Η μεγαλύτερη ημέρα του έτους

Το καλοκαίρι είναι εδώ. Από τα λίγα πράγματα με συνέπεια σε αυτή τη ζωή, η 21η του Ιούνη θα είναι και πάλι η μεγαλύτερη ημέρα του έτους. Απλά, φέτος, η ημέρα με το περισσότερο φως απέχει μόλις δύο ημέρες από τη μεγαλύτερη πανσέληνο. Δύο εντυπωσιακά φαινόμενα, χαρακτηριστικά του μεγαλείου της φύσης.

Η μεγαλύτερη, σε διάρκεια, ημέρα του χρόνου, ή αλλιώς και θερινό ηλιοστάσιο, είναι ένα περιοδικό φαινόμενο και συμβαίνει κάθε χρόνο 21 Ιουνίου, καθώς ο Ήλιος βρίσκεται τότε στο βορειότερο σημείο της Γης και ο άξονας της Γης είναι στραμμένος στον Ήλιο. Συγκεκριμένα ο άξονας της γης σχηματίζει μια γωνία κλίσης 23° 26΄. Αντίθετα, για τις περιοχές νότια του Ισημερινού η ημέρα αυτή αποτελεί το χειμερινό ηλιοστάσιο, δηλαδή τη μικρότερη ημέρα του έτους με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.

Οι μεταβολές της ημέρας κατά τη διάρκεια του ηλιοστάσιου έχουν παρατηρηθεί από αρχαιοτάτων ετών, δίνοντας αφορμές για μύθους με γνωστότερο την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. 

Μαζί με το θερινό ηλιοστάσιο, η Ορθοδοξία γιορτάζει στις 23 ή 24 Ιουνίου τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Σε πολλές περιόχες της Ελλάδας αναβιώνουν μέχρι και σήμερα το αρχαίο έθιμο με τις φωτιές του Αϊ-Γιάννη. Το βράδυ της παραμονής του εορτασμού του Αϊ-Γιάννη συγκεντρώνονται οι κάτοικοι της περιοχής σε πλατείες, καίνε, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερες εστίες φωτιάς, τα αγροτικά τους αντικείμενα μαζί με τα Μαγιάτικα στεφάνια και ύστερα πηδάνε τρεις φορές πάνω από τις φωτιές για να «ξορκίσουν το κακό». Πρόκειται για ένα αρχαίο έθιμο από την εποχή λατρείας του Θεού Ήλιου. 

Το Στόουνχετζ στη Βρετανία συνδέεται άμεσα με το θερινό ηλιοστάσιο, καθώς αποτελεί το καλύτερο σημείο για να παρακολουθήσει κανείς την ανατολή του ηλίου στις 21 Ιουνίου. Τα ξημερώματα της ημέρας αυτής, ο ήλιος εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη κύρια πέτρα του μνημείου. Για το λόγο αυτό, κάθε χρόνο μαζεύονται στους «κρεμαστούς λίθους» (όπως μεταφράζεται το Στόουνχετζ) χιλιάδες τουρίστες και παγανιστές για να παρακολουθήσουν το μεγαλειώδες αυτό θέαμα. 

Η 21η Ιουνίου έχει γίνει αφορμή για πολλούς ακόμη ποικίλους εορτασμούς σε όλο τον κόσμο. Κάθε χρόνο συγκεντρώνονται στην πλατεία της Νέας Υόρκης, Time’s Square, γιόγκηδες όπου και κάνουν μάθημα με πολλά προσκυνήματα στον ήλιο προς τιμήν της μεγαλύτερης μέρας του χρόνου και έχουν ονομάσει την εκδήλωση αυτή «Mind Over Madness».

Οι Αθηναίοι φέτος μπορούν να υποδεχτούν το ηλιοστάσιο του Ιουνίου στο Πλανητάριο με ψηφιακές προβολές, ντοκιμαντέρ και επίδειξη πειραμάτων. Όσοι παρευρεθούν εκεί θα μπορούν να παρακολουθήσουν προβολές της ψηφιακής παράστασης «Κοράλλια, χρώματα και μουσική», την πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης» καθώς και πειράματα του Γαλιλαίου σε ειδικές επιδείξεις, με ελεύθερη είσοδο.

Παράλληλα, δύο ημέρες μετά, την Κυριακή 23 Ιουνίου και συγκεκριμένα τις πρώτες πρωινές ώρες η Σελήνη θα φτάσει επισήμως στην πλήρη φάση της και θα βρίσκεται στο πιο κοντινό της σημείο με τη Γη, αποτελώντας τη μεγαλύτερη πανσέληνο του χρόνου και ένα ρομαντικό και εντυπωσιακό θέαμα.

Απόσπασμα από το ποιήμα του Γιώργου Σεφέρη «Θερινό Ηλιοστάσι»

Ὁ μεγαλύτερος ἥλιος ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ

κι ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ νέο φεγγάρι

ἀπόμακρα στὴ μνήμη σὰν ἐκεῖνα τὰ στήθη.

Ἀνάμεσό τους χάσμα τῆς ἀστερωμένης νύχτας

κατακλυσμὸς τῆς ζωῆς.

Τ᾿ ἄλογα στ᾿ ἁλώνια

καλπάζουν καὶ ἱδρώνουν

πάνω σὲ σκόρπια κορμιά.

Ὅλα πηγαίνουν ἐκεῖ

καὶ τούτη ἡ γυναῖκα

ποὺ τὴν εἶδες ὄμορφη, μιὰ στιγμὴ

λυγίζει δὲν ἀντέχει πιὰ γονάτισε.

Ὅλα τ᾿ ἀλέθουν οἱ μυλόπετρες

καὶ γίνουνται ἄστρα.

Τώρα,

μὲ τὸ λιωμένο μολύβι τοῦ κλήδονα

τὸ λαμπύρισμα τοῦ καλοκαιρινοῦ πελάγου,

ἡ γύμνια ὁλόκληρής της ζωῆς·

καὶ τὸ πέρασμα καὶ τὸ σταμάτημα καὶ τὸ πλάγιασμα καὶ τὸ τίναγμα

τὰ χείλια τὸ χαϊδεμένο δέρας,

ὅλα γυρεύουν νὰ καοῦν.

Ὅπως τὸ πεῦκο καταμεσήμερα

κυριεμένο ἀπ᾿ τὸ ρετσίνι

βιάζεται νὰ γεννήσει φλόγα

καὶ δὲ βαστᾷ πιὰ τὴν παιδωμή -

φώναξε τὰ παιδιὰ νὰ μαζέψουν τὴ στάχτη

καὶ νὰ τὴ σπείρουν.

Ὅ,τι πέρασε πέρασε σωστά.

Κι ἐκεῖνα ἀκόμη ποὺ δὲν πέρασαν

πρέπει νὰ καοῦν

τοῦτο τὸ μεσημέρι ποὺ καρφώθηκε ὁ ἥλιος

στὴν καρδιὰ τοῦ ἑκατόφυλλου ρόδου.