Άλλο Φορλάν, άλλο ORLAN!

Ο Σεπτέμβρης πλησιάζει προς το τέλος του με βροχή λογαριασμών, πρωινές ψιχάλες και αφόρητη κουφόβραση. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι οι χειρότερες μέρες για να βρίσκεσαι στο βορρά. Στην πραγματικότητα, η Θεσσαλονίκη του σήμερα είναι από τα πιο δυναμικά μέρη για να ζεις.

Μια biennale που ήδη διεξάγεται για τρίτη φορά, μια Photo Biennale η οποία άνοιξε τις πόρτες της εχθές, καθώς και η Biennale των Νέων Καλλιτεχνών από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο, που ντεμπουτάρει τον επόμενο μήνα, όλα μοιάζουν να τρέχουν ταυτόχρονα. Προσθέστε σε όλα αυτά το Φεστιβάλ Κινηματογράφου τον Νοέμβρη, τις αλλεπάλληλες συναυλίες, τις πάσης φύσεως εκθέσεις τέχνης σε ανεξάρτητες γκαλερί, τις καινούργιες arty εκδόσεις, το μποέμικο κοινό στα καινούργια γεμάτα μπαρ, το εργοτάξιο στο οποίο έχει μετατραπεί το παραλιακό μέτωπο, καθώς ετοιμάζεται για μια εντυπωσιακή ανάπλαση διετούς διάρκειας που θα το μεταμορφώσει οριστικά προς το καλύτερο, και έχετε το κάδρο μιας κοινωνίας σε δημιουργική ανάταση.

Ή μήπως όχι; Μάλλον ναι. Είναι κάπως δύσκολο να αντιληφθείς τα πράγματα στη ρεαλιστική τους διάσταση όταν πηγαινοέρχεσαι εδώ καθημερινά. Μπορεί απλώς να πέφτει χρήμα ή μπορεί να έχουν συσσωρευτεί στην πόλη άφθονες δημιουργικές μονάδες που κινούν καταστάσεις σε πείσμα των καιρών. Σε κάθε περίπτωση, όλο αυτό το ευφρόσυνο καλλιτεχνικό κομφούζιο δύναται να αποζημιώσει με το παραπάνω όποιον θελήσει να το εκμεταλλευτεί.

Τον Mikhail Karikis, ωστόσο, δεν τον εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο το κοινό. Ο καλλιτέχνης, μουσικός, αρχιτέκτονας, περφόρμερ και visual artist που συνεργάστηκε με την Bjork, φιλοξενήθηκε στην Tate Modern και χαρακτηρίστηκε αλχημιστής από τη «Le Monde», συγκέντρωσε ένα πολύ χλιαρό πλήθος στο φουαγιέ του Δημαρχείου Θεσσαλονίκης, στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι του δήμου που παρακολούθησαν με χαμόγελα αμηχανίας την τριαντάλεπτη performance, «Αιθεροβάμων». Από την άλλη, οι performances είναι ενδεχομένως ακόμη ανοίκειες στο κοινό, οπότε ας θεωρήσουμε πως πρέπει να πάρουν το χρόνο τους, τον οποίο διαθέτουν έτσι και αλλιώς, μιας και συνεχίζονται ως την Κυριακή, 25 Σεπτεμβρίου. Το Performance Festival εντάσσεται στο παράλληλο πρόγραμμα της 3ης Μπιενάλε, σε επιμέλεια της Ειρήνης Παπακωνσταντίνου, και το συνολικό πρόγραμμά του υπάρχει εδώ

Διεξοδική συνέντευξη του Μιχαήλ Καρίκη στη Βάγια Ματζάρογλου από το 33ο τεύχος του SOUL, μπορείτε να αναζητήσετε στο τέλος του κειμένου.

Στην περίπτωση της ORLAN, τα πράγματα ήταν σαφώς καλύτερα. Η αίθουσα Μ2 του Μεγάρου Μουσικής ήταν κατάμεστη, ενώ τα διακόσια ζευγάρια ακουστικά για τη μετάφραση της διάλεξης από τα γαλλικά εξαντλήθηκαν σχεδόν αμέσως. Λαλίστατη, ευπροσήγορη, αναλυτική, προλογιζόμενη από τη διευθύντρια του ΚΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά, η σπουδαία καλλιτέχνιδα τοποθέτησε τη δουλειά της σε ένα χρονικό και θεματικό πλαίσιο που βοήθησε στην κατανόησή του ακόμα και σε όσους δεν ήταν εξοικειωμένοι με το έργο της, (όπως αυτός εδώ ο συντάκτης), ή σε όσους δεν είχαν τη βοήθεια του μεταφραστή, (όπως αυτός εδώ ο συντάκτης).

