Βολιβία: Από 12 ετών στην παραγωγή

Μεγάλες αντιδράσεις προκάλεσε το νομοσχέδιο στη Βολιβία που προβλέπει τη νομιμοποίηση της παιδικής εργασίας από την ηλικία των 12 ετών. Το νόμιμο όριο που επιτρεπόταν μέχρι τώρα σ’ ένα παιδί να δουλέψει ήταν τα 14 χρόνια. Ο πρόεδρος Έβο Μοράλες εξήγησε ότι θεωρεί αναγκαία τη διατήρηση της παιδικής εργασίας και δήλωσε στα ΜΜΕ: «Φυσικά, δεν μπορεί να υπάρχει εκμετάλλευση των παιδιών, ωστόσο μερικές φορές υπάρχει η ανάγκη, η οποία σε οδηγεί στην εργασία».

Είναι γεγονός ότι η παιδική ηλικία δεν αποτελεί σε όλες τις περιπτώσεις συνώνυμο της ανεμελιάς και των ξένοιαστων μαθητικών χρόνων, καθώς, εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως αναγκάζονται από την τρυφερή τους ηλικία να ενταχθούν στον σκληρό κόσμο της εργασίας. Υπολογίζεται ότι περίπου 246 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο ηλικίας 5 έως 17 ετών εργάζονται. Από αυτά -σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας- τα 179 εκατομμύρια εργάζονται σε δουλειές πολύ σκληρές οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη φυσική και πνευματική τους ακεραιότητα.

Σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Εργασίας της Βολιβίας, 848.000 παιδιά εργάζονται σε όλη τη χώρα, ακόμα και από τα 7 τους χρόνια εξασκώντας επαγγέλματα εξαιρετικά επικίνδυνα για τα ίδια, ενώ σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική ο αριθμός των παιδιών που εργάζονται για να συντηρήσουν τον εαυτό τους ή τους γονείς τους φτάνει τα 14 εκατ.

Παρόλο που η παιδική εργασία είναι κοινωνικά κατακριτέα και έχει κυρηχθεί παράνομη, τα πράγματα δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις τόσο απλά. Τα παιδιά και οι έφηβοι στη Βολιβία δουλεύουν για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους, να υποστηρίξουν τις σπουδές τους, να καλύψουν τα προσωπικά τους έξοδα, να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον από αυτό των γονιών τους ή των αδερφών τους, που χάθηκαν από πυριτίαση και δυστυχήματα σε μεταλλωρυχεία ή φυτείες ζαχαρότευτλων.

Η πλειοψηφία των παιδιών εργατών πηγαίνει σχολείο και ταυτόχρονα κρατά απαιτητικές δουλειές, κάποια από αυτά μάλιστα δουλεύοντας και πλήρες ωράριο. Αυτά τα παιδιά δε θεωρούν άσχημη την κατάστασή τους: θέλουν να δουλέψουν και σχημάτισαν σωματεία για να προστατεύονται από την κυβέρνηση και να αντιμετωπίζονται με σεβασμό από την κοινωνία. Λόγω του ότι είναι παιδιά, συχνά τους ξεχωρίζουν και τους χτυπούν οι μεγαλύτεροι, αλλά έχουν μάθει να προσαρμόζονται και να προστατεύονται.

Ο πρόεδρος Μοράλες δήλωσε πως η συνήθεια προς την εργασία από την παιδική ηλικία κάνει το παιδί πιο υπεύθυνο στην κοινωνική του ζωή. Ως παράδειγμα ανάφερε την οικογένειά του και είπε ότι την προηγούμενη εβδομάδα έστειλε τα παιδιά του στο χωριό απ’ όπου κατάγεται για να δουλέψουν εκεί ως βοσκοί.

