Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ένας 50χρονος βοσκός κάπου στα βόρεια σύνορά μας αγόρασε από ένα σωματέμπορο μια 20χρονη, την κλείδωσε στο σπίτι και τη βίαζε επί μήνες, μέχρι που εκείνη κατάφερε να ξεφύγει και να κάνει γνωστή την ιστορία της. Από τότε το trafficking, που σημαίνει διακίνηση και εμπορία παιδιών, γυναικών και ανδρών με σκοπό τη σεξουαλική ή εργασιακή τους εκμετάλλευση ή ακόμη και την εμπορία οργάνων, έχει αλλάξει χώρες προέλευσης, πρόσωπα και διαδρομές, διατηρεί όμως τα (τεράστια) κέρδη του και μαζί με τα όπλα και τα ναρκωτικά παραμένει μία από τις κορυφαίες εγκληματικές δραστηριότητες παγκοσμίως.
Στα μπάρ της Πλ. Ατικής
Ένας πιτσιρικάς, γύρω στα 17-18, είχε κολλήσει και με κοίταζε. Έψαχνε για πελάτη. Ένας τύπος ηλικιωμένος σηκώθηκε και έφυγε με ένα άλλο παιδί. Μπροστά στο μπαρ μια οθόνη έδειχνε το δρόμο απ’ έξω. «Αν εμφανιστεί η αστυνομία, τα μικρά και όσοι δεν έχουν χαρτιά θα το σκάσουν από πίσω» λέει ο Κωνσταντής Καμπουράκης, τέως υπεύθυνος του γραφείου καταπολέμησης trafficking του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμωδών Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) και μέλος της ΜΚΟ Act Up, ο οποίος ανέλαβε την ξενάγησή μου στα στέκια της (ανήλικης πολλές φορές) ανδρικής πορνείας, γύρω από την πλατεία Αττικής.
Ήρθαμε σε συνεννόηση με εθελοντές από τις ομάδες Δρόμου και Βar to bar και της τηλεφωνικής γραμμής Lais (210 3303.306, για όλα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα) και μας υπέδειξαν σε ποια σημεία να πάμε. Σε ένα από αυτά βρίσκονταν γύρω στα 50 άτομα. Οι μισοί ήταν πελάτες, όλοι Έλληνες, και οι άλλοι μισοί νέα παιδιά, έως 22-23 χρονών, κυρίως από τη Ρουμανία. Το «θέμα» μπορεί να γίνει στην τουαλέτα, στη γωνία, αν είναι αργά, ή σε διπλανά διαμερίσματα, με το αφεντικό να κάνει το deal και να παίρνει την προμήθειά του. Οι τιμές ξεκινούν από 10 ευρώ και αυξάνονται ανάλογα με τα γούστα και τις τσέπες.
Στο επόμενο μπαρ τα παιδιά είναι από το Ιράν. Το ίδιο σκηνικό κι εκεί. «Σ’ όλα αυτά τα παιδιά που βλέπεις τους τάξανε δουλειά στην Ελλάδα και η δουλειά ήταν αυτή. Όταν πρόκειται για παιδιά από Μπαγκλαντές, Πακιστάν ή Ινδία, τα φέρνουν 5-6 μαζί και τα βιάζουν ομαδικά στο μέσον της διαδρομής. Ενώ το γυναικείο trafficing έχει μάλλον σταθεροποιηθεί, το ανδρικό βρίσκεται σε έξαρση» λέει ο Κωνσταντής, ο οποίος έχει γίνει στόχος δολοφονικής απόπειρας το 2010, ενώ το 2008 έριξαν μολότοφ στο σπίτι του, όταν η Act Up άνοιξε έναν ξενώνα για αγόρια και άνδρες θύματα trafficking. Ο ξενώνας τελικά έκλεισε το 2009, έχοντας φιλοξενήσει 13 άτομα. Τον ξέρουν σε όλα αυτά τα μπαρ. «Δεν θα πω σε κανέναν “τι είναι αυτό που κάνεις, δεν είναι σωστό” και τέτοια. Με νοιάζει να μην κολλήσουν τίποτα. Αυτό που θέλω είναι αν στάξει το πουλί τους κάτι, να με πάρουν αμέσως τηλέφωνο». Φεύγοντας, μου έδειξε ένα τσοντάδικο που ήταν κλειστό εκείνη την ώρα. Κάποια από τα παιδιά που ψωνίζονται εκεί για 2 και 3 ευρώ κοιμούνται στις ράγες του τρένου παραδίπλα, κάτω από υπόστεγα και τέντες και μέσα σε βαρέλια.
