δίπλα στο κέντρο της Αθήνας, αποκομμένη όμως από τα συνήθη χαρακτηριστικά της πολυκοσμίας, της φασαρίας και της κίνησης ενός αστικού κέντρου, δηλαδή το ιδανικό μέρος αν θες να έχεις τα πάντα δίπλα σου. Και στην ερώτηση πιο είναι το πιο χαρακτηριστικό σημείο της περιοχής, η απάντηση έρχεται ομόφωνα: ο θερινός κινηματογράφος Ζέφυρος.

Μια γραφική συνοικία στην αγκαλιά της Αθήνας

«Συνοικία το όνειρο» λέγεται η ασπρόμαυρη ταινία του Αλεξανδράκη, του 1961, και δεν αναφέρεται σε άλλη από εκείνη των πέτρινων σπιτιών στα Άνω Πετράλωνα. Γνωστή και ως «Ασύρματος» ή Ατταλιώτικα, η συνοικία με τις παραδοσιακές πέτρινες μονοκατοικίες στο τέλος της οδού Καλλισθένους έχει τη δική της ιστορία.

Ήταν τέλος του 1922, όταν έφτασαν οι πρώτοι πρόσφυγες από την Αττάλεια και την Αλάια της Μικράς Ασίας και εγκαταστάθηκαν στους πρόποδες του λόφου Φιλοπάππου, φτιάχνοντας πρόχειρες κατοικίες. Τα υποτιθέμενα σπίτια χτιζόντουσαν εν μία νυκτί. Ξεκινούσε η οικογένεια και με τη βοήθεια μερικών ακόμη, το πρωί ήταν έτοιμο. Ακόμα και η εκκλησίτσα «Αγια-Σωτήρα», που βρίσκεται στο πλάι του περιφερειακού του Φιλοπάππου, χτίστηκε από τα χέρια των προσφύγων. Η συνοικία πήρε το όνομά της από τον ασύρματο του Ναυτικού, ο οποίος εξυπηρετούσε τη Σχολή Πολέμου του Πολεμικού Ναυτικού. Όταν οι εγκαταστάσεις του πυρπολήθηκαν στα Δεκεμβριανά του 1944, η βασίλισσα Φρειδερίκη αποφάσισε να χρησιμοποιήσουν το χώρο για την ανέγερση κατοικιών για τους πρόσφυγες του Ασυρμάτου και μέσω του «Εράνου της Βασιλίσσης» το 1952 έγινε η ανέγερση του συνοικισμού, χρησιμοποιώντας τις περίτεχνες πελεκητές πέτρες της Σχολής Πολέμου.

Σήμερα, στον «Ασύρματο» μένουν ακόμα κάποιες οικογένειες προσφύγων. Οι μνήμες της φτώχειας και των δυσκολιών, όμως, που πέρασαν οι πρόσφυγες έχουν πια ξεθωριάσει, αφήνοντας πίσω μόνο τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με τις αυλές να κοσμούν τις παρυφές του Φιλοπάππου.

«Θυμίζει χωριό»

Ο Ελληνογερμανός επιχειρηματίας Philipp Brinkmann, συνιδρυτής του διαδικτυακού ταξιδιωτικού γραφείου travelplanet24.com, μιλάει για τα Πετράλωνα

«Έχω μόλις τρεις μήνες που μετακόμισα στα Πετράλωνα, αλλά τα έχω κιόλας αγαπήσει. Ήθελα να μετακομίσω σε μια περιοχή που να είναι κοντά στο κέντρο, και έψαχνα γενικότερα στις περιοχές γύρω από την Ακρόπολη. Πέρα όμως από το σπίτι που βρήκα εδώ και μου άρεσε, με τράβηξε και κάτι άλλο. Τα Πετράλωνα παραμένουν “γειτονιά”, όπως ήταν κάποτε όλες οι περιοχές της Αθήνας.

Πιστεύω πως τα συνδυάζει όλα: είναι κοντά στο κέντρο, κάτι το οποίο με βολεύει μιας και το γραφείο μου είναι στο Σύνταγμα, έχει ωραία μαγαζιά αν θες να πιεις έναν καφέ ή ένα τσίπουρο παρέα με φίλους –μια βόλτα στην οδό Τρώων θα σε πείσει– και όμορφα σημεία για να περπατήσεις αναπνέοντας καθαρό αέρα. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να ζω κάπου, όπου μπορώ να κινούμαι με τα πόδια και για να κάνω το οτιδήποτε δεν χρειάζεται να πάρω το αυτοκίνητο και να πάω κάπου αλλού. Με τον Λούη, τον αγαπημένο μου σκύλο, περπατάμε συχνά. Τις Κυριακές ανεβαίνουμε στο λόφο Φιλοπάππου και την Ακρόπολη, τα πιο όμορφα μέρη της Αθήνας. Ακόμα και στο Σύνταγμα έχω πάει με τα πόδια από δω, περνώντας από το Θησείο και το Μοναστηράκι.

Είναι ωραία να μένεις σε μια περιοχή, όπου μπορείς μετά τη δουλειά να αράξεις στο σπίτι απολαμβάνοντας τη θέα και την ησυχία. Γιατί έχει ησυχία, παρά τον κόσμο και τα μαγαζιά, κι ίσως αυτό τη διαχωρίζει κι από τις άλλες περιοχές της Αθήνας. Είναι ωραία να βγαίνεις από το σπίτι και να σε καλημερίζουν οι γείτονες, να βλέπεις τον κόσμο, σε περιστάσεις όπως εθνικές εορτές, να κατεβαίνει και να ψήνει φαγητά στους δρόμους και τα κυριακάτικα πρωινά να μαζεύεται εδώ, στην εκκλησία του Άγιου Ανδρέα για τη λειτουργία».

Πετράλωνα είναι…

-Από την οδό Πειραιώς μέχρι το λόφο Φιλοπάππου και από την οδό Χαμοστέρνας μέχρι τη γέφυρα Πουλοπούλου

-Τα λεωφορεία 035 και 227 του ΟΑΣΑ, το τρόλεϊ 15

-Η γραμμή 1 του ΗΣΑΠ που χωρίζει τα Άνω από τα Κάτω Πετράλωνα

-Ο θερινός κινηματογράφος Ζέφυρος

-Το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου «Τα Πετράλωνα κάποτε, τα Πετράλωνα που ζήσαμε»

-Η συνοικία «Ασύρματος»

-Το άλσος Πετραλώνων

Φωτό: Γεωργία Πανάκια