Πριν λίγες μόλις εβδομάδες η Εθνοσυνέλευση, προσπάθησε να περάσει ένα καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο που στόχευε στην απαγόρευση της παιδικής εργασίας, με παράλληλες οικονομικές ενισχύσεις στις οικογένειες των παιδιών. Οι ανήλικοι εργάτες αντέδρασαν όμως κατεβαίνοντας με πολλούς συνομηλίκους τους στους δρόμους, για να διαδηλώσουν για ένα δικαίωμα που επιθυμούν να διατηρήσουν επειδή «δεν έχουν άλλη επιλογή». Η αστυνομία τα απώθησε με δακρυγόνα, αλλά το αίτημά τους τελικά τέθηκε για επανεξέταση τον Ιανουάριο.

Ο Χένρι Απάζα, 13 ετών, αντιπρόσωπος του Κινήματος για το Σοσιαλισμό, που πουλάει τσιγάρα στην πόλη Ελ Άλτο από τα επτά του χρόνια, δήλωσε θυμωμένος: «Δεν μπορούν να αφήσουν χωρίς δουλειά όσους είμαστε αναγκασμένοι να δουλεύουμε λόγω συνθηκών».

Τα παιδιά ζήτησαν να αλλάξει μόνο μία παράγραφος του κώδικα, εκείνη που επιτρέπει στα παιδιά κάτω των 14 ετών να εργάζονται, όταν πρόκειται να γίνεται με τη θέλησή τους και όχι εξαναγκαστικά.

Το blog Children's Participation συνοψίζει κάποια από τα αιτήματα της UNATSBO, της μεγαλύτερης ένωσης παιδιών εργατών στη χώρα: Θέλουν να διασφαλίσουν πως τα παιδιά θα έχουν τους ίδιους μισθούς και τα ίδια οικονομικά εργαλεία με τους ενήλικους συναδέλφους τους. Σε κάποιους τομείς, κερδίζουν λιγότερα από το μισό μισθό των ενηλίκων συναδέλφων τους. Επιπλέον, τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση σε λογαριασμούς καταθέσεων και συχνά δίνουν τα χρήματα τους κατευθείαν στους γονείς τους. Τα μέλη των σωματείων επίσης ασκούν πίεση για ασφάλεια στο περιβάλλον εργασίας και καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ειδικά για όσα παιδιά έχουν δουλειές υψηλού κινδύνου για την υγεία τους. Η απουσία αναγνώρισης των εργαζόμενων παιδιών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επίτευξη καλύτερων συνθηκών διαβίωσης για τα παιδιά εργάτες.

Μιας και η παιδική εργασία είναι παράνομη, είναι δύσκολο να ζητήσει κανείς από την κυβέρνηση ή άλλους οργανισμούς την προστασία της παιδικής εργασίας. Η Noemi Gutierrez, νεαρή συντονίστρια στο CONNATSOP, το Συμβούλιο της πόλης Ποτοσί για τα Παιδιά Εργάτες εντός Σωματείων αναφέρει: «Όλοι λένε πως τα παιδιά δε πρέπει να δουλεύουν, αλλά δε λαμβάνουν υπόψη τους την οικονομική πραγματικότητα σ’ αυτή τη χώρα. Σίγουρα, αν ήμαστε ευκατάστατοι, κανείς μας δε θα χρειαζόταν να δουλέψει. Αλλά αντί να σκεφτεί λογικά, η κυβέρνηση λέει μονάχα πως πρέπει να εξαλειφθεί η παιδική εργασία. Εγώ λέω πως πρώτα πρέπει να εξαλειφθεί η φτώχεια».

Είναι αλήθεια ότι κάθε κοινωνία παρουσιάζει διαφορετικές ανάγκες. Στη Βολιβία η παιδική εργασία είναι μια πραγματικότητα και η κατάργησή της δε μπορεί να λύσει τα βασικά προβλήματα που την «τροφοδοτούν». Τουλάχιστον όχι ακόμα. Άρα μήπως θα έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζόμενων παιδιών και την προστασία τους από την κυβέρνηση και την κοινωνία, και δραστικές αλλαγές όπως η κατάργηση της παιδικής εργασίας να εξεταστούν υπό άλλες συνθήκες;