Είναι τα εναλλακτικά προϊόντα η λύση για το κάπνισμα;

Τα τελευταία χρόνια, με την προσπάθεια περιορισμού του τσιγάρου και την εμφάνιση περισσότερων προϊόντων εναλλακτικών του καπνίσματος, μία μεγάλη συζήτηση φαίνεται ότι έχει ανοίξει σε παγκόσμιο επίπεδο. Κεντρικό της θέμα; Το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα αποτελούν πράγματι μια ακόμη λύση στο πρόβλημα του τσιγάρου και είναι τελικά τα οφέλη τους περισσότερα από τις αρνητικές τους συνέπειες;

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που το άτμισμα μοιάζει να δαιμονοποιείται. Στις ΗΠΑ, όπου όλο και περισσότεροι ανήλικοι φαίνεται να στρέφονται στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, μία κρίση υγείας άμεσα συσχετιζόμενη με το άτμισμα έχει ξεσπάσει καθώς με βάση δημοσιεύματα περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι έχουν ασθενήσει ενώ 47 έχουν οδηγηθεί στο θάνατο. Το αποτέλεσμα είναι αντιδράσεις που μοιάζουν σχεδόν ακραίες, με πολλές πολιτείες να έχουν προχωρήσει σε μερική ή ολική απαγόρευση των προϊόντων ατμίσματος και την κυβέρνηση Trump να σχεδιάζει την απαγόρευση σχεδόν όλων των ηλεκτρονικών τσιγάρων με γεύση σε εθνικό επίπεδο.

Από την άλλη, παράδειγμα μίας πιο ψύχραιμης αντιμετώπισης είναι η πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας που ενθαρρύνει τους καπνιστές του συμβατικού τσιγάρου να στραφούν σε λιγότερο βλαβερές λύσεις, όπως το ηλεκτρονικό. Τσιγάρο. Χωρίς απαγορεύσεις, αλλά με περιορισμούς –κυρίως συσχετιζόμενους με τη συσκευασία και τη διαφήμιση-, η χώρα έχει καταφέρει να περιορίσει τη χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων σχεδόν αποκλειστικά σε ενήλικες που προσπαθούν να σταματήσουν το κάπνισμα. Παράλληλα, στη χώρα, όπως και σε όλη την Ευρώπη, ο βαθμός εθισμού στη νικοτίνη είναι αρκετά μικρότερος, αφού λόγω κανονισμών, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιλαμβάνουν λιγότερη ποσότητα νικοτίνης από αυτά των ΗΠΑ.

Με αφορμή την προαναφερθείσα κρίση στις ΗΠΑ, οι New York Times ασχολήθηκαν με το θέμα εκτενώς. Η συντακτική ομάδα της εφημερίδας υπογράμμισε ότι η απαγορευτική πολιτική που ετοιμάζεται να χαράξει η χώρα στα προϊόντα ατμίσματος, μάλλον θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιθυμεί. Οι περισσότεροι καπνιστές είτε θα επιστρέψουν στο –αποδεδειγμένα πιο βλαβερό- συμβατικό τσιγάρο, είτε θα στραφούν σε προϊόντα ατμίσματος της μαύρης αγοράς, τα οποία στην πραγματικότητα είναι η κύρια αιτία για τα κρούσματα των ασθενειών.

