Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος

Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος σήμερα 5 Ιουνίου και ο Σπύρος Παπαγεωργίου, μέλος του νεοσύστατου μη κυβερνητικού οργανισμού Cities For Cycling (www.citiesforcycling.gr), μας μιλάει για τη βιώσιμη κινητικότητα στις ελληνικές πόλεις. Τονίζοντας ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερους πεζούς, περισσότερα ποδήλατα, καλύτερη δημόσια συγκοινωνία και πολύ λιγότερα αυτοκίνητα.

Όταν σκεφτόμαστε ποδήλατο στις πόλεις, το μυαλό μας πηγαίνει αναπόφευκτα σε ποδηλατικούς «παραδείσους» όπως η Κοπεγχάγη, το Άμστερνταμ ή το Μόναχο. Σε πόλεις όπου τα ποδήλατα κινούνται ανενόχλητα και απολύτως ασφαλή, σε ξεχωριστές ποδηλατολωρίδες οι οποίες συνήθως βρίσκονται εσωτερικά των παρακαρισμένων αυτοκινήτων (ποδηλατόδρομοι τύπου Κοπεγχάγης) με τα αυτοκίνητα να λειτουργούν ως προστασία υπέρ των ποδηλάτων.

Σε όλες αυτές τις χώρες, οι υποδομές δεν ήταν προϊόν μίας «τολμηρής» πολιτικής απόφασης ούτε και αποτέλεσμα ακτιβιστικών δράσεων και απαιτήσεων χιλιάδων πολιτών, που έγιναν από τη μια μέρα στην άλλη. Ήταν προϊόν διαδικασιών ετών -συνήθως μιας δεκαετίας τουλάχιστον- οι οποίες ξεκίνησαν από το συνδυασμό της ύπαρξης ποδηλατών, της ανάγκης των πόλεων για βιώσιμη κινητικότητα και, φυσικά, της πολιτικής βούλησης και του πλάνου της Δημοτικής Αρχής. Ήταν κάτι το οποίο ακολούθησε μια συγκεκριμένη εξελικτική διαδιακασία και ύστερα από 20 ή 30 χρόνια κατέληξε στην πραγματικότητα που γνωρίζουμε σήμερα.

Και η Αθήνα -ως η πλέον επιβαρημένη και προβληματική των ελληνικών πόλεων- τι μέλλον θα μπορούσε να έχει, θα αναρωτηθεί κάποιος. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποτε -σχετικά σύντομα- θα δούμε ποδηλατοδρόμους στην Αθήνα;

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Για να κινηθούν τα ποδήλατα με ασφάλεια στις πόλεις και να λειτουργήσουν θετικά στη ζωή της, δεν είναι μοναδική προϋπόθεση οι ποδηλατόδρομοι. Είναι χρήσιμο να υπάρχουν -προφανώς- αλλά δεν είναι η μοναδική προϋπόθεση. Είναι εντελώς ουτοπιστικό να σκεφτόμαστε σήμερα πως κάποιο μαγικό χέρι, ένας εμπνευσμένος πολιτικός, θα γκρεμίσει την Αθήνα και θα την ξαναχτίσει γεμίζοντάς την ποδηλατοδρόμους.

Μα τότε, ακόμη κι αν γινόταν, η πόλη δε θα γέμιζε αυτομάτως ποδήλατα. Θα ήθελε κι αυτό μια διαδικασία, μια διαδικασία που έχει να κάνει με την αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτών, οι οποίοι, ακόμη και σήμερα, παραμένουν εξαρτημένοι ψυχολογικά και φυσικά από το αυτοκίνητο.

Αυτό όμως που θα βοηθούσε σημαντικά θα ήταν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις -μέσω βασικών, ελαφρών υποδομών- ώστε να κινούνται οι υπάρχοντες χρήστες ποδηλάτου πιο εύκολα και με περισσότερη ασφάλεια στους δρόμους της πόλης. Θα έπρεπε να ενημερωθούν οι χρήστες άλλων μέσων μεταφοράς πως τα ποδήλατα έχουν κι εκείνα τη θέση τους στους δρόμους της πόλης, πως έχουν δικαίωμα να κινούνται εκεί και πως, μάλιστα, επειδή είναι πιο «αδύναμα» θα πρέπει να τυγχάνουν της προσοχής των υπολοίπων οδηγών.