Μέχρι το 1991 τα θύματα trafficking στην Ελλάδα προέρχονταν κυρίως από τις Φιλιππίνες και τη Λατινική Αμερική. Η κατάρρευση των καθεστώτων στα ανατολικά κράτη άλλαξε την εικόνα. Χιλιάδες γυναίκες από Ρωσία, Ουκρανία, Αλβανία και αλλού κατέκλυσαν τα αθηναϊκά πορνεία και τα επαρχιακά παραπήγματα/κέντρα διασκέδασης και χιλιάδες Έλληνες απόκτησαν άμεση πρόσβαση σε ατελείωτο φθηνό πληρωμένο σεξ με νέα κορίτσια.
Τα χρόνια εκείνα η πιο οργανωμένη μαφία θεωρούνταν η ρωσική και η πιο σκληρή η αλβανική. Πρώτος κρίκος της αλυσίδας είναι ο «στρατολόγος», συχνά συγγενής, φίλος, ακόμη και σύζυγος, ο οποίος αναλαμβάνει να βρει κοπέλες από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και να τους υποσχεθεί τίμια δουλειά στην Ελλάδα. Μετά, ένα «καλλιτεχνικό» ή «γραφείο ευρέσεως εργασίας» θα αναλάβει την έκδοση τουριστικής βίζας και εισιτηρίων. Στα σύνορα ή στο αεροδρόμιο κάποιος άλλος περιμένει τις κοπέλες, τις οποίες οδηγεί σε κάποιο σπίτι. Τότε αρχίζει το παραμύθι ότι οι κοπέλες έχουν ένα υποτιθέμενο υπέρογκο χρέος στο κύκλωμα, πολλών χιλιάδων ευρώ, και πρέπει να το ξεπληρώσουν («δεν με νοιάζει τι θα κάνεις, πήγαινε σε μπουρδέλο»). Ο εκβιασμός έχει πολλά πρόσωπα. Μπορεί να είναι απειλές για την οικογένεια ή τα παιδιά που βρίσκονται πίσω ή να βγει ένα πιστόλι και να απειληθεί η ζωή τους. Τους λένε ότι το κύκλωμα πληρώνει την αστυνομία και πως, αν καταφύγουν σε αυτήν, οι αστυνομικοί θα τις γυρίσουν πίσω στο σωματέμπορο.
Στις σκληρές περιπτώσεις, για να «σπάσει» το θύμα, βιάζεται και κακοποιείται αλλεπάλληλα. Και σχεδόν πάντα ένας Έλληνας έχει ηγετικό ρόλο. Αυτή είναι η κλασική δομή μιας μαφίας, ωστόσο τα τελευταία 2 χρόνια έχουν εμφανιστεί και μικρότερες ομάδες, κυρίως από Ρουμανία και Βουλγαρία, των 2-3 ατόμων, που διακινούν 5-6 κοπέλες. «Παλιότερα βρίσκαμε κορίτσια αλυσοδεμένα, που είχανε να φάνε μέρες. Κάποιες πήδηξαν από μπαλκόνια και φωταγωγούς και σκοτώθηκαν. Σήμερα η βία των κυκλωμάτων δεν έχει τέτοια ένταση, αν και στην επαρχία παραμένει σκληρή» λέει ένας αστυνομικός που γνωρίζει τα πράγματα.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’00 εμφανίστηκε ο όρος happy (χαρούμενο) trafficking. «Διαχρονικά, ο τρόπος με τον οποίο τα κυκλώματα επιτυγχάνουν την εξουδετέρωση των θυμάτων τους είναι η άσκηση ψυχολογικής και σωματικής βίας. Εκεί όμως παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα για τα ίδια τα κυκλώματα: πώς θα κυκλοφορήσει μια κοπέλα, από το να πάει να ψωνίσει μέχρι να παρουσιαστεί σε έναν πελάτη, με μελανιές στο πρόσωπο ή το σώμα; Αμέσως θα δημιουργήσει υπόνοιες ότι έχει κακοποιηθεί ή βασανιστεί. Γι’ αυτό, και με μοναδικό στόχο να συγκαλυφθεί η εγκληματική τους δραστηριότητα και να προστατευθούν από τυχόν δίωξή τους, τα ίδια τα κυκλώματα επιδιώκουν τα θύματά τους να μην έχουν επάνω τους σημάδια σωματικής κακοποίησης, εστιάζοντας στην ψυχολογική βία. Έτσι, μπορεί να δείτε κοπέλες να πίνουν τον καφέ τους, να συζητάνε και να γελάνε. Φυσικά, δεν είναι χαρούμενες. Δεν υπάρχουν χαρούμενοι δούλοι» λέει η αντιεισαγγελέας Εφετών Αθηνών Μαρία Μαλούχου.