Τί προτείνει η εφημερίδα για να πραγματοποιηθεί ουσιαστική αλλαγή; Αρχικά, θα πρέπει να ξεκινήσουμε να αντιμετωπίζουμε τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, όπως και τα παραδοσιακά. Για τα δεύτερα έχουν ήδη εφαρμοστεί περιοριστικοί κανόνες –όπως ειδικοί φόροι, περιορισμοί στη διαφήμισή τους και απαιτήσεις εξακρίβωσης ηλικίας κατά την αγορά τους– οι οποίοι συνέβαλαν καθοριστικά στη μείωση των ανήλικων κι ενηλίκων καπνιστών τις τελευταίες δεκαετίες. Οι κατασκευαστές ηλεκτρονικού τσιγάρου κατάφεραν να μην επηρεάζονται από παρόμοιους κανονισμούς, μέσω αγωγών και εντατικού lobbying. Όργανα, όπως το Κογκρέσο, θα μπορούσαν να βάλουν τέλος σε αυτές τις πρακτικές υιοθετώντας νέους νόμους. Για παράδειγμα, το νομοσχέδιο της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ που ψηφίστηκε πρόσφατα, μέσω του οποίου έγινε υποχρεωτική η εξακρίβωση ηλικίας για όλες τις διαδικτυακές αγορές ηλεκτρονικών τσιγάρων, αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Το επόμενο βήμα είναι οι επενδύσεις, τόσο στη δημόσια υγεία, όσο και στην έρευνα. Όσον αφορά την πρώτη, το Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών των ΗΠΑ και οι τοπικές υγειονομικές υπηρεσίες των ΗΠΑ προσπαθούν εδώ και πολλά χρόνια να διαχειριστούν το ζήτημα των προϊόντων εναλλακτικών του καπνίσματος. Χάρη σε δικές τους κινήσεις, οι καταναλωτές έχουν ενημερωθεί και εκπαιδευτεί σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί ο εθισμός στη νικοτίνη. Την ίδια στιγμή, εντοπίζονται εξάρσεις νοσημάτων/παθήσεων που σχετίζονται με το άτμισμα, καταδεικνύονται οι αιτίες που προκάλεσαν τις εξάρσεις αυτές και επισημαίνεται ο τρόπος που ενδείκνυται να ανταποκριθούν οι κυβερνήσεις.

Όλα τα παραπάνω χρήζουν άμεσης οικονομικής ενίσχυσης για να πραγματοποιούνται άρτια. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε χρηματοδότηση ύψους 40 εκατομμυρίων δολαρίων για να ενταθούν οι προσπάθειες του Κέντρου Ελέγχου Ασθενειών και 100 εκατομμυρίων δολαρίων για την αναβάθμιση του συστήματος δεδομένων της υπηρεσίας, το οποίο είναι απαρχαιωμένο, αν σκεφτεί κανείς ότι η λειτουργία του στηρίζεται σε fax και CD-ROM.

Τα ερωτήματα γύρω από τα προϊόντα ατμίσματος είναι πολλά και σημαντικά και τα περισσότερα από αυτά παραμένουν μέχρι σήμερα αναπάντητα

Ο λόγος που οι επενδύσεις στην έρευνα είναι εξίσου σημαντικές βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να χαραχτούν ορθές πολιτικές χωρίς τις απαραίτητες πληροφορίες. Τα ερωτήματα γύρω από τα προϊόντα ατμίσματος είναι πολλά και σημαντικά και τα περισσότερα από αυτά παραμένουν μέχρι σήμερα αναπάντητα: Τα προϊόντα αυτά βοηθούν πράγματι τους ανθρώπους να σταματήσουν το κάπνισμα; Υπάρχει τρόπος να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά τους; Οι γεύσεις, οι οποίες μπορεί κ να προσελκύουν τα παιδιά, βοηθούν τελικά και τους ενήλικες να κόψουν το τσιγάρο; Θα ήταν περισσότερο πιθανόν να σταματήσουν το κάπνισμα οι ενήλικες, αν το ηλεκτρονικό τσιγάρο συνδυαζόταν με άλλου είδους στήριξη, όπως οι συμβουλευτικές υπηρεσίες; Πόσο ασφαλής είναι η μακροχρόνια χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου; Υπάρχουν προϊόντα που είναι πιο ασφαλή από κάποια άλλα; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τους ανθρώπους που καταλήγουν να χρησιμοποιούν τόσο το ηλεκτρονικό, όσο και το παραδοσιακό τσιγάρο;

Η εφημερίδα, όμως, θίγει και το ζήτημα της πίεσης. Ακόμα και όταν δεν υπάρχει η απαραίτητη νομοθεσία το δημόσιο αίσθημα και η άσκηση πιέσεων είναι ικανά να αλλάξουν τα πράγματα. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Juul, της κορυφαίας εταιρείας ηλεκτρονικών τσιγάρων των ΗΠΑ, η οποία αναγκάστηκε να κλείσει κάποιους από τους λογαριασμούς της στα κοινωνικά δίκτυα, να εφαρμόσει σύστημα εξακρίβωσης ηλικίας και να σταματήσει να πουλάει πολλές από τις κάψουλες με γεύση που διέθετε. Κινήσεις που έκανε μόνο έπειτα από καταιγισμό αρνητικών δημοσιεύσεων στον τύπο που αφορούσαν έρευνες, ακροάσεις στο Κογκρέσο και αγωγές.

