Πρόκειται για σπουδαίο βρετανό τυπογράφο, έναν σχεδιαστή που ανανέωσε ριζικά την εικόνα των θρυλικών εκδόσεων Penguin, και του οποίου η επιρροή σε κάποιες δουλειές που βλέπουμε γύρω μας ξεπερνά το δημιουργικό δανεισμό. Τον παρουσιάζουμε σήμερα, γιατί ανάμεσα στις πιο θαυμαστές δουλειές του είναι η συλλογή «Great Loves», την οποία σχεδίασε το 2007 για την Penguin.
Κάνοντας ένα βήμα πίσω, προκειμένου να φυλλομετρήσουμε την ιστορία της Penguin, γυρίζουμε στο 1935, οπότε συστάθηκε ο σημαντικότερος εκδοτικός οίκος παγκοσμίως, κατά τη γνώμη του Τζορτζ Όργουελ. Η ιδέα πίσω του ήταν η εμπορία ποιοτικής λογοτεχνίας στην τιμή ενός πακέτου τσιγάρων. Τα Penguin ξεκίνησαν να διανέμονται μέσω μιας εκκλησιαστικής κρύπτης, για να εξελιχθούν στα πρώτα βιβλία που πλασαρίστηκαν σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, πολυκαταστήματα και ψιλικατζίδικα.
Εμβληματικότερο προϊόν τους ήταν και παραμένει το paperback, το χαρτόδετο βιβλίο που κατέχει τη θέση του δημοφιλέστερου φορμά της αγοράς, ενώ μέχρι την έλευση της Penguin λογιζόταν ως φορέας παραλογοτεχνίας.
Ενώ πλέον αποτελεί κομμάτι αμερικανικού ομίλου, η ευρωστία της Penguin θεωρείται δεδομένη. Η ιστορία των εξωφύλλων της αποτελεί ζωτικό κομμάτι του βρετανικού ντιζάιν, με τον Ντέιβιντ Πίρσον να προστίθεται στη μακρά λίστα αυτής της παράδοσης. Ξεκίνησε την καριέρα του στην Penguin ως junior designer, για να κληθεί να σχεδιάσει τη σειρά «Great Ideas», με πωλήσεις τριών εκατομμυρίων παγκοσμίως, και στη συνέχεια να υπογράψει ορισμένες από τις πλέον καλαίσθητες σειρές της εταιρίας.
Χαρακτηρίζεις τον εαυτό σου καλλιτέχνη; Γιατί, κατά τη γνώμη μου, είσαι ακριβώς αυτό.
Το εκτιμώ εκ μέρους σου, εφόσον σημαίνει ότι διατηρώ ένα επίπεδο ακεραιότητας. Η πικρή αλήθεια είναι πως η ακεραιότητα μικρή σχέση έχει με τη σύγχρονη εκδοτική παραγωγή. Οι πελάτες απαιτούν αλλαγές. Είτε για να διεκδικήσουν την πατρότητα των ιδεών για τον εαυτό τους είτε για να μανιπουλάρουν την αγορά.
Πού μεγάλωσες; Πόσο επηρέασε το περιβάλλον την κλίση σου στο ντιζάιν;
Κατάγομαι από μια περιοχή φημισμένη για τη βιομηχανία αλιείας της και βίωσα τη ραγδαία φθορά της λόγω οικολογικής καταστροφής. Είναι δύσκολο να πεις κατά πόσο το γεγονός αυτό επηρέασε την επαγγελματική μου ζωή, αλλά σίγουρα με εξώθησε να φύγω.
Θυμάμαι πολύ μικρό τον εαυτό μου να σαγηνεύεται από ένα πακεταρισμένο σετ της Penguin: το «Modern Short Stories», σχεδιασμένο από τον Ντέιβιντ Πέλαμ. Ήταν μια απλή συλλογή στο ράφι των γονιών μου, με το κάθε εξώφυλλο μαρκαρισμένο με γραμματοσειρά sans-serif. Δεν ήμουν αρκετά μεγάλος για να διαβάζω, αλλά έπαιρνα μεγάλη χαρά με το να βγάζω τα βιβλία και να τα τοποθετώ στη σωστή τους σειρά. Θα μπορούσες να το αποκαλέσεις στοιχειώδες, προσιτό ντιζάιν. Φτιαγμένο για να ανταποκρίνεται στη μάζα.
