Ο Τσάβες στο Τιτάνια

Σύμπτωση, αλλά σε κάθε περίπτωση το αφιέρωμα του κινηματογράφου Τιτάνια στο Τσάβες συμπίπτει με την επικαιρότητα. Σε μια περίοδο που ο Τσάβες βρίσκεται στην Κούβα για να εγχειριστεί, και με το κυβερνητικό επιτελείο να μην δίνει σχεδόν κανένα στοιχείο για την  πορεία της υγείας του, στο Τιτάνια ερχόμαστε κοντά στο πρόεδρο της Βενεζουέλας μέσα από δύο ντοκιμαντέρ. 

Το ένα προέρχεται από τον Όλιβερ Στόουν που ακολουθεί τον Τσάβες αλλά και αρκετούς από τους προέδρους των κρατών της Λατινικής Αμερικής. Το δεύτερο είναι η περιβόητη συνέντευξη που παραχώρησε Ο Τσάβες στην Αλέιδα Γκεβάρα, πριν από εννέα χρόνια. 

Στο ντοκιμαντέρ του Στόουν οι θεατές έχουν την ευκαιρία να δουν το πραγματικό πρόσωπο του προέδρου της Βενεζουέλας και όχι της καρικατούρας που τα μέσα θέλουν να προβάλλουν. Οι μύθοι και οι αλήθειες για την κατάσταση στη χώρα, οι αλλαγές, η πολιτική και η νέα τάξη στη Βενεζουέλα αλλά και σε άλλες χώρες της Λατ. Αμερικής δίνονται με την ματιά του έμπειρου σκηνοθέτη. Χωρίς ωραιοποιήσεις αλλά με ντοκουμέντα και στοιχεία ο Αμερικάνος δημιουργός δίνει πολλά και σημαντικά στοιχεία για την πολιτική κατάσταση πέρα από τα νότια σύνορα της υπερδύναμης. 

Η δήλωση του Όλιβερ Στόουν για την ταινία και η απάντηση του για την επίθεση που δέχθηκε η ταινία από δημοσιογράφο των New York Times

«Έχω υπάρξει αρκετά τυχερός ώστε να μπορώ να κάνω ταινίες για την ξεχασμένη, «πίσω αυλή» της Βόρειας Αμερικής, την Κεντρική και Νότια Αμερική. Η, χαμηλού μπάτζετ, ανεξάρτητη ταινία μου «Σαλβαδόρ», σχετικά με την εμπλοκή των ΗΠΑ στις διμοιρίες θανάτου στο Ελ Σαλβαδόρ, προβλήθηκε το 1986. Η ταινία είχε πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Γουντς, που για την ερμηνεία του προτάθηκε για Όσκαρ. Αυτή ακολουθήθηκε από τα ντοκιμαντέρ «Comandante» το 2003 και «Looking for Fidel» το 2004, που αποτελούνταν από συνεντεύξεις πρόσωπο-με-πρόσωπο με τον Φιντέλ Κάστρο. Κάθε μια από αυτές τις ταινίες πάσχισε να βρει διανομή στη Βόρεια Αμερική.

Με προσκάλεσαν για πρώτη φορά στη Βενεζουέλα για να γνωρίσω τον Ούγκο Τσάβες, κατά τη διάρκεια της υπόθεσης των Κολομβιανών ομήρων της FARC, τα Χριστούγεννα του 2007. Όπως συμβαίνει συνήθως, ο άνθρωπος που γνώρισα δεν ήταν ο άνθρωπος που διάβαζα και άκουγα από τα αμερικανικά media. Μπόρεσα να επιστρέψω τον Ιανουάριο του 2009, για να πάρω μια -πιο σε βάθος- συνέντευξη από τον πρόεδρο Τσάβες.

Ήταν ο Τσάβες στ’ αλήθεια η αντι-αμερικανική δύναμη που μας έλεγαν; Μόλις ξεκινήσαμε το ταξίδι μας, (με το συνεργείο) βρεθήκαμε να πηγαίνουμε πέρα κι από τη Βενεζουέλα, σε άλλες χώρες και να παίρνουμε συνέντευξη συνολικά από 7 προέδρους της ευρύτερης περιοχής, που αφηγούνται μια ακόμα μεγαλύτερη και πιο συναρπαστική ιστορία, η οποία κατέληξε στη δημιουργία της ταινίας South of the Border.

Ο ένας μετά τον άλλον, οι ηγέτες φαίνεται να λένε το ίδιο πράγμα: θέλουνε να έχουν τον έλεγχο των δικών τους φυσικών πόρων, να ενισχύσουν τους γειτονικούς τους δεσμούς, να αντιμετωπίζονται ως ίσοι προς ίσους με τις ΗΠΑ και να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητοι από το ΔΝΤ. Από την εμπειρία μας στο θέμα του Ιράκ στην τηλεόραση, εμείς οι αμερικανοί πρέπει να αμφισβητήσουμε το ρόλο των δικών μας ΜΜΕ, που δαιμονοποιούν ξένους ηγέτες και τους παρουσιάζουν ως εχθρούς μας. Οι επιπτώσεις αυτών των πράξεων μπορεί να είναι βάναυσες. Αυτή η ιστορία συνεχίζεται καιρό. Συμβαίνει αυτή τη στιγμή με τον Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα. Ελπίζω, στην ταινία μας, να καταφέρετε να ακούσετε μια πολύ διαφορετική πλευρά της «επίσημης» ιστορίας».