Είναι πράγματι η σωστή απόφαση να στραφείς στο ηλεκτρονικό τσιγάρο και στα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα; Αν είσαι ήδη καπνιστής και δεν κόβεις το τσιγάρο, φαίνεται ότι είναι. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα εξακολουθούν να μην είναι απολύτως ασφαλή για την υγεία, όμως η όποια βλάβη δεν μπορεί να συγκριθεί με τη βλάβη που προκαλεί ο καπνός του συμβατικού τσιγάρου. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι το  τσιγάρο δεν επηρεάζει μόνο την υγεία μόνο του ίδιου του καπνιστή, αλλά και των ανθρώπων γύρω του.

Είναι γεγονός, πως οι καπνιστές έχουν ακούσει πολλές φορές για τις εναλλακτικές. Στην αγορά υπάρχουν και άλλα υποκατάστατα προϊόντα, όπως τσίχλες και αυτοκόλλητα νικοτίνης. Ωστόσο, αυτά έχει αποδειχτεί ότι έχουν μηδαμινά αποτελέσματα. Αντίθετα, το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα – όταν ο καπνιστής πράγματι στρέφεται αποκλειστικά σε αυτά και δεν τα χρησιμοποιεί συνδυαστικά με το συμβατικό – λειτουργούν ως ένα είδος placebo.  Η μίμηση του «τελετουργικού» του καπνίσματος παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών προϊόντων δυνητικά μειωμένου κινδύνου. Η μετακίνηση του εναλλακτικού προϊόντος από το χέρι στο στόμα δεν στερεί από τον καπνιστή την «αγαπημένη» του συνήθεια.   Η διαφορά με τα υπόλοιπα προϊόντα βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν μεταφέρει στον χρήστη του απλώς την νικοτίνη, χωρίς τα παραπροϊόντα της καύσης του καπνού, αλλά και μετατρέπεται σε υποκατάστατο όλης της συνήθειας.

Τί κερδίζει ο καπνιστής που στρέφεται στα προϊόντα δυνητικά μειωμένου κινδύνου; Η μείωση του καπνίσματος δεν είναι το μοναδικό όφελός του. Έρευνα του Πανεπιστημίου St. George στο Λονδίνο για το SmokeFreeBrain, παρατήρησε ότι η χρήση του οδηγεί γρήγορα σε βελτίωση της υγείας. Οι ερευνητές μελέτησαν τα ψυχομετρικά και τα καρδιαγγειακά στοιχεία, την ποιότητα ζωής, την εγκεφαλική δραστηριότητα και τους βιοδείκτες τοξικότητας 31 βαριών καπνιστών (άτομα που καπνίζουν καθημερινά τουλάχιστον ένα πακέτο τσιγάρα) και στη συνέχεια τους έβαλαν να καπνίζουν μόνο ηλεκτρονικό τσιγάρο για 28 μέρες.

Μετά την πάροδο αυτού του χρονικού διαστήματος, οι πρώτες μετρήσεις επαναλήφθηκαν. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ψυχομετρικές παράμετροι είχαν μικρές, αλλά αξιοπρόσεκτες αλλαγές, ενώ υπήρχε σημαντική μείωση των βιοδεικτών τοξικότητας και επηρεάστηκε σημαντικά η σχετιζόμενη με τους εθισμούς περιοχή του εγκεφάλου, μειώνοντας κατά πολύ την ανάγκη τους για κάπνισμα. Η Δρ. Alexis Bailey, βασική υπεύθυνη της έρευνας, σχολίασε για τα αποτελέσματά τους: «Τα προκαταρκτικά μας ευρήματα υποστηρίζουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα αποτελούν έναν αποτελεσματικό τρόπο να κόψεις το κάπνισμα, μέσα από τη γρήγορη εμφάνιση ευεργετικών αλλαγών σε πολλαπλές μετρήσεις της ψυχομετρικής υγείας και της επιθυμίας για κάπνισμα».