Μανωλάδα χωρίς σύνορα

Το σύγχρονο δουλεμπόριο στον κόσμο 

Μέσα σε μια εβδομάδα η Μανωλάδα ήταν σαν να εξαφανίστηκε από το χάρτη της Ελλάδας. Σαν να μην υπήρχε ποτέ ως τόπος παραγωγής του υπ’ αριθμόν ένα εξαγώγιμου προϊόντος της χώρας: τη φράουλα. Στους πάγκους της λαϊκής αγοράς της Καλλιδρομίου το Σάββατο η φράουλα της Μανωλάδας ήταν μια persona non grata. «Φράουλες βιολογικής καλλιέργειας», «Φράουλες ελεγχόμενης καλλιέργειας», «Φράουλες Ηλείας» ή «Φράουλες Αμαλιάδας», έγραφαν οι ταμπελίτσες στους πάγκους των παραγωγών. Ένας ή δύο μόνο τόλμησαν να κρατήσουν το τοπωνύμιο που έγινε διεθνώς πασίγνωστο, όταν τρεις επιστάτες άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως εργάτες-μετανάστες που ζήτησαν τα δεδουλευμένα έξι μηνών.

Στη λαϊκή μια ομάδα από το Στέκι Μεταναστών της Τσαμαδού έκανε ένα πέρασμα διαμαρτυρίας με σύνθημα: «Σήμερα η Μανωλάδα, αύριο όλη η Ελλάδα». «Πρόκειται για μια άθλια κατάσταση που διαιωνίζεται στην περιοχή και δυστυχώς οι αρμόδιες αρχές, παρά τα δημοσιεύματα του παρελθόντος, δεν έκαναν το παραμικρό γι' αυτούς τους ανθρώπους. Η υπόθεση της Μανωλάδας είναι μια υπόθεση εμπορίας ανθρώπων και οι ευθύνες της αστυνομίας γι' αυτό είναι μεγάλες. Κάποιοι συγκαλύπτουν και στο όνομα της δήθεν οικονομικής ανάπτυξης καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται αυτούς τους ανθρώπους. Η Δικαιοσύνη στην περιοχή θα έπρεπε να είχε ήδη επιληφθεί του θέματος. Δυστυχώς, τίποτα δεν έγινε και σε αυτή την κατεύθυνση. Αυτή η εκμετάλλευση παράγει χρήμα. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν μια αρνητική θέση απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους. Θα συμπεριλάβουμε την υπόθεση σε όλες τις εκθέσεις μας και θα αποδείξουμε ότι η υπόθεση έχει σχέση με την εμπορία των ανθρώπων» καταγγέλλει το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι.

 Το φαινόμενο της σύγχρονης δουλείας, της εμπορίας ανθρώπων και της παντελούς έλλειψης κρατικού ελέγχου συναντάται παντού. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Δουλεία στα θερμοκήπια της Ισπανίας

Πώς γεμίζουν καθημερινά, χειμώνα-καλοκαίρι, τα ράφια των βρετανικών σούπερ μάρκετ με φρέσκα λαχανικά και οπωροκηπευτικά; Έρευνα της βρετανικής εφημερίδας Guardian έριξε φως στην εκμετάλλευση δεκάδων χιλιάδων μεταναστών, οι οποίοι στηρίζουν και συντηρούν μια βιομηχανία θερμοκηπίων που αποφέρει κέρδη της τάξεως των δύο δισεκατομμυρίων ευρώ το χρόνο. Εθελοντές και μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, οι οποίοι εργάστηκαν μαζί με μετανάστες στα θερμοκήπια της νότιας Ισπανίας, υποστηρίζουν ότι οι συνθήκες εργασίας βρίσκονται σε απόλυτη συμφωνία με τον επίσημο ορισμό της σύγχρονης δουλείας από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Δηλαδή: κάνουν λόγο για «πλήρη εξουσία και έλεγχο ενός ανθρώπου επάνω σε κάποιον άλλο με στόχο κυρίως την οικονομική ή και άλλης μορφής εκμετάλλευσή του».

