Τη Δευτέρα ανακοινώθηκε ο θάνατος της Ελληνίδας εικαστικού Χρύσας (Chryssa). H Χρυσά Βαρδέα έφυγε νωρίς από την Ελλάδα και εύλογα το έργο της ήταν περισσότερο γνωστό στο εξωτερικό.
Ο εικαστικός Κωστής Βελώνης μας εξηγεί τι έκανε τη Χρύσα να διαφέρει, γιατί τα έργα της θα αντέξουν στο χρόνο και αναλύει το γλυπτό που μας κάνει να σταθούμε λίγο περισσότερο στο σταθμό μετρό του Ευαγγελισμού.
«Δε ξέρω αν είμαι ο πλέον κατάλληλος για να μιλήσω για το έργο της Chryssa. Μάλλον το αντίθετο. Ανήκω σε άλλη γενιά καλλιτεχνών, με διαφορετικές αναφορές και με μια μόνιμη καχυποψία για τη δημόσια γλυπτική για προφανείς λόγους. Αν και η Chryssa δεν συμπεριλαμβάνεται στην ομάδα των γλυπτών που εικονογραφούν την πολιτική προπαγανδα μέσα από ανδριάντες και προτομές από λευκό μάρμαρο και μπρούντζο, η ίδια μπορεί να διακινδυνεύσει να γίνει θύμα βανδαλισμού, αφού η σημειολογική χωροθέτηση των έργων της επιτρέπουν την αμφισβήτηση της σχέσης εργοδοσίας- εξουσίας-παραγγελίας.
Παίρνω το θάρρος να μιλήσω για την ίδια, γιατί είναι ίσως ο πρώτος εικαστικός “μύθος” με τον οποίο ήρθα πολύ κοντά στην εφηβεία μου -μέσα από τα έργα της- χωρίς να την γνωρίσω προσωπικά, σε μια κατοικία συγγενών της. Ανάμεσα σε αλλά εκθέματα συνυπήρχαν τα χαρακτηριστικά της plexiglas με νέον όπως και οι πλάκες με την επίμονη χρήση ενός και μόνου γράμματος. Οι κατασκευές με νέον συνήθως ήταν σβηστές και διακριτικά τοποθετημένες σου έδιναν την εντύπωση ενός σκονισμένου objet, υποδεικνύοντας όμως περισσότερο την οργανική απορρόφηση του στον περιβάλλοντα χώρο και λιγότερο την απομόνωση του σε αυτόν. Αυτή η εμπειρία ενός ανεκτίμητου και ίσως ξεχασμένου πολύτιμου γλυπτού προκύπτει κάθε φορά που παρατηρώ τα γλυπτά της.
Ίσως για αυτό η Chryssa αν και είναι δημοφιλής για τις μεγάλες σε κλίμακα κατασκευές της, με ένα sex appeal σχεδόν φαραωνικό , παραμένει για μένα πρωτίστως μια καλλιτέχνης του δωματίου, εκεί όπου η ιδιωτική κατοικία μας υπόσχεται ένα μυστικό θησαυρό.
Θα πρόσθετα ότι η παγερή αυτονομία του έργου της ακόμα και αν καταλαβαίνεις τη στενή τους σχέση με το καπιταλισμό και τη μητροπολιτική φαντασμαγορία των φωτεινών επιγραφών, δεν σου επιτρέπει να επιχειρηματολογήσεις εύκολα με την τυπική και αναμενόμενη οπτική ενός πολιτισμικού αναλυτή.
Η αίσθηση μιας διαφορετικής μεταχείρισης επιβεβαιώνεται, όταν κάθε φορά που καταλήγω στον Ευαγγελισμό με το μέτρο της Αθήνας, νιώθω το βάρος ενός υπολογίσιμου πλαστικού χώρου που παλεύει με την αδιαφορία του τεχνητού περιβάλλοντος. Ποτέ δεν προσπερνώ το επιτοίχιό της στην είσοδο του σταθμού χωρίς να με εκπλήξει και να διεγείρει το ενδιαφέρον μου με την στιβαρή του σύνθεση. Είναι θαυμαστό πώς ένα έργο εκτεθειμένο δημόσια καταφέρνει να αποσπά συνέχεια τη προσοχή μου χωρίς να εξαντλείται μετά από τόσες συχνές επισκέψεις . Ειδικά όταν παρόμοιες απόπειρες μιας αφαιρετικής γραφής συνήθως αντιμετωπίζονται ως αποτυχημένες νεοτερικές εξαμβλώσεις.
Τα γλυπτά της Chryssa θα αντέξουν στο χρόνο αφού τα ερωτήματα που θέτουν αφορούν τις δυνατότητες και τις αιρετικές προκλήσεις του μέσου. Και υποθέτω πως αφού δεν αναπαριστούν τον Λένιν και όλη την ομήγυρη των ηρώων και των ηγεμόνων θα στέκουν όρθια για πολύ καιρό ακόμη».
10°