Ποια ήταν η πρώτη σου επαγγελματική δουλειά;
Μια μονογραφία για τη Phaidon Press, ενόσω ήμουν στο κολέγιο. Μου την ανέθεσε ο Φιλ Μπέινς, λέκτοράς μου στην τυπογραφία. Ο οποίος μου κληροδότησε και τη σχολαστικότητά του.
Πόσο ανταγωνιστικός ήταν ο χώρος του ντιζάιν τα πρώτα χρόνια της άσκησής σου;
Η πρώτη μου δουλειά πλήρους απασχόλησης ήταν στη σελιδοποίηση, ένα κατεξοχήν υποτονικό και μη ανταγωνιστικό επάγγελμα. Ουσιαστικά ποτέ δεν έχαιρα κριτικής ανταπόκρισης παρά μονάχα όταν η δουλειά μου ήταν κακή. Πράγμα που δεν επεκτείνεται στο σχεδιασμό εξωφύλλων, όπου κάθε άνθρωπος, μαζί με τον σκύλο του, έχουν το αλάθητο της γνώμης τους και δε διστάζουν να την εκφράσουν.
Πιστεύεις ότι η Penguin είναι ο σημαντικότερος εκδοτικός οίκος όλων των εποχών;
Πιστεύω ότι η ίδρυση της εταιρίας το 1935 εγκαινίασε μια νέα εποχή ισονομίας στις εκδόσεις. Μιλάμε για εμπόριο, αλλά σίγουρα αυτό το μικρό πουλί δεν έχει πάψει να ξυπνά ζεστά συναισθήματα στις καρδιές των ανθρώπων.
Ποιους σχεδιαστές θεωρείς κλασικούς, στο επίπεδο του να έχουν παράγει έργα αξεπέραστα από το χρόνο;
Τον Ρόμεκ Μάρμπερ από τη δεκαετία του ’60 για τη συλλεκτικότητα της δουλειάς του. Τον Χανς Σμόλερ για την έμφαση στη λεπτομέρεια και την πειθαρχημένη τυπογραφία. Τη διαύγεια και τη εκλέπτυνση του Ντέρεκ Μπέρντσαλ, η οποία εγγυούταν πως τα εξώφυλλά του θα είναι αξιομνημόνευτα όσο και αναγνωρίσιμα. Όλοι της Penguin. Πραγματικά αψεγάδιαστο όμως θεωρώ τον Γιαν Τσίχολντ. Όταν έμαθα πως ήταν ο υψηλότερα αμειβόμενος εργαζόμενος της Penguin, την αγάπησα ακόμα περισσότερο.
Θα χαρακτήριζες την Penguin δουλειά ή οικογένειά σου;
Ο ρόλος του ντιζάινερ είναι κατεξοχήν μοναχικός. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς γίνεται με το κεφάλι κάτω.
Αυτό που θαυμάζω περισσότερο στη δουλειά σου είναι η ικανότητα της τυπογραφίας να αναδείξει την πεμπτουσία ενός κειμένου. Οι σειρές σου εναρμονίζουν αντιμαχόμενες ιδέες, αλληλοσυγκρουόμενες ιστορικές περιόδους, ετερογενείς γραμματοσειρές.
Υιοθετώ ανεπιφύλακτα την αφαιρετικότητα και το συμβολισμό. Το βρίσκω πολύ πιο καθηλωτικό για τον αναγνώστη, το περίβλημα απλά να υπαινίσσεται το περιεχόμενο, αφήνοντάς τον να συμπληρώσει ο ίδιος τα κενά. Ενεργοποιώντας την ερμηνευτική συμμετοχή του, έχεις πολύ περισσότερες πιθανότητες να νοηματοδοτήσεις την εμπειρία του. Όσο για την ιστορική σύγκρουση, αποτελεί μόνιμη θεματική μου: το παλιό που αναμειγνύεται με το καινούργιο με τρόπο που να μην τα πασαλείβει.
