Οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές είναι πολύ χρήσιμα λεκτικά σχήματα επειδή πολλάκις φωτίζουν δυσνόητες νοητικές κατασκευές. Άλλες φορές όμως χρησιμοποιούνται τόσο πολύ που γίνονται αυθύπαρκτα δόγματα. Παύουν να είναι επεξηγητικά εργαλεία, γίνονται στερεότυπα που συσκοτίζουν και χρησιμοποιούνται για αλλότριους σκοπούς.
Ένα τέτοιο στερεότυπο που φτιάχτηκε παγκοσμίως είναι και η ελληνική κρίση. Όποια εφημερίδα κι αν ανοίξει κανείς νομίζει πως η Ελλάδα είναι το πρόβλημα της οικουμένης. Διαβάζουμε για «ελληνική γρίπη», για τον «ελληνικό ιό της κρίσης», την «ελληνική κρίση που θα εξαπλωθεί» για «Greek drama», «Greek tragedy» κ.λπ. Για πρώτη ίσως φορά στην ιστορία η χώρα μας έγινε το επίκεντρο του κόσμου· αρνητικό και σε ένα βαθμό άδικο. Διαβάζουν την Bild οι Γερμανοί ακροδεξιοί και νομίζουν ότι αν δεν υπήρχε η Ελλάδα, όλα θα ήταν καλά καμωμένα στην ευρωζώνη. Διαβάζουν και τα σαϊνια της Wall Street κι επιχειρηματολογούν ότι η Ελλάδα θα καταστρέψει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ποιος; Το 2% της ευρωζώνης. Μια τόση δα οικονομία θα γονατίσει όλο τον κόσμο; Μωρέ τι μεγαλεία είναι αυτά;
Η αλήθεια είναι ότι το χρέος της Ελλάδος είναι τεράστιο. Όχι σε απόλυτους αριθμούς, αλλά αναλογικά με τις δυνατότητές τής χώρας να το αποπληρώσει. Για την ακρίβεια ολόκληρο το χρέος της Ελλάδος είναι το 1/5 του ελλείμματος που θα έχουν οι ΗΠΑ μόνο το 2010. Το ύψος του χρέους σε σχέση με το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας δημιουργεί σε κάποιους πραγματικούς φόβους ότι θα χάσουν τα λεφτά τους. Πάνω σ’ αυτούς τους φόβους κάποιοι σπεκουλάρουν, αλλά αυτό απλώς οξύνει το πρόβλημα· δεν το δημιουργεί. Το μεγάλο μας πρόβλημα είναι πως το χρέος είναι υψηλό και τα ελλείμματα το ανεβάζουν.
Και οι «σοφές» αγορές δεν κατάλαβαν τίποτε μέχρι τον περασμένο Νοέμβριο; Σε ότι αφορά το ύψος του χρέους δεν τους κοροϊδεψε κανείς. Τα στοιχεία ήταν φόρα παρτίδα και η μπαγαποντιά αφορούσε μόνο τα ελλείμματα. Κάθε χρόνο προστίθεντο 12 δισ. στο χρέος ενώ την διετία 2008-2009 τα ελλείμματα εκτροχιάστηκαν. Το είχε γράψει το 2008 και ο κ. Στέφανος Μάνος: «σε τέσσερα χρόνια (2004-2007) προστέθηκαν χρέη 48 δισ. ευρώ. Τι είναι 48 δισεκατομμύρια ευρώ; Το 2007, το κράτος εισέπραξε από άμεσους και έμμεσους φόρους 48 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αύξηση του δημόσιου χρέους τα τελευταία 4 χρόνια είναι ίση με το σύνολο των φορολογικών εσόδων του 2007». Απλά και διαφανή πράγματα, που ακόμη και οι νεαροί των dealing rooms μπορούσαν να τα δουν.
