Η αυτοκτονία του πρωθυπουργού Α. Κορυζή

Εφημερίδα «Το Ελεύθερον Βήμα», 19 Απριλίου 1941

Χθες την 4ην απογευματινήν ώραν απεβίωσεν αιφνιδίως ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Αλέξανδρος Κορυζής. (…)Ο θάνατός του επήλθεν αιφνιδίως, ευθύς μετά το μεσημβρινόν υπουργικόν συμβούλιον, και ως ήτο επόμενον, το θλιβερόν άγγελμα, διατρέξαν αμέσως την πρωτεύουσαν, εβύθισεν εις λύπην την κοινήν γνώμην, η οποία με τόσην εκτίμησην περιέβαλλε τον αείμνηστον Κορυζήν ιδίως διά την λαμπράν παρ’αυτού διαχείρισιν των τυχών της χώρας κατά το τελευταίο τρίμηνον.

Το μεσημέρι της 18ης Απριλίου 1941, Μεγάλη Παρασκευή, ο Αλέξανδρος Κορυζής, διορισμένος Πρωθυπουργός της Ελλάδας, συναντά τον Βασιλιά Γεώργιο στη «Μεγάλη Βρετανία» (έδρα τότε της Κυβέρνησης). Λίγο αργότερα πηγαίνει στην οικία του, επί της Βασιλίσσης Σοφίας, κλείνεται στο γραφείο του και αυτοκτονεί με το υπηρεσιακό του περίστροφο.

Στις 19 Απριλίου 1941 όλες οι Αθηναϊκές εφημερίδες δημοσιεύουν με πηχυαίους τίτλους την είδηση του «αιφνίδιου θανάτου» του Πρωθυπουργού Κορυζή. Περί αυτοκτονίας ουδείς λόγος. Η χώρα διέρχεται κρίσιμες ώρες. Ο ελληνο –ιταλικός πόλεμος από τη μια πλευρά, η από ώρα σε ώρα γερμανική εισβολή από την άλλη. Η επίσημη παραδοχή του γεγονότος της αυτοχειρίας του Πρωθυπουργού θα ενέσπειρε υποψίες, θα δημιουργούσε πανικό σε μια κρίσιμη φάση, με βαρύτατες συνέπειες για την τύχη της χώρας.

Ο Αλέξανδρος Κορυζής διορίσθηκε Πρωθυπουργός της Ελλάδας από τον Βασιλιά Γεώργιο, αμέσως μετά τον ξαφνικό θάνατο του Ιωάννη Μεταξά στις 29 Ιανουαρίου του 1941. Ως εκείνη την ώρα εκτελούσε χρέη Διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Το τρίμηνο μέχρι και τον θάνατό του επωμίστηκε τη συνέχιση της διεξαγωγής του ελληνο-ιταλικού πολέμου, αντιμετώπισε με επιτυχία την εαρινή επίθεση των Ιταλών, ενώ στις 6 Απριλίου έλαβε και το τελεσίγραφο της επίθεσης του Γερμανικού στρατού κατά της Ελλάδας. Την ίδια μέρα απηύθυνε διάγγελμα στο οποίο καλούσε τον στρατό και τον λαό να αντισταθεί και να πολεμήσει. Η απόφασή του αυτή έχει καταγραφεί σαν το δεύτερο ΟΧΙ, λίγους μήνες μετά από εκείνο του Μεταξά στο ιταλικό τελεσίγραφο.

Αμέσως άρχισαν υπό τον Βασιλιά, και με τη συμμετοχή των Άγγλων, συσκέψεις και πολεμικά συμβούλια, διότι οι Γερμανοί είχαν ήδη εισβάλει και ήταν επιτακτική ανάγκη να καθυστερήσει η είσοδός τους στην Αθήνα. Η κατάσταση κρίθηκε απελπιστική. Μέλημα όλων ήταν να κερδηθεί χρόνος για μια συντονισμένη επιχείρηση εκκένωσης των Αθηνών, την τακτική υποχώρηση της κυβέρνησης, των στρατευμάτων, κλπ.