Και ενώ η θέαση του έργου της μπορεί να καταστεί άκρως επώδυνη, ιδιαίτερα της περιόδου των πλαστικών εγχειρήσεων, είναι τέτοια η αφοσίωση και η μεθοδικότητά της, τόσο πρωτοποριακές οι επιδιώξεις της, που την εξυψώνουν στην επικράτεια του συγκλονιστικού. Όταν ισχυρίστηκε πως η Lady Gaga την έχει κοπιάρει ξεδιάντροπα ή όταν τα μότο «I donated by body to art» και «This is my body, this is my software» παρέλαυναν από το video wall, ουδείς αμφισβήτησε την αυθεντικότητα των δηλώσεών της. Η ORLAN πρόσφερε το πρώτο πραγματικά μεγάλο event της biennale: 3, προτού το κοινό κατευθυνθεί στο ισόγειο του κτιρίου για την έκθεση του Γιαν Φαμπρ.

H performance του Μιχαήλ Καρίκη στο φουαγιέ του Δημαρχείου Θεσσαλονίκης:

H διάλεξη της ORLAN στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης:

Η ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ MIKHAIL KARIKIS

(SOUL 33, Μάρτιος 2009)

Από την Κάτω Τούμπα της Θεσσαλονίκης μέχρι το Λονδίνο και τη συνεργασία του με την Björk, ο Mikhail Karikis διένυσε πολλά χιλιόμετρα ζωής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Με θητεία στην αρχιτεκτονική και τους Archigram, τη μουσική, το θέατρο, την τέχνη, τη μόδα, είναι ένας αβαν-γκάρντ Έλληνας που το εξωτερικό του πηγαίνει γάντι.

Συνέντευξη: Βάγια Ματζάρογλου

«Γεννήθηκα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και μεγάλωσα στην Κάτω Τούμπα. Πήγα στο σχολείο της γειτονιάς και έφυγα δυο μήνες μετά το λύκειο, επειδή δεν έβρισκα τον ορίζοντα ανοιχτό γι’ αυτό που έψαχνα. Το κλικ έγινε την περίοδο των εξετάσεων, όταν οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν ότι πάλι υπήρχε αλλοίωση στα αποτελέσματα. Αυτό συνέβη την ίδια χρονιά που κάναμε πορείες και καταλήψεις με την ελπίδα να αλλάξουμε το σύστημά μας. Μα, όταν έχεις σχέση με κάποιον και εσύ κάνεις τα πάντα για να είσαι τέλειος, δίνεις τον καλύτερό σου εαυτό, και ο εκείνος δε σε σέβε¬ται, δεν κάθεσαι να σε υποβιβάζει, να σε κερατώνει• φεύγεις για να βρεις την ευτυχία σου αλλού. Ήμουν πολύ μικρός, με πείσμα, και έφυγα νιώθοντας απατημένος. Είμαι ευτυχισμένος από τότε.

Δεν μπορώ να γνωρίζω εάν θα μου δινόταν η δυνατότητα να κάνω πράγματα στην Ελλάδα - ίσως. Το Λονδίνο είναι ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα πολιτιστικά κέντρα του κόσμου, με καλλιτέχνες από όλες τις γωνιές της Γης. Είναι ανοιχτό σε καινοτόμες ιδέες και ξένες επιρροές. Δεν ξέρω εάν η Ελλάδα θα έδινε τη δυνατότητα σε έναν ξένο, σε έναν Αλβανό, για παράδειγμα, να αποκτήσει τρία πτυχία, να λάβει δημόσια χρηματοδότηση για τα πρότζεκτ του, να συνεργαστεί με διεθνώς επώνυμους καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, την Prada, την Björk, το Εθνικό Θέατρο, γκαλερί, να κατέχει δύο πανεπιστημιακές θέσεις, να εκδίδει μουσική και να κάνει συναυλίες - όλα αυτά μέχρι την ηλικία των 33. Είμαι τυχερός, που ως ξένος που πήγε στο εξωτερικό με μηδέν γνωριμίες, το Λονδίνο μου πρόσφερε τη δυνατότητα να κάνω όλα αυτά.

