Στον Κινέζο Μο Γιαν το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας

Μία ιστορική νίκη για την κινεζική λογοτεχνία: ο Μο Γιαν γίνεται ο πρώτος Κινέζος που βραβεύεται με Νόμπελ Λογοτεχνίας (ο νικητής του 2000 Γκάο Ζίνγιαν, αν και γεννημένος στην Κίνα, έχει γαλλική υπηκοότητα).

Στην ανακοίνωσή της, η Σουηδική Ακαδημία αναφέρει πως ο Γιαν, με «παραισθησιακό ρεαλισμό, συγχωνεύει λαϊκούς θρύλους, ιστορικά και επίκαιρα στοιχεία». Όπως ανέφερε ο επικεφαλής της Ακαδημίας Πέτερ Ένγκλουντ, ο Γιαν αντλεί από τις εμπειρίες του από τα παιδικά του χρόνια στην επαρχία. «Μέσα από ένα μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας, ιστορικών και κοινωνικών προοπτικών, ο Μο Γιαν έχει δημιουργήσει έναν κόσμο η πολυπλοκότητα του οποίου θυμίζει τη γραφή του Ουίλιαμ Φόκνερ και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες».

Σε άλλο σημείο, ο Ένγκλουντ επισημαίνει: «Γράφει για τους χωρικούς, για τη ζωή στην εξοχή, για ανθρώπους που αγωνίζονται για την επιβίωση, για την αξιοπρέπειά τους, που μερικές φορές νικάνε στον αγώνας αλλά τον περισσότερο καιρό αποτυγχάνουν. […] Ο χαρακτηρισμός «μαγικός ρεαλισμός» έχει χρησιμοποιηθεί για να τον περιγράψει, αλλά νομίζω πως τον μειώνει – δεν είναι ένα στοιχείο που αντέγραψε από τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, αλλά κάτι δικό του. Με τη συγχώνευση που κάνει ανάμεσα στο υπερφυσικό και το συνηθισμένο, είναι ένας εξαιρετικά πρωτότυπος αφηγητής».

Το «Μο Γιαν» είναι λογοτεχνικό ψευδώνυμο: σημαίνει «μη μιλάς». Ο Γκουάν Μογιέ, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Γκαόμι της Κίνας στις 17 Φεβρουαρίου 1955. Παράτησε στα δώδεκα το σχολείο για να δουλέψει στα χωράφια. Αργότερα σπούδασε σε στρατιωτική σχολή. Το 1981 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο «Βροχή που πέφτει μια ανοιξιάτικη νύχτα». Έγινε περισσότερο γνωστός χάρη στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, «Οι κόκκινοι αγροί» από τον Ζανγκ Γιμού το 1987, με πρωταγωνίστρια την Γκονγκ Λι. Το βιβλίο αυτό του δημιούργησε κάποια προβλήματα με τη λογοκρισία στην Κίνα. Το επόμενο βιβλίο του, «Οι μπαλάντες του σκόρδου» (1988), το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Καστανιώτη, απαγορεύθηκε, γεγονός που ανάγκασε τον Γιαν να παραιτηθεί από τον στρατό.

Ο Γιαν ήταν φαβορί για το βραβείο τις τελευταίες μέρες. Η κοινή γνώμη στην Κίνα παρουσιάζεται διχασμένη: υπάρχουν αυτοί που χαιρετίζουν τη νίκη του σαν μία στιγμή-σταθμό για τα κινεζικά γράμματα που ίσως φέρει την κινεζική λογοτεχνία στο διεθνές επίκεντρο, υπάρχουν άλλοι που αμφισβητούν, εκτός από τη σοβαρότητα του βραβείου, και την ίδια την αξία του έργου του Γιαν.

Σε κάθε περίπτωση, σημαντικό ρόλο στη βράβευσή του φαίνεται να έπαιξε το γεγονός πως είναι από τους ελάχιστες επικριτές των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της Κίνας που επέλεξε να μην εγκαταλείψει τη χώρα του. Όπως συμβαίνει συχνά τα τελευταία χρόνια, πρόκειται για άλλη μια φορά για μία βράβευση με πρωτίστως πολιτικά παρά αμιγώς λογοτεχνικά κριτήρια. Το έργο του Γιαν είναι άλλωστε σχεδόν άγνωστο έξω από την Κίνα.

Σύμφωνα με τον Ένγκλουντ, ο Γιαν ήταν στο σπίτι, με τον 90χρονο πατέρα του, όταν του ανακοινώθηκε νωρίτερα σήμερα η βράβευση, και είναι «ενθουσιασμένος όσο και φοβισμένος».

Ο 57χρονος συγγραφέας θα παραλάβει το βραβείο του στις 10 Δεκεμβρίου, σε τελετή στη Στοκχόλμη.