Εκτός αυτού υπάρχει κι ένα άλλο παράδοξο. Το ύψος του ελλείμματος 12,7% ανακοινώνεται επίσημα στις 20 Οκτωβρίου 2009. Τα spreads αρχίζουν να ανεβαίνουν στα μέσα Νοεμβρίου. Τόσο τέλειες είναι αυτές οι αγορές που λαμβάνουν το μήνυμα με ένα μήνα καθυστέρηση;
Τα παράδοξα αυτά εξηγούνται από την άλλη παράμετρο της αγοράς την οποία, δυστυχώς, πνίγει το στερεότυπο «η σπάταλη Ελλάς». Αυτή αφορά την προσφορά δανειακού χρήματος. Το άλλο πάρτι που είχε στηθεί είχε να κάνει με την φούσκα του δανεισμού που αυτές οι «τέλειες» αγορές είχαν στήσει. Δάνειζαν σαν να μην υπήρχε πραγματική οικονομία, δάνειζαν μέχρι και για να στηθούν ακόμη και χιονοδρομικά κέντρα στην άμμο.
Αυτό που όλη η οικουμένη ονομάζει «ελληνικό ιό» στην ουσία είναι «ιός Ντουμπάι». Εκεί σκάει μετά την κρίση των τραπεζών η κρίση του κρατικού χρέους και διάφοροι συνειδητοποιούν ότι δεν θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Στην ουσία όλος ο κόσμος διαπιστώνει ότι μετά την ανακούφιση για την κρατική στήριξη των τραπεζών ο ιός της κρίσης έχει μεταλλαχθεί και έχει εξαπλωθεί εκτός τραπεζών. Η κρίση δηλαδή του χρηματοπιστωτικού συστήματος γίνεται κρίση του δημοσίου χρέους. Και ποια είναι ο πιο επίφοβη χώρα; Αφού έχουν δανείσει ανοίγουν για πρώτη φορά τα κιτάπια τους και βλέπουν την Ελλάδα. Τότε στα μέσα Νοεμβρίου αρχίζει ο ελληνικός γολγοθάς. Οι εφημερίδες αναρωτιούνται αν η Ελλάδα θα είναι το επόμενο Ντουμπάι. Τα spreads ανεβαίνουν ενώ αρχίζει ο προβληματισμός για την Πορτογαλία, την Ισπανία κ.λπ. Ο φόβος του ντόμινο δεν είναι παρά ο τρόμος στην φούσκα που σκάει.
Αυτή η φούσκα θα έσκαγε ανεξαρτήτως του πραγματικού ελληνικού προβλήματος της οικονομίας. Δηλαδή ακόμη και αν η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας ήταν διαφορετική η μπόρα θα ξέσπαζε στην Πορτογαλία. Ακόμη και αν τα μέτρα λαμβανόταν την 5η Οκτωβρίου -όπως ρηχά ισχυρίζονται κάποιοι- δεν θα μπορούσαν να έχουν αποδώσει μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου και δεν θα αποφεύγαμε την κρίση. Τα επιχειρήματα ότι θα είχαν ...φιλοτιμηθεί οι αγορές και θα συνέχισαν να μας δανείζουν σαν να μην υπήρχε χρέος, είναι το λιγότερο αφελή. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους το σκέλος της προσφοράς. Οι χρηματιστές το μόνο που κοιτούν είναι νούμερα (πόσα λεφτά έχουν να επενδύσουν και που θα τα τοποθετήσουν), και όχι προοπτικές της οικονομίας.
Η ελπίδα ότι τώρα που πήραμε τα μέτρα θα την γλιτώσουμε είναι πρόωρη. Το παγκόσμιο σύστημα είναι ασταθές και το κρατικό bailout που πετύχαμε με τον μηχανισμό στήριξης (ΔΝΤ, Eurogroup, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) θα λειτουργήσει αν οι αγορές λειτουργήσουν ομαλά. Αν δηλαδή κάπου -έστω εκτός ευρωζώνης- κάνει στάση πληρωμών ένα νέο Ντουμπάι, θα νιώσουμε όλοι τους κραδασμούς. Το αρρύθμιστο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι μια ωρολογιακή βόμβα, που μπορεί να σκάσει εκεί που δεν το περιμένει κανείς.
12°