Οι οργανώσεις καταγγέλλουν ότι δεν καταβάλλονται τα δεδουλευμένα κάθε φορά που έστω κι ένας εργάτης-μετανάστης θα διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες εργασίας ή διαβίωσης στα αγροκτήματα της νότιας Ισπανίας. Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί λόγω της ύφεσης και ιδίως μετά την κατάρρευση του κατασκευαστικού κλάδου, η οποία οδήγησε χιλιάδες μετανάστες στην ισπανική περιφέρεια για την αναζήτηση εργασίας στην αγροτική παραγωγή. Στα αγροκτήματα της Αλμέρια οι μετανάστες καλλιεργούν ντομάτες, αγγούρια και πιπεριές. Ο Ερυθρός Σταυρός καταγγέλλει ότι οι συνθήκες διαβίωσης είναι απελπιστικές. Η οργάνωση έχει αναλάβει τη διανομή δωρεάν φαγητού σε χιλιάδες εργάτες-μετανάστες. Η Διεθνής Οργάνωση κατά της Δουλείας (Anti-Slavery International) έχει χαρακτηρίσει την κατάσταση στην Ισπανία «απάνθρωπη» και έχει ζητήσει να γίνει «μια ντε φάκτο αναγνώριση της δουλείας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα».

Η έρευνα της εφημερίδας Guardian κατέγραψε:

- Μετανάστες, κυρίως από την Αφρική, ζουν σε παραπήγματα φτιαγμένα από παλιά χαρτόνια και πλαστικούς μουσαμάδες χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό και τους απαιτούμενους κανόνες υγιεινής.

- Το ημερομίσθιο είναι πολύ μακριά από το νόμιμο κατώτατο όριο.

- Οι μετανάστες χωρίς άδεια παραμονής ή άλλο επίσημο έγγραφο δουλεύουν με το φόβο της καταγγελίας στην αστυνομία σε περίπτωση που διαμαρτυρηθούν για το παραμικρό.

- Γκετοποίηση. Απαγορεύεται στους μετανάστες να κυκλοφορούν εκτός θερμοκηπίων ή να πλησιάζουν τις τουριστικές περιοχές.

Η ιστορία του Μοχάμαντ

Μια ιστορία που χαρακτηρίζει τη ζωή χιλιάδων Αφρικανών μεταναστών που χύνουν τον ιδρώτα τους στα θερμοκήπια της Ισπανίας. «Έφτασε παράνομα στη νότια Ισπανία από το Μαρόκο το 2004. Γνώριζε εκ των προτέρων ότι προοριζόταν για εργασία στα θερμοκήπια. Πλήρωσε στους λαθρέμπορους 1.000 ευρώ για το ταξίδι με την ψαρόβαρκα. Το 2004 ξεκίνησε με το μεροκάματο των 30 ευρώ για οκτώ ώρες εργασίας. Σήμερα δηλώνει τυχερός που βγάζει έστω και 20 ευρώ την ημέρα. Το νόμιμο κατώτατο μεροκάματο κυμαίνεται στα 44 ευρώ, αλλά η οικονομική κρίση έχει μειώσει τη ζήτηση για εργατικά χέρια και οι μετανάστες δεν βρίσκουν δουλειά, όπως παλιά. Οι εργοδότες βρήκαν την ευκαιρία να κουρέψουν τους μισθούς. Ο Μοχάμαντ ζει σε μια καλύβα κοντά σε μια τεράστια έκταση με θερμοκήπια που φτάνει μέχρι το τουριστικό θέρετρο Ροκέτας ντε Μαρ στην περιοχή Κοντά ντελ Σολ. Η καλύβα είναι φτιαγμένη από καφάσια και μουσαμάδες. Χωρίς νερό, χωρίς τουαλέτα. Δίπλα του βρίσκεται μια αποικία με 100 και πλέον παραπήγματα. Δουλειά δεν έχει κάθε μέρα. Το συμβόλαιο είναι άγνωστη λέξη. Πληρώνεται με τη μέρα και πλέον πιο συχνά με την ώρα. Μερικές φορές περνούν πολλές εβδομάδες χωρίς εργασία και βασίζονται για τροφή μόνο στο συσσίτιο του Ερυθρού Σταυρού. «Ζούμε σαν ζώα. Χωρίς δουλειά, χωρίς λεφτά» λέει.

