Έκλεψα ένα εικοσάλεπτο από τη ζωή του Νίκου Καραθάνου για να μιλήσουμε για τη Σαλώμη, μπαρόκ όπερα του Στραντέλα που σκηνοθετεί ο ίδιος και παίζεται στο θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Την ώρα που του μιλούσα είχα τη φάτσα παιδιού που του χαρίζεις το πρώτο του καλοκαιρινό παγωτό ή ένα μεγάλο κόκκινο μπαλόνι. Τόση χαρά και μερικές φορές μεγάλη λύπη, μου χαρίζουν οι παραστάσεις του. Γι’ αυτό και δεν τις χάνω.
Πριν από δύο μήνες «ανεβήκαμε» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών για να δούμε τον Βυσσινόκηπο του Τσέχωφ, τώρα θα «κατέβουμε» στα στενά της Πλάκας στο θέατρο Τέχνης στη Φρυνίζου, για να δούμε τη Σαλώμη του Στραντέλλα. Υπάρχει μία κλωστούλα που συνδέει τις παραστάσεις σου;
Φυσικά υπάρχει και πρέπει να υπάρχει. Όταν ανεβάζεις μία παράσταση νομίζεις ότι ανεβάζεις απλώς μια παράσταση. Δεν είναι έτσι. Ψάχνεις τον εαυτό σου, συνδιαλέγεσαι με την ίδια τη ζωή και τους ανθρώπους και κατά βάθος κάτι άλλο κυνηγάς. Ξέρεις, αυτό απαντάει και στο ερώτημα «γιατί τα κάνουμε όλα αυτά;» και λίγο, κάποια στιγμή, ψάχνεις μεγαλύτερους προορισμούς, κάποιες μεγαλύτερες ίσως έννοιες. Μια αίσθηση αγάπης. Και μια αίσθηση αλήθειας.
Είσαι πρωτάκι στην όπερα. Πως αισθάνεσαι;
Τίποτα. Προσπαθώ να είμαι λίγο πρωτάκι σε όλα, μου κάνει καλό αυτό.
Μμμ μπορεί και να μεγαλώνεις. Καλύτερα. Τι σημαίνει μεγαλώνω; Ίσως και να μην γεμίζεις, ίσως και να αδειάζεις. Η σκέψη γίνεται καλύτερη, πιο αληθινή, πιο συνώνυμη με τα πράγματα που υπάρχουν γύρω σου. Μεγαλώνοντας φεύγουν τα περιττά πράγματα από πάνω σου.
Κάθε φορά οι συνεργάτες σε μια παράσταση αλλάζουν τη δυναμική, αλλάζουν τα δεδομένα, φέρνουν τη δική τους αλήθεια. Με τον Μαρκέλλο Χρυσικόπουλο συνεργάζεστε πρώτη φορά. Υπάρχει ένα στοιχείο καινούργιο που σε ξάφνιασε σε αυτή τη συνεργασία
Όπως και να τα πας στην πρόβα, καλά ή κακά, υπάρχουν κάποιες στιγμές που νιώθεις ευτυχισμένος που βρέθηκες με όλους αυτούς τους ανθρώπους. Η δουλειά τους, η μελέτη και η αφοσίωση στη μουσική. Όλοι αυτοί της όπερας έχουν βαφτιστεί σε αυτό που κάνουν, το αγαπάνε πάρα πολύ και είναι πάνω στο κορμί τους σαν τατουάζ. Είναι ένα ιδιαίτερο είδος ανθρώπων, έχουν θυσιάσει, έχουν χαρίσει τις χορδές τους σε κάτι.
Με το μπαρόκ τι σχέση έχεις;
Λίγο- πολύ τη σχέση που έχουμε όλοι μας .Είναι μία μουσική που αγνοείς κι όταν τη γνωρίζεις σου θυμίζει προσευχή. Λίγο κλίνεις το κεφάλι προς αυτήν. Θυμάμαι, όπως όλοι μας φαντάζομαι, την μπαρόκ μουσική στην ταινία Όλα τα πρωινά του κόσμου. Είναι ένα είδος μουσικής που δεν την επευφημείς γιατί την χειροκροτεί το στομάχι σου πρώτα.