Η απάντηση στο άρθρο των New York Times

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΠΟΥ ΣΤΑΛΘΗΚΕ

ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ NEW YORK TIMES ΣΤΙΣ 06-27-2010:

-Ο Ρότερ προσπαθεί να βγάλει αναληθή την πολύ σύντομη αναφορά της ταινίας στον προεκλογικό αγώνα του 1998 στη Βενεζουέλα, λέγοντας: «Όπως το παρουσιάζει η ταινία, ο κύριος αντίπαλος του Τσάβες, στην πρώτη του πολιτική εκστρατεία το 1998, ήταν μια πανύψηλη ξανθιά πρώην Μις Κόσμος, που τη λένε Ιρέν Σάεζ, γι’ αυτό και ο αγώνας αυτός έγινε γνωστός με το όνομα «Η ωραία και το τέρας». Αλλά ο κύριος αντίπαλος τότε δεν ήταν η κυρία Σάεζ, που βγήκε τρίτη σε ψήφους, με λιγότερο από 3% ποσοστό. Ο αντίπαλος ήταν ο Ενρίκε Σάλας Ρόμερ, ένας πράος πρώην κυβερνήτης, που κέρδισε το 40% των ψήφων.»

Η επίκριση του Ρότερ είναι παραπλανητική. Η περιγραφή είναι ακριβής, παρά τα τελικά αποτελέσματα. Για το μεγαλύτερο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας, που ξεκίνησε το 1997, η Ιρέν Σάεζ ήταν πράγματι ο κύριος πολιτικός αντίπαλος και ο αγώνας είχε όντως ονομαστεί έτσι. Στους τελευταίους 6 μήνες πριν τις εκλογές, η υποστήριξη στη Σάεζ άρχισε να φθίνει και άρχισε να ανεβαίνει η δημοτικότητα του Σάλας Ρόμερ. Το ποσοστό του 40% ήταν κυρίως αποτέλεσμα μιας απόφασης τελευταίας στιγμής από τα COPEI και AD (τα δύο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Βενεζουέλας εκείνη την εποχή, που είχαν κυβερνήσει τη χώρα για 4 δεκαετίες) να τον στηρίξουν πολιτικά. Ο Ρότερ το κάνει να φαίνεται σαν η Σάεζ να ήταν μια δευτερευούσης σημασίας υποψηφιότητα, κάτι το οποίο είναι εξωφρενικό.

-Ο Ρότερ προσπαθεί να περάσει ότι η ταινία χειρίζεται το θέμα του πραξικοπήματος στη Βενεζουέλα το 2002, ως μια «θεωρία συνομωσίας». Γράφει:

«Όπως και πριν στην ταινία του για τη δολοφονία του Κένεντι, ο κύριος Στόουν και εδώ περιστρέφεται γύρω από την ταυτότητα των ελεύθερων σκοπευτών, που ίσως πήραν μέρος σε μια ευρύτερη συνομωσία».

Η περιγραφή αυτή που δίνει είναι εντελώς εσφαλμένη. Η ταινία δεν κάνει καμιά δήλωση για την ταυτότητα των σκοπευτών ούτε παρουσιάζει καμιά θεωρία «ευρύτερης συνομωσίας» με κανέναν από αυτούς. Αντίθετα, κάνει δύο παρατηρήσεις σχετικά με το πραξικόπημα: 1) ότι τα media της Βενεζουέλας κατασκεύασαν έτσι το υλικό, ώστε να μοιάζει ότι ένα γκρουπ από οπλισμένους υποστηρικτές του Τσάβες σκότωσε 19 ανθρώπους τη μέρα του πραξικοπήματος. 2) ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ήταν μπλεγμένη στο πραξικόπημα.

-Ο Ρότερ μας κατηγορεί ότι διαστρεβλώνουμε γεγονότα και παραλείψαμε πληροφορίες για την Αργεντινή, αφήνοντας τον «κύριο Κίρτσνερ και την διάδοχό του και σύζυγό του, Κριστίνα Φερνάντεζ Ντε Κίρτσνερ, να ισχυρίζονται ότι «ξεκινήσαμε μια πολιτική διαφορετική από αυτή που υπήρχε πριν». Στην πραγματικότητα, ο προεδρικός προκάτοχος του κυρίου Κίρτσνερ, ο Εντουάρντο Ντουάλντε, και ο υπουργός οικονομικών του, ο Ρομπέρτο Λαβάνα, ήταν οι αρχιτέκτονες αυτής της πολιτικής μετακίνησης και της επακόλουθης οικονομικής ανάκαμψης, που άρχισε ενώ ο κος Κίρτσνερ ήταν ακόμα ένας άσημος κυβερνήτης μιας μικρής επαρχίας στην Παταγονία».

