Ζακ Οντιάρ

«Ο ήρωάς μου στη συνέχεια θα ασχοληθεί με την πολιτική»

Η ταινία του «Προφήτης» που εξιστορεί την «εγκληματική ενηλικίωση» ενός νεαρού στη φυλακή, χαρακτηρίστηκε αριστούργημα και βραβεύτηκε στις Κάννες με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής. Ο δημιουργός της μίλησε στην ATHENS VOICE  για τη φυλακή, την ηθική και το… “Prison Break”.

Αρκεί λοιπόν να στείλεις κάποιον στη φυλακή για να δημιουργήσεις έναν εγκληματία; Στη Γαλλία αποκαλούμε τις φυλακές σχολεία του εγκλήματος, οπότε ίσως ναι, αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα της ταινίας μου. Ο Μαλίκ δεν είναι μόνο ένας εγκληματίας. Αναρωτιέμαι τι θα είχε γίνει αν δεν είχε πάει φυλακή. Θα ήταν ναρκομανής ή θα εκπορνευόταν. Η φυλακή, εδώ, τον βοηθά να μεγαλώσει, να ανδρωθεί. Είναι φυσικά ένας δολοφόνος, αλλά έχει κι άλλες πλευρές.

Θα έλεγε κανείς πως η ιστορία του είναι μια ιστορία ενηλικίωσης. Πάντα μου άρεσε η ιδέα ενός ήρωα που εκπαιδεύεται στη διάρκεια μιας ταινίας. Που μπαίνει στο φιλμ ως ένας αδαής χαρακτήρας και βγαίνει αλλαγμένος, μεταμορφωμένος.

Πώς κατορθώσατε να αποφύγετε συνηθισμένα κλισέ μιας ταινίας φυλακής; Σήμερα ακούγοντας κανείς τις λέξεις «ταινία φυλακής» σκέφτεται αμέσως σειρές όπως το “Oz” ή το “Prison Break”. Έχω δει μερικά επεισόδια, αλλά δεν τις έχω ποτέ παρακολουθήσει ολόκληρες. Δεν ήθελα καθόλου να παρουσιάσω μια στερεοτυπική απεικόνιση της ζωής στη φυλακή, ούτε όμως να καταλήξω σε μια ταινία που θα θυμίζει ντοκιμαντέρ. Από την άλλη, πρόκειται για μια ταινία είδους και σε μια ταινία είδους δεν μπορείς να αποφύγεις τα κλισέ ολοκληρωτικά. Μερικές φορές ένα κλισέ σε βοηθά να αφηγηθείς την ιστορία σου με μεγαλύτερη ταχύτητα.

Το φιλμ σας όμως δείχνει να αποφεύγει επιδεικτικά τις ηθικές κρίσεις. Κάνω μόνο σινεμά. Δεν υπάρχει τίποτα που να θέλω να πω στους θεατές. Δεν θέλω  να περάσω κανένα μήνυμα. Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να νιώσουν. Θέλω να απεικονίσω ένα συγκεκριμένο συναίσθημα. Είναι τέχνη και η τέχνη δεν πρέπει να έχει να κάνει με το μήνυμα, αλλά με τις αισθήσεις. Μόνο το σταλινικό σινεμά νιώθει την ανάγκη να πει κάτι. 

Ακόμη κι αν δεν είναι στους στόχους σας, το φιλμ θα μπορούσε εύκολα να ιδωθεί κι ως «κοινωνικό σινεμά». Δεν είναι κάτι που με ενδιαφέρει. Αυτό τον καιρό υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση στη Γαλλία για την κατάσταση στις φυλακές, αλλά δεν ήταν καθόλου ο λόγος που έκανα την ταινία. Πέρσι με την ταινία του Λοράν Καντέ «Ανάμεσα στους τοίχους» όλοι μιλούσαν για την κοινωνική πλευρά της ταινίας του. Δεν θέλω να γίνει το ίδιο με τον «Προφήτη». Έκανα μια ταινία και θέλω να ιδωθεί σαν ταινία, όχι σαν κοινωνική κριτική.

Κι όμως είναι σχεδόν αδύνατον να μη δει κανείς τη φυλακή της ταινίας σας με τρόπο μεταφορικό. Ναι, η φυλακή θα μπορούσε να είναι μια μεταφορά για την κοινωνία μας. Από ένα σημείο και μετά ο έξω κόσμος κι ο κόσμος της φυλακής μπλέκονται, κι όσα ο ήρωας μαθαίνει μέσα έχουν αντίκρισμα στη ζωή που εμείς ζούμε ελεύθεροι εδώ έξω.

Γυρίσατε σε αληθινές φυλακές; Το να βρούμε την κατάλληλη φυλακή ήταν εξαιρετικά σημαντικό για την ταινία κι όταν δεν βρήκαμε μία που να είναι όπως τη θέλαμε αποφασίσαμε να τη δημιουργήσουμε από την αρχή. Το ότι γυρίσαμε σε σκηνικά έδωσε στην ταινία το ύφος της, μου επέτρεψε να πλάσω τον κόσμο μου όπως ήθελα.

Και ο παράγοντας της αυθεντικότητας; Πιστέψτε με, το ότι γυρίζαμε κάθε μέρα σε ένα μέρος που, ακόμη κι αν ξέραμε ότι δεν είναι, θύμιζε τόσο πολύ φυλακή, είχε ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα που θα είχε και ένα αυθεντικό σωφρονιστικό ίδρυμα στην ψυχολογία όλων μας.

Γιατί ονομάσατε την ταινία «Προφήτης»; Είναι ένας ειρωνικός τίτλος. Αναφέρεται στο πώς ο χαρακτήρας του ήρωά μου είναι ένα καινούργιο είδος εγκληματικού προτύπου. Δεν είναι απλά ένας δολοφόνος, δεν είναι ο Σημαδεμένος. Ξέρει να μαθαίνει, να προσαρμόζεται. Δεν είναι ψυχοπαθής, είναι έξυπνος, σχεδόν αγγελικός. Είμαι σίγουρος ότι στη συνέχεια της ιστορίας του, στο επόμενο κεφάλαιο της ζωής του, ο Μαλίκ θα ασχοληθεί με την πολιτική…