Η διεθνής οργάνωση Anti-Slavery υποστηρίζει ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε εν γνώσει των ισπανικών αρχών. «Το κράτος ωθεί τους παράνομους μετανάστες σε περιοχές που χρειάζονται εργατικά χέρια, σε περιοχές που οι απολαβές είναι κάτω του νομίμου ορίου. Παράλληλα, δίνει ανεπίσημα στους εργοδότες τη δυνατότητα να απειλούν τους μετανάστες με το φόβητρο της απέλασης σε περίπτωση που σηκώσουν κεφάλι. Οι εργοδότες δεν ελέγχονται από κανέναν, ενώ όλοι γνωρίζουν τι γίνεται» δήλωσε μέλος της οργάνωσης στη βρετανική εφημερίδα.

Οι Λατίνοι «δούλοι» των ΗΠΑ

Για κάθε 15 κιλά ντομάτας που μαζεύει με τα χέρια του ο Λεονέλ Πέρες στα χωράφια της Φλόριντας, βάζει στην τσέπη του 60 λεπτά. «Κι αυτή η αναλογία δεν έχει αλλάξει εδώ και 30 χρόνια» σημειώνει ο Πέρες. Έκθεση του Κέντρου Προοδευτικής Μεταρρύθμισης, η οποία δόθηκε πριν από ένα μήνα στη δημοσιότητα, διαπιστώνει επιδείνωση των συνθηκών εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ άλλων, η έκθεση αναφέρει ότι ειδικά στον αγροτικό κλάδο η «εποχιακή εργασία» έχει επιτρέψει τους εργοδότες να κόβουν μισθούς και να αγνοούν κανονισμούς. Κι αυτό ενώ τα δεδομένα της αμερικανικής στατιστικής υπηρεσίας σε θέματα εργασίας δείχνουν ότι κάθε μέρα χάνει τη ζωή του ένας εργάτης στα αγροκτήματα των ΗΠΑ και εκατοντάδες τραυματίζονται.

Ο Πέρες είναι μέλος του Συνασπισμού Εργαζομένων του Ιμοκάλι. Μια περιοχή στη νότια Φλόριντα, της οποία η οικονομία βασίζεται στην αγροτική καλλιέργεια χιλιάδων μεταναστών από το Μεξικό, τη Γουατεμάλα και την Αϊτή. Πριν από τρία χρόνια, ανήμερα της Πρωτομαγιάς, πραγματοποίησαν μεγάλη πορεία με αίτημα τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και δικαιότερες απολαβές.

Οι αγρεργάτες απαίτησαν από την εταιρία να πληρώνονται ένα σεντ παραπάνω για κάθε λίβρα ντομάτας που μαζεύουν, μια αύξηση που θα διπλασίαζε σχεδόν τους πενιχρούς μισθούς τους. Απαιτούν επίσης να υπογράψει η εταιρία έναν κώδικα συμπεριφοράς, από κοινού με τους εργάτες, βάσει του οποίου δεν θα μπορούσε να αγοράζει ντομάτες από καλλιεργητές που δεν τηρούν τις στοιχειώδεις εργασιακές συνθήκες. Οι εργάτες, που αμείβονται με 45 σεντ για κάθε κουβά ντομάτες, πρέπει να μαζέψουν1.818 κιλά ντομάτες την ημέρα για να πάρουν μισθό πάνω από 50 δολάρια, ένα μισθό που μένει ίδιος από το 1980, υπολογίζοντας τον πληθωρισμό.