Θα περιέγραφα το τριπλό άλμπουμ «Morphica» σαν ένα πρότζεκτ με πολιτική σκοπιμότητα, που βρίσκει κοινή αιτία και σκοπό ανάμεσα σε ανθρώπους με πολλές διαφορές. Αποτελείται από ένα τριπλό cd, το οποίο δημιούργησα με περίπου 30 μουσικούς από διαφορετικές γωνιές της Γης. Πήραμε το υλικό του προηγούμενου άλμπουμ μου, «Orphica», και το αναπτύξαμε από την οπτική γωνία της κουλτούρας του κάθε μουσικού συνεργάτη. Σε κάθε συνεργασία, πειραματίστηκα με κάτι που δεν ήξερα. Στο «Morphica» τέκνο, ηλεκτρόνικα, τζαζ, πειραματική, χορωδιακή, κλασική και άμπιεντ μουσική συνυπάρχουν ειρηνικά. Το άλμπουμ γιορτάζει την παγκόσμια φιλία και είναι δημιούργημα μεταξύ φίλων. Επιπλέον, σε αυτό το άλμπουμ αποφάσισα να κάνω κάτι που, από όσο γνωρίζω, δεν έχει ξαναγίνει: θέλησα να επεκτείνω την ιδέα του ρέμιξ και της συνεργασίας στο σχεδιασμό, στους στίχους και την καλλιτεχνική επιμέλεια του άλμπουμ. Κάλεσα ζωγράφους, φωτογράφους, σχεδιαστές μόδας, ποιητές και σκηνοθέτες κινουμένου σχεδίου να πάρουν τις εικόνες και τους στίχους και να τα κάνουν ρέμιξ. Μετά γράψαμε τρία κείμενα σχετικά με τη δουλειά, τα οποία είναι τυπωμένα σε ένα πόστερ. Δε σταμάτησα εκεί όμως. Ολόκληρο το πακέτο είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε αυτός που το κρατάει να μπορεί να κάνει το δικό του ρέμιξ πολύ εύκολα, αλλάζοντας τη σειρά των σχεδίων, των cd και του χρώματος του χάρτινου λουλουδιού, μέσα στο οποίο βρίσκονται τα τρία cd. Χαίρομαι που μαθαίνω ότι κάποιοι έχουν κρεμάσει τα σχέδια στον τοίχο κι έκαναν το χάρτινο λουλούδι χριστουγεννιάτικο στολίδι. Αυτή η ευελιξία και η μεταμόρφωση του υλικού του άλμπουμ, είναι κύριο χαρακτηριστικό του, γι’ αυτό και παίρνει το όνομά του από τον θεό Μορφέα... Βέβαια, μέσα στο όνομα αυτό κρύβεται και το όνομα του αρχαίου μουσικού Ορφέα.

«Ειλικρινή»: μόνο έτσι θα χαρακτήριζα τη μουσική μου. Θεωρώ το στιλ δευτερεύον. Όταν ντύνομαι να βγω έξω, κάποιες φορές θέλω να βάλω κοστούμι, άλλες φορές το χρυσό μου παντελόνι και άλλες απλά μια φόρμα. Όλα αυτά τα ρούχα μού ανήκουν, αλλά με εκφράζουν σε διαφορετικές στιγμές. Το στιλ εξαρτάται από το πού πηγαίνω. Το ίδιο πιστεύω και για τη μουσική: δημιουργώ ένα χορευτικό κομμάτι στον υπολογιστή σε διαφορετική στιγμή και για διαφορετική περίσταση από ένα κομμάτι χορωδιακό. Αυτοί που λένε ότι ακούν μόνο τέκνο ή μόνο κλασική μουσική είναι σνομπ ή συναισθηματικά μονοδιάστατοι. Είναι δυνατόν κάποιος να αισθάνεται συνέχεια το ίδιο; Μόνο ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζω κάθε μουσική σύνθεση είναι ο ίδιος - δηλαδή, απλώς επιδιώκω να εκφράσω κάποια ιδέα μου και το πώς αισθάνομαι με ειλικρίνεια, όχι με στιλ.

Η δουλειά μου έχει διάφορες επιρροές, από μπαρόκ μέχρι ρεμπέτικα και πανκ. Κάποιες από αυτές είναι πιο ενσυνείδητες από άλλες. Υπάρχει όμως κάτι ανεξήγητα δυνατό που με ελκύει στην ελληνική, βαλκανική και γε-ωργιανή μουσική: οι ρυθμοί τους. Όταν ακούω την ασυμμετρία των 9/8, κάτι συμβαίνει μέσα μου. Είναι σαν να έχουν συσσωρευτεί οι χοροί των αρχαίων μέσα στους μύες μου και ολόκληρο το σώμα μου αναστατώνεται. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό γι’ αυτό, επειδή αυτό κάνει τη μουσική μου να απευθύνεται στο μυαλό και στο σώμα. Ακόμη κι όταν συνθέτω κάτι πολύ πειραματικό ή διανοουμενίστικο, πάντα υπάρχει κάτι ωμό και αυθόρμητο μέσα του.