Η επίκριση εδώ είναι κάπως ασαφής και ίσως λίγο γελοία. Οι Κίρτσνερς βρίσκονταν στην προεδρία για 5 από τα 6 χρόνια της αξιοθαύμαστης οικονομικής ανάκαμψης της Αργεντινής, στα οποία η οικονομία ανέβηκε κατά 63%. Κάποιες από τις πολιτικές αυτές που επέτρεψαν να βελτιωθεί η οικονομία άρχισαν το 2002 και άλλες το 2003 ή και αργότερα.

-Ο Ρότερ προσπαθεί να κάνει θέμα το γεγονός ότι το λόγκο του Παρατηρητηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) εμφανίζεται για ένα-δυο δευτερόλεπτα στην οθόνη, στη διάρκεια μιας συζήτησης για τα διπλά στάνταρ της Ουάσινγκτον σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ταινία δεν έχει σκοπό να πει ή να υπονοήσει κάτι σχετικά με το HRW. Ακόμα πιο σημαντικό, στη συνέντευξή του με τον Ρότερ, ο αμερικανός διευθυντής του HRW, Χοσέ Μιγκουέλ Βιβάνκο, υποστηρίζει ακριβώς αυτό που λέει η ταινία, ότι υπάρχουν δηλαδή δύο μέτρα και δύο σταθμά στις ΗΠΑ, καθώς εστιάζουν σε ισχυρισμούς καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βενεζουέλα ενώ αγνοούν ή υποβαθμίζουν πολύ πιο σοβαρούς, πολυάριθμους και πιο τεκμηριωμένους ισχυρισμούς σχετικά με την παραβίασή τους στην Κολομβία.

-Ο Ρότερ επιτίθεται στο σεναριογράφο της ταινίας Τάρικ Αλί, που είπε ότι «Η κυβέρνηση της Βολιβίας αποφάσισε να πουλήσει την υπηρεσία παροχής νερού της Κοχαμπάμπα στην Μπέχτελ, μια αμερικανική εταιρεία». Ο Ρότερ γράφει: «Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση δεν πούλησε την παροχή νερού: έδωσε την εκμετάλλευσή της σε μια κοινοπραξία εταιρειών, που στους όρους ήταν ότι θα τη διοικούσε η Μπέχτελ για 40 χρόνια».

Ο Ρότερ πραγματικά το παρακάνει εδώ. Το ότι «πουλήθηκε η παροχή νερού» σε ιδιωτικά συμφέροντα είναι μια πολύ δίκαιη περιγραφή του τι συνέβη εκεί, από το να την αναφέρεις ως «παραχώρηση των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης για 40 χρόνια». Οι ιδιωτικές εταιρείες πήραν τον έλεγχο της παροχής νερού της πόλης αλλά και τον φόρο που μπορεί να εισπραχθεί από την πώληση.

Δώσαμε στον Ρότερ πλήθος εξακριβωμένων πληροφοριών για να στηρίξουμε τα κύρια σημεία της ταινίας. Αυτός όμως, όχι μόνο αγνόησε τα κύρια σημεία αλλά και στα αυτούσια αποσπάσματα που επέλεξε για το άρθρο του, διάλεξε μόνο προτάσεις που δεν συνδέονταν με τα γεγονότα και που εκείνος πίστευε ότι θα έδειχναν τη μεροληψία του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου. Αυτή δεν είναι ηθική δημοσιογραφία. Μάλιστα, είναι αμφίβολο αν είναι καν δημοσιογραφία.

Το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ

Μαζί με το ντοκιμαντέρ του Στόουν προβάλλεται και το ντοκιμαντέρ με την συνέντευξη του Τσάβες στην Αλέιδα Γκεβάρα. Το Φεβρουάριο του 2004, η Αλέιδα Γκουεβάρα διεξήγαγε μια φιλική και εκτεταμένη συνέντευξη με τον Ούγο Τσάβες, εξερευνώντας το εκρηκτικά επαναστατικό έδαφος

της χώρας, μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Απριλίου του 2002, που υποκινήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ντοκιμαντέρ – και παρά τη λογοκρισίαπληροφοριών από τις ΗΠΑ - μας προσφέρει τη σπάνια ευκαιρία να δούμε τηνπραγματική Βενεζουέλα, μια χώρα πλούσια σε ελπίδες, όνειρα και…πετρέλαιο.

Η προβολή των δύο ντοκιμαντέρ ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου και θα ολοκληρωθεί στις 16 ιανουαρίου. Πρώτο προβάλλεται το ντοκιμαντέρ του Στόουν (20:00) ενώ ακολουθεί στις 21:30 η συνέντευξη στην Αλέιδα Γκεβάρα. Στον κινηματογράφο Τιτάνια Cinemax (Πανεπιστημίου & Θεμιστοκλέους, τηλ.: 2103811147, 2103841689)