Αποφάσισαν, λοιπόν, να δώσουν την εντύπωση στους Γερμανούς ότι υπάρχει μια δεύτερη γραμμή άμυνας στις Θερμοπύλες, ισάξια με τη «γραμμή Μεταξά». Με λίγα λόγια, σχεδιάστηκε και αποφασίστηκε ψυχολογική μπλόφα. Έπρεπε να διαδοθεί και να εντυπωθεί ότι οι Γερμανοί θα συναντήσουν εκ νέου σθεναρή και εξίσου ηρωική αντίσταση, δηλαδή ένα ακόμα μέτωπο. Το συνεννοήθηκαν ο Βασιλιάς, ο Τσώρτσιλ και ο Κορυζής. Η μπλόφα έπρεπε να κρατηθεί μυστική προκειμένου να κερδίσουν τον απαραίτητο χρόνο, λίγες μόνο μέρες, μέχρι να οργανωθεί η αναχώρηση της κυβέρνησης για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Η επόμενη κίνηση του Κορυζή θα απέβαινε μοιραία για τον ίδιο αλλά και για τα σχέδια της Ελληνικής πλευράς. Προκειμένου για την αιτία της αυτοκτονίας του και την εξιχνίαση των γεγονότων που έλαβαν χώρα, έλειπε πάντα από το κάδρο ένα πρόσωπο. Ο Κορυζής, σύμφωνα με τις πηγές μας, διατηρούσε το διάστημα εκείνο εξωσυζυγικό, μυστικό δεσμό με κάποια κυρία «ελαφρών ηθών»(;) της εποχής. Όταν αποφασίστηκε η εκκένωση της Αθήνας, και η αναχώρηση της κυβέρνησης για την Αλεξάνδρεια, ο Κορυζής την επισκέφθηκε αμέσως και της είπε να βρίσκεται επί ποδός για άμεση αναχώρηση. Ο Κορυζής δεν διανοήθηκε τι θα ακολουθούσε ούτε τις συνέπειες που θα είχε η εμπιστοσύνη προς την ερωμένη του. Εκείνη διατηρούσε παράλληλα σχέσεις με τον οδηγό της Γερμανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, κατάσκοπο στην πραγματικότητα. Αυτός την επισκέπτεται το ίδιο απόγευμα και την βρίσκει να ετοιμάζεται πυρετωδώς για να εγκαταλείψει την Αθήνα. Μαθαίνει έτσι το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης και αντιλαμβάνεται τη μπλόφα περί του δεύτερου μετώπου. Πηγαίνει στην Πρεσβεία, μεταφέρει το νέο, και την ίδια στιγμή το Βερολίνο πληροφορείται τα μυστικά σχέδια της Ελλάδας. Σε αυτό το σημείο οι εξελίξεις παίρνουν μια αιφνίδια τροπή. Η βρετανική αντικατασκοπία διατηρούσε τουλάχιστον έναν πληροφοριοδότη στην Γερμανική Ανώτατη Διοίκηση, είτε μεταξύ των στρατηγών είτε μεταξύ του προσωπικού των διαβιβάσεων. Το πρόσωπο εκείνο διαβίβασε ταυτόχρονα την πληροφορία στο Λονδίνο, δηλαδή στον Τσώρτσιλ.

Αιφνιδιασμένος ο Τσώρτσιλ τηλεφωνεί στον Γεώργιο και του ανακοινώνει πως ό,τι είχαν σχεδιάσει το πήρε ο διάβολος. Το μυστικό διέρρευσε, το Βερολίνο γνωρίζει. Δεν προλαβαίνουμε ούτε να ανασυνταχθούμε. Με φλεγματική ειρωνεία του λέει ότι ο ίδιος δεν είχε λόγους να προδώσει το μυστικό, ενώ του δηλώνει ότι δεν αμφισβητεί την ακεραιότητά του και τον προτρέπει να λάβει μέτρα.

Είναι 18 Απριλίου 1941. Ο Βασιλιάς καλεί τον Κορυζή στο γραφείο του και επαναλαμβάνει όσα ειπώθηκαν με τον Τσώρτσιλ. «Αναμένω να πράξετε το καθήκον σας».

Μονόδρομος. Ο Κορυζής επέστρεψε σπίτι του και αυτοκτόνησε. Ακολούθησε ταραχή, φήμες, διαδόσεις. Έγινε βούκινο ότι ο Κορυζής αυτοκτόνησε. Το θέμα όμως έπρεπε πάση θυσία να μαζευτεί, αλλιώς κινδύνευε να λάβει ανεπιθύμητες διαστάσεις. Για να σταματήσουν οι «κακόβουλες διαδόσεις», ο Βασιλιάς και η κυβέρνηση έσπευσαν να ανακοινώσουν την οδύνη τους για τον αιφνίδιο θάνατο του Πρωθυπουργού. Ανακοίνωσαν δε πως όσοι διέδιδαν ανυπόστατες πληροφορίες περί αυτοκτονίας θα παραπέμπονταν στα στρατοδικεία. Αν και αυτόχειρας ο Κορυζής κηδεύτηκε με θρησκευτική τελετή παρότι οι σχολαστικοί κανόνες της εποχής το απαγόρευαν. Νεκροψία για τα ακριβή αίτια του «ξαφνικού» του θανάτου δεν έγινε ποτέ.

Έτσι, μέχρι και σήμερα στα βιβλία ή σε μελέτες για εκείνη την περίοδο ο θάνατός του αποτελεί ένα γκρίζο γεγονός με αβέβαιες αιτιάσεις. Άλλοι λένε πως αυτοκτόνησε για να μην παραδώσει ο ίδιος τη χώρα στους Γερμανούς, άλλοι επειδή αποκλήθηκε ρίψασπις όταν εισηγήθηκε συνθηκολόγηση. Άλλες πηγές πάλι, καλύτερα πληροφορημένες, κάνουν λόγο για αυτοκτονία από ευθιξία, όταν ο Βασιλιάς τον κατηγόρησε για επιπόλαιη κοινολόγηση κρατικών μυστικών. Ωστόσο, τα ακριβή γεγονότα δεν καταγράφηκαν ποτέ ως τώρα.

Οπωσδήποτε, σε εκείνη την ιστορική συγκυρία, η παραδοχή της αυτοκτονίας για οποιονδήποτε λόγο θα οδηγούσε σε αβέβαια συμπεράσματα και θα δυναμίτιζε την ήδη έκρυθμη κατάσταση του έθνους με σοβαρές συνέπειες. Από την άλλη, ο κίνδυνος να αποκαλυφθεί η αλήθεια, το επιπόλαιο σφάλμα με τις ολέθριες συνέπειες, θα δημιουργούσε σκάνδαλο που θα σπίλωνε τη φήμη του Αλέξανδρου Κορυζή.

Άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα από κοντά και από μέσα και οι οποίοι μας μίλησαν, ρίχνουν φως στη σκαιά αυτή υπόθεση, βοηθώντας στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.