Προσθέτοντας ότι το trafficking πλήττει την ίδια την αξία του ανθρώπου, αποτελώντας έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η ελληνική αστυνομία αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι τα θύματα trafficking το 2011, υπολογίζοντας σε αυτά και τα θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, ήταν 97. Δεκατρείς ανήλικοι, 56 γυναίκες και 28 άνδρες. Τα περισσότερα θύματα ήταν από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία και οι περισσότεροι δράστες Έλληνες. Το ΚΕΕΛΠΝΟ εκτιμά πως τα εν δυνάμει θύματα trafficking στην Ελλάδα, συμπεριλαμβάνοντας και αυτά που βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, είναι από 13.000 έως 20.000. «Στα εν δυνάμει θύματα βρίσκονται πλέον και πολλές Ελληνίδες και Έλληνες, που θα γίνουν ακόμη περισσότερα όσο βαθαίνει η κρίση. Έχουμε συμφωνήσει με το Υπουργείο Παιδείας και από του χρόνου θα αρχίσει πιλοτικά ένα μάθημα στα σχολεία, με σκοπό την ενημέρωση και την πρόληψη» λέει ο Κωνσταντής Καμπουράκης.
Στην οδό Ιάσωνος, Μεταξουργείο
«Καλώς το αγόρι. Περίμενε λιγάκι, η κοπέλα είναι στο δωμάτιο». Ο τύπος ήτανε γύρω στα 60, καραφλός με φράντζα κι έφτιαχνε δαχτυλίδια καπνού. Κάθισα σε ένα καναπέ με καμιά 10αριά τρύπες από τσιγάρα και άναψα ένα. Στο μισοσκόταδο διέκρινα μια αφίσα της Σαμάνθα Φοξ στα νιάτα της. Μετά άνοιξε μια πόρτα και εμφανίστηκε μια όμορφη κοπέλα γύρω στα 25. Γυμνόστηθη. «Είναι καινούργια και πολύ καλή» είπε ο τύπος, «πέρασε να σε περιποιηθεί με την ησυχία σου. Μόνο 10 ευρώ». «Κοίταξε, είμαι δημοσιογράφος. Δεν έχω φωτογραφική, κάμερες και τέτοια, ούτε σκοπό να σε εκθέσω, να σε ρωτήσω μόνο…» και άρχισε να μιλάει: «Πάνω από 20 χρόνια την κάνω αυτή τη δουλειά. Τη δεκαετία του ’80 τα σπίτια ήταν ελάχιστα και τα δούλευαν Ελληνίδες, μεγάλες σε ηλικία γυναίκες. Το “μπαμ” έγινε το ’90, όταν πέσανε τα σοβιετικά κράτη και ανοίξανε τα σύνορα. Τα χρόνια μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ’00 ήτανε καλά, βγάλαμε πολλά λεφτά.
Τώρα μας χτύπησε η κρίση. Μέχρι και τρία χρόνια πριν, το σεξ εδώ κόστιζε 20 ευρώ, τώρα το πήγαμε στα 10. Από αυτά, τα 5 τα παίρνει η κοπέλα, τα 2 εγώ και τα 3 μένουνε στο σπίτι. Όλα τα σπίτια τα έχουνε Ελληνίδες παλιές ιερόδουλες, γιατί χρειάζεται άδεια επαγγέλματος. Δίνουμε νοίκι € 2.500 το μήνα. Πού να βγουν αυτά τα λεφτά; Καμιά φορά παίρνουμε και 15 πελάτες μόνο όλη μέρα, άντε να φτάσουμε στους 50 το πολύ όλο το 24ωρο». Όταν εμφανίστηκε η κοπέλα, με ένα σωληνάριο λιπαντικής αλοιφής στο χέρι, μου ’κλεισε το μάτι και ψιθύρισε «μην τη ρωτήσεις τίποτα, δεν θα σου πει».
Έξω, ανακατεμένες παρέες πιτσιρικάδων, μεταναστών και κάποιοι μοναχικοί μπαινόβγαιναν στους οίκους ανοχής – εκείνο το απόγευμα στην Ιάσωνος λειτουργούσαν 23. Σε όλη την Αττική, κυρίως στο Μεταξουργείο, γύρω από την Αχαρνών και τη Λιοσίων, ξεπερνούν τους 350 και από αυτούς μόνο οι 4 λειτουργούν νόμιμα, όπως είπε πρόσφατα στη Βουλή ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Νίκος Δένδιας. Πρόκειται για τους κλασικούς οίκους ανοχής, τα studios και τα διάφορα μασατζίδικα, που μπορεί να μην έχουν άδεια, έχουν όμως αναμμένα φωτάκια, φωτεινές επιγραφές, ιστοσελίδες και διαφημίσεις σε εφημερίδες.
