Ποιες είναι οι συνέπειες του καρκίνου στο δέρμα κατά τη νόσο και τη θεραπεία;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, είναι καλό να αναλογιστούμε τις συνέπειες που μπορεί να έχει η ίδια η νόσος, αλλά και η θεραπεία της, στο δέρμα των ασθενών.

Παραδοσιακά έχουμε συνδυάσει τις αντικαρκινικές θεραπείες με απώλεια μαλλιών και κάποια συστηματικά συμπτώματα, όπως η ναυτία και η κόπωση, αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Οι ογκολογικές θεραπείες είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές για το δέρμα, με συμπτώματα που περιλαμβάνουν από ξηρότητα και κνησμό ως βαριές δερματοπάθειες, όπως ψωριασιόμορφα, εκζεματοειδή και πομφολυγώδη εξανθήματα.  

Τόσο οι κλασσικές χημειοθεραπείες, όσο και η ακτινοθεραπεία σχετίζονται με δερματικές ανεπιθύμητες δράσεις. Ωστόσο, και τα νεότερα στοχευτικά φάρμακα, καθώς και η ανοσοθεραπεία προκαλούν σε υψηλά ποσοστά δερματική τοξικότητα. Οι παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν ή να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης δερματικών παρενεργειών διαφοροποιούνται ανάλογα με το φάρμακο, αλλά σε γενικές γραμμές είναι η ηλιοέκθεση και το ατομικό ιστορικό προϋπάρχουσας δερματοπάθειας.

Έχει καταγραφεί μέσα από μελέτες πως η αλλαγή στο δέρμα των ασθενών με καρκίνο έχει δραματική επίδραση τόσο στην ψυχολογία, όσο και στην ποιότητα ζωής τους. Έτσι λοιπόν, στο ψυχολογικό βάρος του ίδιου του καρκίνου, έρχεται να προστεθεί και το φορτίο από τη δερματική τοξικότητα. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να τονίσω πως οι νέες ογκολογικές θεραπείες έχουν καταφέρει να μετατρέψουν πολλές μορφές καρκίνου σε χρόνια νόσο. Με αυτήν την τόσο αισιόδοξη εξέλιξη έχουμε ασθενείς που ζούνε πολλά χρόνια. Εμείς ως δερματολόγοι οφείλουμε να τους διασφαλίσουμε με τις συστάσεις και τις θεραπευτικές μας οδηγίες, ένα όσο το δυνατόν υγιές δέρμα και μια καλή ποιότητα ζωής.

Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι άνθρωποι με καρκίνο επιθυμούν να διασφαλίσουν μια καθημερινότητα που θα επηρεάζεται το δυνατόν λιγότερο από τη νόσο τους. Στο πλαίσιο αυτό, και καθώς το δέρμα είναι ένα όργανο του ανθρωπίνου σώματος που φαίνεται, επιδιώκουν να το διατηρήσουν υγιές. Θα έλεγα λοιπόν πως η δική μου εμπειρία με αυτούς τους ανθρώπους δείχνει ότι το υγιές δέρμα το θεωρούν όχι ήσσονος, αλλά μείζονος σημασίας.

Λόγω της υψηλής συχνότητας δερματικών ανεπιθύμητων ενεργειών, υπάρχει ισχυρή σύσταση όλοι οι ασθενείς που πρόκειται να λάβουν αντικαρκινική αγωγή να χρησιμοποιούν ευθύς εξαρχής συγκεκριμένα δερμοκαλλυντικά για να είναι το δέρμα τους κατάλληλα προετοιμασμένο. Η έγκαιρη χρήση τους φαίνεται πως αμβλύνει τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες και διευκολύνει την ανεμπόδιστη ολοκλήρωση της ογκολογικής αγωγής, προς όφελος του ασθενή.

Ως βασική συμβουλή, θα πρότεινα σε όλους ένα ήπιο καθαριστικό, μια ενυδατική, μαλακτική κρέμα για ευαίσθητα δέρματα και ένα αντηλιακό. Αυτά είναι τα τρία πλέον απαραίτητα προϊόντα για τον ογκολογικό ασθενή.

Τα αποτελέσματα από τη χρήση των δερμοκαλλυντικών φαίνονται άμεσα και διατηρούνται για όσο καιρό τα χρησιμοποιούμε. Πρακτικά η συμβουλή είναι να τα χρησιμοποιούν πριν την έναρξη και καθ’ όλη τη διάρκεια της αντινεοπλασματικής αγωγής. Βέβαια, αν λάβουμε υπόψη ότι κάποιες θεραπείες μπορεί να οδηγήσουν σε πιο μόνιμες αλλοιώσεις ή διαταραχές στη λειτουργία του δέρματος και των εξαρτημάτων του (τρίχες, νύχια, σμηγματογόνοι και ιδρωτοποιοί αδένες), τότε η σύσταση είναι για μόνιμη χρήση τους.

Ζωή Απάλλα, PhD, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Δερματολογίας Α.Π.Θ, Β’ Δερματολογική Κλινική Γ.Ν.Θ. Παπαγεωργίου, DERMOMEDICA, Θεσσαλονίκη