Σε εμπορικό επίπεδο, πόσο δύσκολο είναι να αιχμαλωτίσεις τη φαντασία του πελάτη χωρίς εικονογραφία;
Όταν ψάχνω σε βιβλιοπωλεία, σοκάρομαι από την αμετροέπεια και την πληθώρα των τίτλων. Ολοσέλιδες φωτογραφίες και υπερμεγέθεις γραμματοσειρές συνιστούν τη νόρμα, ενώ η άποψη πως ένα χαμηλόφωνο, υπαινικτικό εξώφυλλο μπορεί να ακουστεί μέσα από το θόρυβο μοιάζει ανεφάρμοστη. Επικρατεί η θεωρία πως οι ακαδημαϊκοί και οι σπουδαστές θα αγοράσουν έναν τίτλο ανεξαρτήτου αισθητικής, ενώ ο μέσος καταναλωτής θα πρέπει να χειραγωγηθεί από τη βιτρίνα ώς το ταμείο. Υπάρχουν όμως χώρες της Ευρώπης που τα βιβλία φιλοτεχνούνται με αξιοπρέπεια και σεβασμό στον αγοραστή. Στους ιταλικούς σιδηρόδρομους, απέριττα εξώφυλλα συμβιώνουν αρμονικά με τσίχλες και σοκολάτες, ενώ τα πλέον εμπορικά γαλλικά μυθιστορήματα δε χρειάζονται περαιτέρω πληροφορίες πλην ενός μικροσκοπικού τίτλου και του ονόματος του συγγραφέα σε απλό λευκό φόντο.
Κάποτε ο Βον Όλιβερ μου είπε ότι η μεγαλύτερη επιρροή στον τρόπο που προσεγγίζει την τυπογραφία ήταν η τυχαία εμπλοκή του στη συσκευασία οινοπνευματωδών. Διαθέτεις ανάλογες επιδράσεις από τις παραμεθόριους του ντιζάιν;
Τα σπιρτόκουτα. Μεγάλη πηγή έμπνευσης. Ειδικά τα τσεχοσλοβάκικα και τα λετονικά, από την περίοδο του ’60. Εξαιτίας του μικροσκοπικού μεγέθους τους, οι σχεδιαστές υποχρεώνονταν να ιδρώσουν προκειμένου να παράγουν εύγλωττα, αναγνωρίσιμα μοτίβα μέσω μιας πολύ περιορισμένης οπτικής γλώσσας. Ένα χρήσιμο μάθημα για κάθε σημερινό ντιζάινερ.
Σε ποιο βαθμό θα έπρεπε να απασχολεί η τυπογραφία τον μέσο πολίτη;
Δεν πιστεύω ότι ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται να γνωρίζει για την τυπογραφία οτιδήποτε περισσότερο από το γιατί δεν τον εξυπηρετεί, όταν αυτό συμβαίνει.
Τα e-readers κατακλύζουν την αγορά. Πώς φαντάζεσαι έναν κόσμο χωρίς τη μυρωδιά του μελανιού;
Μια άμεσα προσβάσιμη παγκόσμια βιβλιοθήκη δεν είναι κακή ιδέα, αλλά στηρίζεται στην προσφερόμενη τεχνολογία, η οποία θα πρέπει να είναι ελκυστική και χρηστική όσο και το iPod. Όταν επιλύσουν αυτό, τότε οι κατασκευαστές μπορούν να ξεκινήσουν να ανησυχούν για τα ουσιαστικά προβλήματά τους. Για το εάν οι ψηφιακά προσαρμοσμένες στοιχίσεις, τα μεγέθη και η επιλογή γραμματοσειρών μπορεί να συντελούν σε μια κακή αναγνωστική εμπειρία.
Είναι η βιβλιοθήκη το πρώτο πράγμα που προσέχεις όταν μπαίνεις σε ένα σπίτι;
Φοβάμαι πως ναι. Τη βιβλιοθήκη προσέχω, όχι το Sony Reader.
Κρίνεις ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του;
Οπωσδήποτε. Και με θλίβει το ότι δεν το κάνουν ακόμα περισσότεροι. Τα βιβλία μάχονται λυσσαλέα για χώρο στα ράφια μας και θα πρέπει να προβάλλουν με αυτοπεποίθηση ανάλογη με τα πόστερ και τις διαφημιστικές καμπάνιες. Η πίεση προς τους σχεδιαστές να λειτουργήσουν με όρους μάρκετινγκ ή με συγκεκριμένη καταναλωτική στόχευση είναι μεγάλη, αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να αντιπαρέλθεις αυτές τις παραμέτρους όντας ενθουσιώδης και απρόβλεπτος.
Πιστεύεις πως, εξελισσόμενο τόσο ραγδαία, το ντιζάιν έχει χάσει τη διαχρονικότητά του;
Νομίζω πως είμαστε μάρτυρες μιας ενθαρρυντικής επιστροφής σε πιο παραδοσιακές, χειροποίητες μεθόδους παραγωγής ως αποτέλεσμα χρόνιου ομογενοποιημένου ντιζάιν και φτηνής εκτύπωσης.
9°