Θα έπρεπε να ενταχθούν με τρόπους απλούς και οικονομικούς στην κυκλοφορία και οπωσδήποτε θα έπρεπε να περιοριστεί τόσο η χρήση όσο και η ταχύτητα των αυτοκινήτων. Φανταστείτε -όχι τις μεγάλες οδικές αρτηρίες- αλλά τους δρόμους στις γειτονιές της Αθήνας, τα αυτοκίνητα να κινούνται με το... λογικό, δηλαδή το όριο των 50 ή 30 χιλιομέτρων. Τότε κανένας ποδηλάτης ή πεζός δε θα κινδύνευε. Το πρόβλημα είναι όταν οι οδηγοί αυτοκινήτων και μοτοσικλετών -επειδή το όχημά τους τούς δίνει αυτή τη δυνατότητα- κινούνται με 70 σε μικρούς δρόμους ή με 60 σε γειτονιές, όπου τα 30 χιλιόμετρα είναι το όριο. Εκεί είναι το πρόβλημα.

Δεν αξίζει καν να απαντήσει κάποιος σε όλους εκείνους τους «οργισμένους» πολίτες που διαμαρτύρονται πως οι χρήστες ποδηλάτων δε σέβονται τον ΚΟΚ, καθώς η αντίδρασή τους είναι απλώς αφελής και εκ του πονηρού. Προφανώς και φταίει ο πεζός ή ο ποδηλάτης όταν περνάει με κόκκινο αλλά στην... καλύτερη περίπτωση θα τον... πατήσει το αυτοκίνητο. Αντιθέτως, οποιοδήποτε από τα εκατοντάδες οχήματα που περνούν με κόκκινο τα φανάρια καθημερινά είναι εν δυνάμει ο ίδιος «φονιάς» του πεζού ή του ποδηλάτη.

Επίσης, οι εξαιρετικά νομοταγείς αυτοί πολίτες ξεχνούν την ανάγκη ενός οδηγού ποδηλάτου να «ξεφύγει» από την κίνηση πριν ξεκινήσει το φανάρι, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει γνώση και σεβασμός από τα άλλα οχήματα. Τώρα, το γεγονός πως «ανεγκέφαλοι» και «κακοί» οδηγοί υπάρχουν σε όλα τα μέσα -και απρόσεχτοι πεζοί επίσης- δεν είναι κάτι που χαρακτηρίζει το μέσο ή όποιον επιλέγει να πάει με τα πόδια στη δουλειά του.

Κλείνοντας αυτή την παρένθεση, ανακεφαλαιώνουμε στα εξής: Η Αθήνα έχει ανάγκη το παράδειγμα άλλων πόλεων με αντίστοιχη πραγματικότητα -το Μιλάνο, το Παρίσι, η Ρώμη είναι μερικές μόνο από αυτές- στις οποίες το ποδήλατο συνυπάρχει στην κυκλοφορία, οι οδηγοί των άλλων οχημάτων μαθαίνουν να το σέβονται και να το προστατεύουν (κυρίως γιατί έτσι προστατεύουν την ίδια την πόλη τους) και όσο αυξάνονται τα ποδήλατα και μειώνονται τα αυτοκίνητα, δημιουργούνται περισσότερες λωρίδες ποδηλάτων.

Έχει ανάγκη από σωστή και υπεύθυνη ενημέρωση -όχι εξυπνάδες και εντυπωσιασμούς- που θα εξηγήσουν στους πολίτες ότι στον 21ο αιώνα η βιώσιμη κινητικότητα είναι το σημαντικότερο μέλημα όλων των πόλεων του πλανήτη. Και για να γίνει βιώσιμη η κινητικότητα, έχουμε ανάγκη από περισσότερους πεζούς, περισσότερα ποδήλατα και καλύτερη δημόσια συγκοινωνία. Και λιγότερα -σημαντικά λιγότερα- αυτοκίνητα.

Όχι, δεν είναι πόλεμος για την «εξόντωση» των αυτοκινήτων, είναι ουσιαστική ανάγκη για την επιβίωση των πολιτών. Διότι, σε διαφορετική περίπτωση, οι πόλεις μας δε θα έχουν πια μέλλον.