Γ. Καμίνης: καθεστώς υποκρισίας
Το καθεστώς της νομιμοπαράνομης πορνείας στην Ελλάδα οφείλεται στον ισχύοντα νόμο (ΦΕΚ 2734/1999) που προβλέπει ότι για να είναι ένας οίκος ανοχής νόμιμος μεταξύ άλλων θα πρέπει «να απέχει τουλάχιστον 200 μέτρα από ναούς, σχολεία, νηπιαγωγεία, φροντιστήρια, παιδικούς σταθμούς, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες, ευαγή ιδρύματα, πλατείες και παιδικές χαρές». Δηλαδή, να βρίσκεται εκτός πόλης.
Την ίδια ώρα, ο νόμος 3904/2010 έχει μετατρέψει σε πταίσμα τη λειτουργία ενός «σπιτιού» που δεν καλύπτει αυτές τις προϋποθέσεις, δηλαδή μια εξαγοράσιμη ποινή 30 ημερών ή σκέτο πρόστιμο. Έτσι, πηγαίνει η αστυνομία, κάνει μια μήνυση, ο δήμος σφραγίζει το σπίτι και το πράγμα ξαναρχίζει από την αρχή, με νέες μηνύσεις κ.λπ. Ο δήμαρχος Αθήνας Γιώργος Καμίνης λέει ότι «το καθεστώς λειτουργίας των οίκων ανοχής διέπεται από μια τεράστια υποκρισία. Προτιμάμε να έχουμε ένα φαινομενικά αυστηρό νόμο, που δίνει τη δυνατότητα σε όλους να παρανομούν, από το να έχουμε έναν πιο ρεαλιστικό και ισορροπημένο, που θα επιφέρει αμέσως τρεις αλλαγές: προάσπιση της δημόσιας υγείας, αυστηρότερο έλεγχο και εποπτεία της λειτουργίας των μονάδων αυτών, αλλά και ανακούφιση της γειτονιάς που σήμερα βιώνει την απόλυτη ασυδοσία. Και, βεβαίως, κάτι που για μένα είναι εξίσου σημαντικό: η υπαγωγή όλων αυτών των οίκων ανοχής σε αυστηρότερο έλεγχο θα αποκαλύψει τεράστια κυκλώματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και trafficking, που σήμερα παραμένουν ατιμώρητα».
Οι υποθέσεις trafficking οδηγούνται στη Δικαιοσύνη είτε από πληροφορίες που έχει η αστυνομία, είτε από καταγγελίες θυμάτων και ΜΚΟ. Τις περισσότερες φορές κάνουν 5, 6 ή και περισσότερα χρόνια για να εκδικαστούν. Η πολιτεία οφείλει να παρέχει προστασία στο θύμα, χωρίς τη μαρτυρία του οποίου στο δικαστήριο κανένα κατηγορητήριο δεν μπορεί να είναι ισχυρό. Συνήθως τα θύματα οδηγούνται σε ξενώνες φιλοξενίας, αλλά ποιος άνθρωπος μπορεί να ζει σε έναν ξενώνα για 6 χρόνια περιμένοντας μια δίκη; Έτσι, χωρίς να μπορούν παράλληλα να βρουν μια δουλειά, απελπίζονται και πολλές φορές γυρίζουν στην πατρίδα τους, με αποτέλεσμα αναβολή στην αναβολή και με τα θύματα αποστασιοποιημένα οι σωματέμποροι να μην καταδικάζονται ποτέ.
«Το trafficking δεν καταπολεμάται γιατί είναι μία πολύ επικερδής επιχείρηση, στην οποία συμμετέχει και ένας μεγάλος αριθμός κρατικών υπαλλήλων» λέει η Σίσσυ Βωβού, μέλος της Φεμινιστικής Πρωτοβουλίας για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών, και προσθέτει: «Η Δικαιοσύνη αργεί πάρα πολύ. Μάλιστα όταν εμπλέκονται αστυνομικοί σπάνια καταδικάζονται, ενώ γενικά υποβαθμίζεται η όλη υπόθεση προκειμένου το δικαστήριο να μην αναγκαστεί να καταδικάσει έναν αστυνομικό». «Το νομικό μας πλαίσιο είναι άρτιο» λέει η Μαρία Μαλούχου. «Το κλειδί της επιτυχίας είναι η σωστή συλλογή του ανακριτικού υλικού. Που τελεί σε αναγκαία συνάρτηση με την επαρκή επιστημονική κατάρτιση, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στη γνώση των νόμων, αλλά απαιτούνται γνώσεις εγκληματολογίας, ψυχολογίας, κοινωνιολογίας, μια ολοκληρωμένη συγκρότηση. Από την άλλη, όσα κι αν είναι τα εργαλεία της πολιτείας, το πρόβλημα θα μεγιστοποιείται όσο μεγαλώνουν η δυστυχία και η ανέχεια».