Στην πορεία υπήρχε και ένα είδος κινητής έκθεσης, στην οποία παρουσιάζονταν οι συνθήκες στις οποίες ζουν οι εργάτες: Συχνά ξυλοκοπούνται, ακόμη κρατούνται αιχμάλωτοι, σαν σκλάβοι της σύγχρονης αγροβιομηχανίας, ένα ακραίο παράδειγμα έλλειψης δικαιωμάτων του μεγαλύτερου μέρους των εργατών στη Φλόριντα, που προμηθεύει πάνω από τη μισή ποσότητα ντομάτας σε όλες τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με μια μελέτη της οργάνωσης Oxfam America (2004), υπάρχουν 2 εκατομμύρια αγρεργάτες στις ΗΠΑ, «που ζουν σε ακραία φτώχεια, χωρίς κοινωνικές παροχές, χωρίς να πληρώνονται την υπερωριακή εργασία». Στη Φλόριντα, σημειώνει η μελέτη, «δεν είναι ασυνήθιστο να βρει κανείς εργάτες δεμένους σε στύλους, κλεισμένους μέσα σε φορτηγά, εξαπατημένους οικονομικά από τους εργοδότες». Αγρεγράτες υπάρχουν σε όλες τις πολιτείες, αλλά ο μεγαλύτερος αριθμός συγκεντρώνεται στην Καλιφόρνια, τη Φλόριντα, το Τέξας, τη Β. Καρολίνα και την Ουάσινγκτον. «Είναι νέοι -18-44 ετών, και νεότεροι- άντρες –80%- και Λατίνοι, κυρίως Μεξικανοί που μεταναστεύουν λόγω των καταστροφικών συνεπειών που είχε η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (NAFTA) στη γεωργία και τη μικρή βιομηχανία». Τους απαγορεύεται να οργανώνονται σε συνδικάτα και είναι από τις κατηγορίες εργατών που εργάζονται σε πολύ επικίνδυνες συνθήκες, αφού εκτίθενται επί πολλές ώρες κάθε μέρα στα χημικά.

«Η αλήθεια είναι ότι ο καθένας μας προσπαθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να επιβιώσει, διότι η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος για να κάνει αυτή τη δουλειά», είπε ο Πέρες στην αμερικανική εφημερίδα, Huffington Post.

Στους αμπελώνες της Νοτίου Αφρικής

Πέρυσι τον Νοέμβριο τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν εικόνες από τις απεργιακές κινητοποιήσεις των εργατών γης – κυρίως στους αμπελώνες της επαρχίας Γουέστερν Κέιπ της Νοτίου Αφρικής. Διαμαρτύρονταν για εργασιακή εκμετάλλευση, κακές συνθήκες εργασίας και διαβίωσης στα χωράφια και ζητούσαν αύξηση του κατώτατου μεροκάματου. Στις περισσότερες περιπτώσεις η νοτιοαφρικανική αστυνομία απάντησε στις διαδηλώσεις με βία και με κανέναν σεβασμό στην έννομη τάξη. Εργάτες και ακτιβιστές συνελήφθησαν. Μετά από διαπραγματεύσεις που αμφισβητήθηκαν οι απεργίες έληξαν και η κυβέρνηση δεν έλαβε το παραμικρό μέτρο για αύξηση του ημερομίσθιου ή για αλλαγή της κείμενης κατάστασης. Φέτος στις αρχές Ιανουαρίου, το σκηνικό των απεργιών και της βίαιης αστυνομικής καταστολής των επαναλήφθηκαν. Οργανώσεις πολιτών και διεθνείς οργανώσεις καταγγέλλουν συνέχεια και καταδικάζουν τη στενή συνεργασία των ιδιοκτητών της γης με την αστυνομία. Οι ιδιοκτήτες γης κερδίζουν συνεχώς εξαιτίας του καθεστώτος ατιμωρησίας και επικαλούνται ότι κινούν την ανάπτυξη της χώρας.