Πειραματισμός σημαίνει περιέργεια. Χωρίς πειραματισμό, θα ζούσαμε ακόμη σε σπηλιές! Δυστυχώς πολλοί επαναπαύονται με αυτά που τους έχουν εμφυτεύσει: διαβάζουν τα βιβλία που τους πλασάρει η κυβέρνηση, υποστηρίζουν την ίδια ομάδα που υποστήριζαν οι παππούδες τους, ακούν τη μουσική με την οποία τους βομβαρδίζει το ραδιόφωνο, φορούν τα ρούχα που βλέπουν στα περιοδικά, κάνουν τη δουλειά του μπαμπά και παντρεύονται γιατί «πρέπει». Και μετά νιώθουν καταπιεσμένοι ή ψάχνουν το λόγο που υποφέρουν από κατάθλιψη! Μα δεν έδωσαν την ευκαιρία στον εαυτό τους, να ανακαλύψουν τι πραγματικά θέλουν. Ο πειραματισμός είναι το παιχνίδι του Ερμή και του Προμηθέα: θέλει θάρρος να δοκιμάσεις κάτι που δεν ξέρεις, να σπάσεις τα ταμπού που σου έχουν μεταδώσει για να ανακαλύψεις κάτι καινούργιο, και αξίζει τον κόπο η τιμωρία, γιατί μόνο έτσι δίνεις το φως στην επόμενη γενιά.

Σπούδασα κλασική μουσική, αρχιτεκτονική, καλές τέχνες. Έχω ασχοληθεί με τη σύνθεση, τους στίχους, την εικαστική γλώσσα, την κινούμενη εικόνα, ως ένα βαθμό και με τη μόδα. Το να διαλέγω σε ποια μορφή τέχνης ανήκω, είναι σαν να καλούμαι να διαλέξω μεταξύ κέικ σοκολάτας και τάρτας φράουλα! Δύσκολη επιλογή. Όλες αυτές οι τέχνες είναι παντρεμένες μεταξύ τους. Ο Βάγκνερ τα έκανε όλα αυτά τον 19ο αιώνα με τις επικές του όπερες, τα λιμπρέτα, τη μουσική, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τις χορογραφίες, και ο Φρανκ Ζάπα τα επέκτεινε το ’71 με την ψυ¬χεδελική του χίπι όπερα «200 Motels», η οποία συμπεριλαμβάνει κινούμενα σχέδια, ροκ συγκρότημα, χορωδία, τραβεστί σαύρες και ιπτάμενες καλόγριες. Έχω ακόμη πολλή δουλειά για να τους φτάσω!

Όταν το 2005 η δισκογραφική εταιρία One Little Indian με ενημέρωσε ότι η Björk διάλεξε τη μουσική μου για το άλμπουμ της μέσα από χίλια κομμάτια από διεθνείς καλλιτέχνες, δεν κοιμήθηκα για μία εβδομάδα από τον ενθουσιασμό! Η γνωριμία μας έγινε αργότερα μέσω ενός φίλου σχεδιαστή μόδας, του Μarjan Pejoski. Λόγω του χώρου της πειραματικής μουσικής και αβαν-γκάρντ μόδας στον οποίο κινούμαστε, ήταν επόμενο αργά ή γρήγορα να συναντηθούμε, γιατί έχουμε πολλούς κοινούς φίλους. Πριν αναπτύξουμε φιλία, η εικόνα που είχα για την Björk ήταν αυτή μιας ιδιαίτερης καλλιτεχνικής μορφής με παγκόσμια φήμη, η οποία, όπως ξέρουμε, μπορεί να αλλοιώσει το χαρακτήρα. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτό που έχει αλλοιωθεί, είναι ο τρόπος που το κοινό την αντιμετωπίζει λόγω της διασημότητάς της. Η Björk δεν είναι η απρόσιτη ιδιότροπη βασίλισσα του χιονιού από την Ισλανδία, που την απεικονίζει ο Τύπος. Είναι κουλ και προσγειωμένη – όταν έρχεται για γεύμα, εγώ κάνω το μαγείρεμα και εκείνη το συμμάζεμα.

Οι γείτονές μου στο Λονδίνο έπαθαν πλάκα όταν με είδαν στο εξώφυλλο της εφημερίδας «Τimes». Στην Ελλάδα δε γνωρίζω. Όταν είπα στους δικούς μου ότι με κάλεσε για δουλειά η Tate Modern (που θεωρείται ένα σημαντικό μουσείο του δυτικού κόσμου), με ρώτησαν «τι είναι το Tate». Η αντίδρασή τους με έβαλε στη θέση μου: δεν μπορώ να απαιτώ αυτό που κάνω να είναι σημαντικό για όλους.Ποιο μυθολογικό πρόσωπο και ποια αρχαιοελ-ληνική αλληγορία σας ελκύει περισσότερο; Ο μύθος του Ορφέα, που παραβίασε νόμους και θεούς και άνοιξε τη γη με τη μουσική του είναι το πιο δυνατό αρχέτυπο για έναν καλλιτέχνη. Ο Ορφέας ήταν ο πρώτος πανκ».