Στο πεζοδρόμιο με την απειλή...βουντού
Καποδιστρίου, Λιοσίων, Πατησίων, Κυψέλη, Σωκράτους. Κάποιες είναι ανήλικες, στην πλειονότητά τους έρχονται από τη Νιγηρία και πολλές είναι θύματα ενός ιδιότυπου trafficking, που αποτελείται από μικρές ομάδες που τις απειλούν… με βουντού. Μια κοπέλα που φιλοξενούνταν σε ξενώνα έλεγε ότι «πριν φύγω από το χωριό μου στην Aφρική, έκοψαν λίγα από τα μαλλιά μου και μου είπαν ότι εκεί που θα πάω, στην Eυρώπη, δεν θα έπρεπε να μιλήσω σε κανένα για το πώς περνάω. Aλλιώς η τιμωρία μου, για την καταπάτηση της “ιερής” συμφωνίας, ήταν να πάθω μεγάλο κακό εγώ, η οικογένειά μου και όσοι έρχονται σε επαφή μαζί μου». Σε μια άλλη περίπτωση, όταν στις αρχές του ’12 ολοκληρώθηκε μια δίκη ύστερα από καταγγελία δύο Αφρικανών γυναικών, μάθαμε και στο περίπου πόσος είναι ο τζίρος και τι λεφτά μπορεί να βγάζει ένας σωματέμπορος. Η μία από τις κοπέλες δήλωσε στο δικαστήριο ότι «χρωστούσε» στο κύκλωμα € 60.000 και, όπως αποκαλύφθηκε σε κάποια τετράδια όπου σημείωναν τα κέρδη οι διακινητές της, μέσα σε ενάμιση χρόνο είχε «βγάλει» τα € 42.000.
Να ποινικοποιηθεί ο πορνοπελάτης
Στη Σουηδία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία έχει απαγορευθεί πλήρως η πορνεία και διώκονται και οι πορνοπελάτες, που στη χώρα μας οι περιστασιακοί είναι περίπου 1.200.000 και οι τακτικοί 300.000, όπως τους υπολογίζει ο πανεπιστημιακός Γρηγόρης Λάζος στο βιβλίο του «Πορνεία και διεθνική σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα» (Καστανιώτης). Το Ευρωπαϊκό Λόμπι Γυναικών δραστηριοποιείται για την πλήρη ποινικοποίηση της πορνείας, όμως στο ελληνικό φεμινιστικό κίνημα οι γνώμες διίστανται.
«Πορνεία για εμένα δεν εξασκεί μόνο αυτή που θα βγει στο πεζοδρόμιο, αλλά κι εκείνη που θα παντρευτεί κάποιον για τα λεφτά του ή θα ξαπλώσει με κάποιον άλλον για να “πάει μπροστά”. Κι όλα αυτά δεν μπορούν να απαγορευθούν με ένα νόμο» λέει η Σίσσυ Βωβού. Διαφορετική άποψη έχει η Μάτα Καλουδάκη, μέλος της Αδέσμευτης Κίνησης Γυναικών: «Δεν μπορώ να δεχτώ ότι μια γυναίκα γίνεται ιερόδουλη κατ’ επιλογή, γιατί η φτώχεια δεν είναι επιλογή. Καμία γυναίκα, αν της πρόσφερε κανείς τα μέσα να γίνει, ας πούμε, δικηγόρος, δεν θα επέλεγε να γίνει πόρνη. Πρέπει να καταργηθεί ο νόμος που ισχύει στη χώρα μας και η πορνεία να απαγορευθεί, γιατί η πορνεία δεν είναι επάγγελμα, δεν μπορεί να είναι. Και, φυσικά, θα πρέπει να διώκεται και ο πελάτης».
24ωρες γραμμές καταγγελιών/βοήθειας
210 6476.826 (τμήμα αντι-trafficing της ασφάλειας), 15900 (Γενική Γραμματεία Ισότητας των δύο φύλων), 1109 (οργάνωση-ξενώνας Α21, Θεσσαλονίκη), 197 (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης)
11°