Πολλοί συνδέουν το μπαρόκ με την Ιταλία, με κάτι το μεγαλειώδες και βαρύγδουπο, παρελθοντικό, μουσειακό.
Δεν το βλέπω έτσι κι απέφυγα να δω έτσι και την παράσταση. Δεν με ενδιαφέρει το μουσείο στο θέατρο. Είναι πάρα πολύ εύκολο να κάνουμε μουσειακές παραστάσεις. Δεν έχω σκεφτεί Ιταλία, τίποτα τέτοια. Αυτό είναι το μυστικό σε κάθε πράγμα: δεν σκέφτεσαι την επιφάνεια σκέφτεσαι λίγο πιο βαθιά και δεν σκέφτεσαι κάνοντας τέχνη τουριστικά. Ήθελα να φτάσω στην Ιταλία και το λιμπρέτο και το γεγονός ότι σκηνοθετείς ένα κείμενο σε μια άλλη γλώσσα, όχι στα ελληνικά, αλλά στα ιταλικά. Το λιμπρέτο στην μπαρόκ μουσική πολλές φορές δεν έχει διόλου δράση είναι μόνο ποίηση. Είναι η μουσική που πρωταγωνιστεί.
Όταν άκουγες Σαλώμη, ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σου ερχόταν στο μυαλό συνειρμικά;
Ήταν η πρώτη μου παράσταση, που έκανα στο Αμόρε σαν ηθοποιός, με τον Δημήτρη τον Μαυρίκιο. Δεν μου έρχεται κάτι άλλο στο μυαλό. Εδώ η Σαλώμη ακολουθεί μεν τον μύθο, αλλά δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη δράση, δεν στέκομαι στην ηρωίδα και στη δράση της. Αυτό υπάρχει από μόνο του από τον Στραντέλλα και είναι εξαιρετικά γραμμένο μουσικά. Οι άριές της είναι ήταν σαν προσευχή γραμμένες, με έναν αφάνταστο πόνο πολλές φορές...
Σε αυτή την ιστορία του Ιωάννη Βαπτιστή και της Σαλώμης εσύ με ποιον είσαι;
Α; Δεν το ‘χω σκεφτεί. Ξέρεις, μου προκαλούσε πάντα έναν μικρό φόβο ο Ιωάννης, ακόμα και στα εικονίσματα. Αυτό όμως που με συγκινούσε ήταν ότι ήταν ένας πρόδρομος. Δηλαδή όλο αυτό συμβαίνει για κάτι που έρχεται. Ένας άνθρωπος δείχνει με το δάχτυλο ότι κάτι έρχεται που μας αφορά όλους.
Δεν ξέρω τι να περιμένω από την πρώτη σου σκηνοθεσία στην όπερα.
Τίποτα το τρομερό. Ίσως να αισθανθείς κάτι. Η όπερα λειτουργεί τελείως αλλιώς και σχηματικά, ενώνονται όλα τα κομμάτια μετά, στο τέλος. Είναι εκτός της ιδιοσυγκρασίας μου. Στη μουσική είμαι σαν ένας άνθρωπος λίγο πιο αυτιστικός. Αν ακούσω ένα πιάνο να παίζει, θέλω να βάλω το αυτί μου πάνω του. Θέλω λίγο να την αισθανθώ σαν βέλη που ξεπηδάνε και μπαίνουν στο κορμί μου την μουσική, θέλω να με παρασέρνει, θέλω να την καταλάβω με το σώμα μου. Θα γίνει αυτό στη Σαλώμη; Δεν έχω ιδέα. Μια παράσταση είναι μια παράσταση. Είναι μία στιγμή συμμετοχική.
* Σαλώμη, μια παράσταση των Νίκου Καραθάνου- Μάρκελου Χρυσικόπουλου,
με βάση το ορατόριο San Giοvanni Battista του Alessandro Stradella.
8°
